Αυξημένες υποχρεώσεις δίνει στην Ελλάδα η νέα πολιτική συμφωνία για το Μεταναστευτικό και το Άσυλο που συμφώνησε η ΕΕ. Βεβαίως, εκτός του ότι τα νομικά κείμενα που συνοδεύουν τη συμφωνία δεν έχουν ακόμα καθαρογραφεί και δοθεί στη δημοσιότητα, η συμφωνία πρέπει να επικυρωθεί από τα εθνικά κοινοβούλια για να ισχύσει.
Η αναθεώρηση έρχεται μετά από χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών για συμφωνία σε μια σειρά από κανονισμούς. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η συμφωνία «κάνει μια στροφή προς τα δεξιά» και επιχειρεί να κατευνάσει τόσο τις παραμεθόριες χώρες, που θέλουν βοήθεια στον χειρισμό αιτούντων άσυλο, όσο και τις χώρες του «κέντρου», που υποστηρίζουν ότι πάρα πολλοί μετανάστες φτάνουν σε μια χώρα της ΕΕ και στη συνέχεια μετακινούνται σε άλλες χωρίς ιδιαίτερο έλεγχο.
Σύμφωνα με το πολιτικό κείμενο, οι χώρες πρώτης γραμμής στη Νότια Ευρώπη (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος κ.λπ.) θα θεσπίσουν μια αυστηρότερη διαδικασία ασύλου στα εξωτερικά σύνορά τους και θα έχουν περισσότερες εξουσίες στο να απελάσουν αιτούντες άσυλο που έχουν απορριφθεί.
Οι χώρες που βρίσκονται στο «κέντρο» θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν εάν θα δεχτούν έναν ορισμένο αριθμό μεταναστών ή θα πληρώσουν σε ένα κοινό ταμείο της ΕΕ. Αυτό είναι και η μεγαλύτερη «νίκη» των λεγόμενων χωρών του γκρουπ της ευρωπαϊκής ενδοχώρας.
Πολλές χώρες που δεν έχουν σύνορα με τις λεγόμενες χώρες της πρώτης γραμμής δεν επιθυμούσαν εξαρχής νέες ροές μεταναστών και πρότειναν, εδώ και δύο χρόνια, να πληρώνουν πρόστιμο ανά «κεφάλι» που δεν θα δέχονται. Ένα παράδειγμα είναι η Ολλανδία. Ένα άλλο είναι το Λουξεμβούργο, που θέλει να δέχεται μόνο εξειδικευμένους μετανάστες, ανάλογα με τις κενές θέσεις εργασίας που έχει και τίποτα περισσότερο.
Αυτό είχε σηκώσει θύελλα αντιδράσεων από τις χώρες υποδοχής. Ο συμβιβασμός επετεύχθη μετά τα «τυράκια» για επιπρόσθετη βοήθεια που δόθηκαν στο Νότο, όπου εκεί αναμένεται να «στοιβάζονται» τελικά οι μετανάστες.
Υπενθυμίζουμε ότι η συμφωνία έρχεται μόλις έξι μήνες πριν από τις εκλογές στην ΕΕ, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν αύξηση της υποστήριξης των ακροδεξιών-αντιμεταναστευτικών κομμάτων σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ολλανδία. Η συζήτηση γύρω από τη μετανάστευση αναμένεται να είναι ένα από τα κύρια θέματα των ευρωεκλογών.
Η Ευρώπη έσπευσε να πανηγυρίσει, με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον αντιπρόεδρο Μαργαρίτη Σχοινά να κάνουν λόγο για ιστορική μέρα. Όμως οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμα ανακοινωθεί.
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, από την άλλη, έκαναν λόγο για «σκοτεινή και μαύρη μέρα για την Ευρώπη». Όπως έγραψε το Politico, περισσότεροι από 50 μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί προειδοποίησαν σε ανοιχτή επιστολή τους ότι το σύμφωνο μετανάστευσης θα επιτρέψει στις χώρες να κρατούν αυθαίρετα παιδιά και να απομακρύνουν τους μετανάστες στις λεγόμενες «ασφαλείς τρίτες χώρες».
«Σήμερα είναι μια καταστροφική μέρα για τους ανθρώπους που ξεφεύγουν από τον πόλεμο και τη βία. Με τη μεταρρύθμισή της για το άσυλο, η Ευρωπαϊκή Ένωση εστιάζει σε στρατόπεδα κράτησης, φράχτες και απελάσεις σε μη ασφαλείς τρίτες χώρες. Αυτός είναι ένας συμβιβασμός σε βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», δήλωσε ο Χρήστος Χρήστου, διεθνής πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Από την πλευρά της, η Amnesty International ανακοίνωσε ότι οι μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν «θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερο ανθρώπινο πόνο και θα μειώσουν τα δικαιώματα των ανθρώπων που κινούνται».
