Την ώρα που εισέβαλαν στην Ουκρανία τα ρωσικά στρατεύματα τον περασμένο Φεβρουάριο, σήμαινε συναγερμός σ' ένα εμβληματικό πυρηνικό έργο του Κρεμλίνου στη γειτονική Λευκορωσία, σε μικρή απόσταση από τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γράφει το Bloomberg.
Οι μηχανικοί της Rosatom, προετοιμάζοντας ένα νέο αντιδραστήρα 1.200 μεγαβάτ στον πυρηνικό σταθμό Astravets, ο οποίος δεν ήταν ακόμη συνδεδεμένος στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, εντόπισαν ένα σπάνιο πρόβλημα. Διέρρεε ρητίνη στο κύκλωμα, απειλώντας να επηρεάσει κρίσιμα εξαρτήματα, σύμφωνα με εσωτερικά έγγραφα της ρωσικής κρατικής πυρηνικής εταιρείας που επικαλείται το Bloomberg.
Τα συστήματα ελέγχου και τα συγκροτήματα καυσίμου κινδύνευαν να καταστραφούν, εάν το πρόβλημα παρέμενε και μετά τη διάσπαση των ατόμων ουρανίου. Στη χειρότερη περίπτωση, η συσσώρευση της ρητίνης, που ρυθμίζει την καθαρότητα του νερού που ρέει μέσα από τους σωλήνες των εγκαταστάσεων, θα μπορούσε να εμποδίσει τον έλεγχο του αντιδραστήρα, αυξάνοντας τον κίνδυνο τήξης, εάν κάτι πήγαινε λάθος.
Στις 25 Φεβρουαρίου 2022, η Rosatom τράβηξε την πρίζα προσωρινά, καθυστερώντας τη λειτουργία της μονάδας.
Οι μηχανικοί είπαν ότι η Rosatom ακολούθησε διαδικασίες ασφαλείας, διακόπτοντας την εκκίνηση του αντιδραστήρα. Όταν ο αντιδραστήρας άνοιξε για πρώτη φορά με καθυστέρηση, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο επιβεβαίωσε ότι υπήρχαν προβλήματα κατασκευής. «Η καθυστέρηση οφείλεται στην αποφασιστικότητά μας να τηρήσουμε πολύ υψηλά πρότυπα ασφαλείας», είχε πει.
Το περιστατικό, το οποίο προηγουμένως είχε επισημανθεί από τις λιθουανικές υπηρεσίες πληροφοριών, συγκαταλέγεται μεταξύ σειράς ζητημάτων, όπως οι ελλείψεις ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, οι καθυστερημένες αποστολές και οι ελαττωματικές προμήθειες, που αντιμετώπισε η Rosatom τα τελευταία χρόνια και τα οποία συνεχίστηκαν στον απόηχο του πολέμου εναντίον της Ουκρανίας, σύμφωνα με τα έγγραφα και συνεντεύξεις με Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Η μονάδα στη Λευκορωσία τέθηκε σε κανονική λειτουργία τον περασμένο μήνα. Αλλά τα προηγούμενα προβλήματα στο εργοστάσιο Astravets, που βρίσκεται μόλις 50 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, το Βίλνιους, είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Η Λευκορωσία ήταν η βάση δοκιμών για ένα νέο σχέδιο αντιδραστήρα που η Rosatom εξάγει σε όλο τον κόσμο. Παρόμοιες μονάδες VVER-1200 πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία στο Μπαγκλαντές και την Τουρκία το επόμενο 12μηνο.
Η Rosatom έχει υψηλή φήμη για την τεχνική και επιστημονική αξιοπιστία και γενικά παραδίδει έργα εγκαίρως και εντός προϋπολογισμού. Ο VVER-1200 είναι ο αντιδραστήρας Generation 3+ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στον κόσμο. Διαθέτει πολλαπλά στρώματα συστημάτων ασφαλείας, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο ένα ατύχημα τύπου Τσέρνομπιλ.
«Δεν υπήρξαν σημαντικές δυσλειτουργίες του εξοπλισμού ή αποκλίσεις παραμέτρων πέρα από τα ελεγχόμενα όρια ασφαλείας. Όλα τα δευτερεύοντα ζητήματα, που είναι αναπόφευκτα στο πλαίσιο της νέας πυρηνικής κατασκευής, όπως παντού στον κόσμο, έχουν αντιμετωπιστεί κατά τη διάρκεια διαφόρων σταδίων έναρξης λειτουργίας και δεν είχαν καμία επίδραση στο χρονοδιάγραμμα», ανέφερε η Rosatom.
Ενώ η Rosatom, η οποία δεν υπόκειται σε κυρώσεις, παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής πυρηνικών καυσίμων και τεχνολογίας στον κόσμο, τεχνικά έγγραφα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι υποδηλώνουν ότι οι εμπορικοί περιορισμοί που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία μπορεί να έχουν περιπλέξει περαιτέρω την ικανότητά της να διαχειρίζεται τα τεράστια διεθνή έργα που αποφέρουν στο Κρεμλίνο ζωτικής σημασίας έσοδα και πολιτική επιρροή.
Τα έγγραφα που επικαλείται το Bloomberg δείχνουν για πρώτη φορά ότι η Rosatom αντιμετωπίζει ελλείψεις εργατικού δυναμικού και προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα στο εργοστάσιο της Λευκορωσίας, τα οποία, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, θα μπορούσαν να επηρεάσουν την πυρηνική ασφάλεια.
Η Rosatom απάντησε ότι οι επανειλημμένες αποστολές του ΔΟΑΕ δεν κατέγραψαν έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού στον πυρηνικό σταθμό της Λευκορωσίας.
«Οι περιπτώσεις ελαττωματικού ή δυσλειτουργικού εξοπλισμού είναι σύμφωνες με τους παγκόσμιους μέσους όρους της βιομηχανίας για τον τομέα των νέων πυρηνικών κατασκευών», ανέφερε.
Το εργοστάσιο Astravets αποτελεί εδώ και καιρό πηγή ανησυχίας μεταξύ των γειτόνων της Λευκορωσίας, ενώ η Rosatom έχει 22 έργα υπό κατασκευή σε επτά χώρες.
«Οι πληροφορίες υποδηλώνουν ότι η Λευκορωσία και η Rosatom απέκρυψαν τις πληροφορίες για τα περιστατικά που συνέβησαν στον πυρηνικό σταθμό της Λευκορωσίας καθώς και για ελαττώματα που εντοπίστηκαν», έγραψε το Τμήμα Κρατικής Ασφάλειας της Λιθουανίας στον ιστότοπό του.
Ζητείται διαφάνεια για τις εργασίες στο Ακούγιου
Οι εσωτερικοί έλεγχοι στο εργοστάσιο της Λευκορωσίας και η πρόοδος στην κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού στην Τουρκία επιβεβαιώνουν ορισμένες από τις ανησυχίες της υπηρεσίας κατασκοπείας της Βαλτικής, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους που γνωρίζουν αυτές τις εκθέσεις.
«Συνεργαζόμαστε στενά με τον ΔΟΑΕ, τον WANO, διεθνείς εμπειρογνώμονες πυρηνικής ασφάλειας και ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές», δήλωσε η Rosatom. «Αρνούμαστε κατηγορηματικά οποιεσδήποτε εικασίες για μη αναφερθέντα περιστατικά που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη λειτουργική ακεραιότητα των αντιδραστήρων μας».
Το έργο στο Ακούγιου, αξίας 20 δισ, δολαρίων, με τέσσερις αντιδραστήρες VVER-1200 που έχουν σχεδιαστεί για να καλύπτουν το ένα δέκατο της τουρκικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, έχει εγκριθεί προσωπικά από τον Πούτιν και τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Τα έγγραφα δείχνουν ότι η Rosatom αντιμετωπίζει καθυστερημένες παραδόσεις και προσπαθεί τους τελευταίους μήνες να προμηθευτεί αποστολές εγκαίρως για συστήματα ελέγχου, οργάνων και εφεδρικών συστημάτων ισχύος και λοιπών εξαρτημάτων για το τουρκικό εργοστάσιο.
Η Rosatom είπε ότι δεν αντιμετώπισε σημαντικά προβλήματα προμήθειας για το έργο. Πάνω από το 90% των κρίσιμων εξαρτημάτων του εργοστασίου κατασκευάζονται στη Ρωσία χωρίς κινδύνους κυρώσεων, ανέφερε.
Στις 12 Δεκεμβρίου ανακοίνωσε ότι έλαβε έγκριση από την τουρκική ρυθμιστική αρχή για παραγωγή ενέργειας στο Ακούγιου το 2024. Η απόφαση επιβεβαιώνει ότι το έργο πληρούσε όλες τις απαιτήσεις της τουρκικής νομοθεσίας και των διεθνών κατασκευαστικών προτύπων, δήλωσε η Αναστάσια Ζοτέγιεβα, γενική διευθύντρια της Akkuyu Nuclear JSC.
Βάσει της συμφωνίας της Rosatom με την τουρκική κυβέρνηση, το Ακούγιου-1 έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το 2025, ανέφερε η εταιρεία.
Παρατηρητές επιμένουν ωστόσο ότι οι διεθνείς ρυθμιστικές αρχές χρειάζονται μεγαλύτερη διαφάνεια για να κατανοήσουν πλήρως τις συνέπειες για την ασφάλεια των τεχνικών βλαβών της Rosatom στη Λευκορωσία. Ελλείψει τέτοιων πληροφοριών, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη νέα τεχνολογία VVER-1200 της Rosatom.
Είναι σαφές ότι «τα προβλήματα ήταν σοβαρά» στη Λευκορωσία και οι παγκόσμιοι πελάτες και οι ρυθμιστικές αρχές της Rosatom αλλού απλώς «δεν γνωρίζουν» εάν τα προβλήματα του αντιδραστήρα έχουν επιλυθεί, δήλωσε ο Ντμίτρι Γκορτσάκοφ, αναλυτής στo νορβηγικό πυρηνικό παρατηρητήριο Bellona.