Και συνεχίζει: «Το Σύμφωνο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην de facto κράτηση περισσότερων ατόμων στα σύνορα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά και ατόμων σε ευάλωτες καταστάσεις. Θα υπάρξουν μειωμένες διασφαλίσεις για τα άτομα που ζητούν άσυλο στην ΕΕ, με περισσότερα να διοχετεύονται μέσω υποτυπωδών διαδικασιών ασύλου στα σύνορα, αντί να λαμβάνουν δίκαιη και πλήρη αξιολόγηση των αιτημάτων τους για άσυλο».
«Το Σύμφωνο Μετανάστευσης υστερεί επίσης στο να υποστηρίξει συγκεκριμένα κράτη όπου οι άνθρωποι φτάνουν για πρώτη φορά στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας ή της Ελλάδας. Αντί να δίνουν προτεραιότητα στην αλληλεγγύη μέσω των μετεγκαταστάσεων και της ενίσχυσης των συστημάτων προστασίας, τα κράτη θα μπορούν απλώς να πληρώνουν για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων ή να χρηματοδοτούν χώρες εκτός ΕΕ για να εμποδίζουν τους ανθρώπους να φτάσουν στην Ευρώπη».
Σε αυτό το σημείο είναι που εκδηλώνεται κριτική σε χώρες όπως η Ελλάδα, που δέχθηκαν τον συγκεκριμένο ρόλο με αντάλλαγμα χρηματική και διοικητική βοήθεια.
Τι θα συμβεί στην Ελλάδα ως χώρα υποδοχής
Η συμφωνία μιλάει για πέντε πυλώνες: Αυξημένοι έλεγχοι για όλα τα στάδια διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης, λήψη βιομετρικών δεδομένων, διαδικασίες υποβολής και διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου, κανόνες για τον καθορισμό του κράτους-μέλους που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση μιας αίτησης ασύλου, συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών και διαδικασία χειρισμού καταστάσεων κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων εργαλειοποίησης των μεταναστών.
Βάσει της συμφωνίας, θα υπάρχει ένας κανονισμός ελέγχου για να εξετάζεται πιο γρήγορα το προφίλ ενός αιτούντος άσυλο. Θα συλλέγονται πληροφορίες όπως η εθνικότητα, η ηλικία και τα δακτυλικά αποτυπώματα, ενώ στη συνέχεια θα ενημερώνεται το Eurodac, η βάση δεδομένων της ΕΕ, με τα δακτυλικά αποτυπώματα σε ψηφιακή μορφή και φωτογραφίες από κάθε μετανάστη ή πρόσφυγα.
Παράλληλα προβλέπονται δύο διαδικασίες ασύλου, μια ταχεία, εντός 12 εβδομάδων και η τυπική που θα μπορεί να πάρει χρόνια.
Η Κομισιόν θα είναι υπεύθυνη να αποφασίζει το τι συνιστά κατάσταση «κρίσης» σε μια χώρα. Κάπου εδώ αρχίζει να διαμορφώνεται μια γκρίζα ζώνη, καθώς εάν η Επιτροπή δεν αποφανθεί ότι υπάρχει κρίση, τότε δεν ενεργοποιούνται οι κανόνες αλληλεγγύης προς τις χώρες πρώτης άφιξης όπως η δική μας.
Επίσης, κανείς δεν έχει αναφέρει τι θα γίνει με τους παράνομους μετανάστες. Σε αυτούς που μπαίνουν στην πρώτη χώρα, όπως την Ελλάδα, με παράνομο τρόπο και δεν κάνουν επίσημη αίτηση για άσυλο.
Υπενθυμίζεται ότι εδώ και δύο χρόνια η μεταρρύθμιση των κανόνων μετανάστευσης και ασύλου είχε χωρίσει την ΕΕ σε δύο στρατόπεδα, με τις χώρες της πρώτης γραμμής, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Μάλτα, η Κύπρος και η Ισπανία, να ζητούν περισσότερη βοήθεια από την ΕΕ, ενώ χώρες του Βορρά, όπως η Γερμανία, η Δανία και η Ολλανδία, επέμεναν ότι οι μετανάστες πρέπει να παραμείνουν στην πρώτη χώρα της ΕΕ στην οποία φθάνουν.
Μέχρι να καθαρογραφτούν τα νομικά κείμενα, κανείς δεν μπορεί να πει με σαφήνεια τι αρμοδιότητες και ευθύνες θα έχει η Ελλάδα και πώς ακριβώς θα λειτουργήσει το νέο Σύμφωνο.
Υπενθυμίζεται ότι η μεταρρύθμιση της Μετανάστευσης και του Ασύλου αποφασίστηκε την ίδια μέρα με τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων. Στους διαδρόμους των Βρυξελλών λέγεται ότι έγιναν ανταλλαγές δίνω-παίρνω. Κάτι που κανείς δεν επιβεβαιώνει...