Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές προετοιμάζουν την καταστολή της λεγόμενης «σκιώδους τραπεζικής» (shadow banking), καθώς αντιμετωπίζουν τις ακούσιες συνέπειες προηγούμενων μεταρρυθμίσεων που έσπρωξαν τους κινδύνους σε κρυφές γωνιές του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προειδοποιούν όλο το χρόνο - με αυξανόμενο ρυθμό- για τους κινδύνους και τα μεγέθη των στοιχημάτων που αναλαμβάνουν ορισμένα hedge funds και private equity houses. Αλλά τώρα, οι φόβοι ότι η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να εκτροχιάσει ορισμένα από τα στοιχήματα-μαμούθ τους μετατρέπουν τη συζήτηση σε δράση.
Τις τελευταίες εβδομάδες, η κορυφαία χρηματοοικονομική ρυθμιστική αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου έχει εκπονήσει σχέδια για μια έρευνα στις αποτιμήσεις private equties, ενώ η Τράπεζα της Αγγλίας έχει ανακηρύξει τέτοιες «μη τράπεζες» τόσο σημαντικές που οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να δημιουργήσουν μια νέα γραμμή για τις δανείζουν απευθείας σε περιόδους κρίσεων.
Οι παγκόσμιες εποπτικές αρχές στο Financial Stability Board ξεκίνησαν μια νέα αναθεώρηση που θα μπορούσε να περιορίσει τη μόχλευση των hedge funds και να αυξήσει τη διαφάνεια στο δανεισμό τους. Στις ΗΠΑ, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει προωθήσει πολιτικές για τη διαφάνεια των κεφαλαίων τόσο αυστηρές που ορισμένοι απειλούν με μηνύσεις.
Μαζί, οι μη τράπεζες στο ραντάρ των ρυθμιστικών αρχών — που περιλαμβάνουν hedge funds, συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλιστές — αντιπροσωπεύουν το 50% του παγκόσμιου ενεργητικού χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
«Σαφώς υπάρχει δουλειά που πρέπει να κάνουμε ακόμη», δήλωσε στους Financial Times ο Κλας Κνοτ, πρόεδρος της FSB. «Περνάμε από την ανάπτυξη πολιτικής στην εφαρμογή πολιτικής», είπε.
Οι ρίζες του τελευταίου κύματος χρηματοπιστωτικών ρυθμιστικών βρίσκονται, τουλάχιστον εν μέρει, στο πλαίσιο που δημιούργησαν οι ρυθμιστικές αρχές μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09, όταν υπήρξε βιασύνη για δραματική μείωση των κινδύνων στον τραπεζικό τομέα.
Καθώς οι τράπεζες έχουν γενικά αποσυρθεί από το trading και από τις επενδύσεις σε ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία, άλλες έχουν αποσπάσει το μερίδιο αγοράς τους. Περιλαμβάνουν hedge funds, private equity houses και άλλα σχήματα εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού τομέα. Ωστόσο, δεν περιορίζονταν από ορισμένους κανόνες για τις τράπεζες, ειδικά τους περιορισμούς στο ύψος της μόχλευσης στις συναλλαγές τους, κάτι που δυνητικά μεγεθύνει το μέγεθος των κερδών ή των ζημιών τους.
«Ποτέ δεν σκεφτήκαμε πραγματικά ότι λύναμε ένα πρόβλημα και ποιο θα ήταν το αντίκτυπο;» είπε ένας υπεύθυνος χάραξης πολιτικής από εκείνη την εποχή της κρίσης, υποστηρίζοντας ότι οι ρυθμιστικές αρχές εισέρχονται τώρα σε μια «νέα φάση», όπου πρέπει να αναρωτηθούν «πού εμφανίστηκε τώρα ο κίνδυνος και πώς θα τον αντιμετωπίσουμε;»
Η Ashley Alder, βετεράνος ρυθμιστής διεθνών αγορών που τώρα προεδρεύει της FCA, είπε ότι το «σημείο καμπής» στη σκέψη των ρυθμιστικών αρχών σχετικά με τους μη τραπεζικούς χρηματοοικονομικούς κινδύνους ήταν το «dash for cash» του Μαρτίου 2020, όταν οι αγορές ομολόγων κατέγραψαν ελεύθερη πτώση στο πρώτο κύμα της πανδημίας, αναγκάζοντας τις κεντρικές τράπεζες να παρέμβουν.
Πριν η συζήτηση είχε επικεντρωθεί στο αν έπρεπε να χαρακτηριστούν μεμονωμένα μη τραπεζικά ιδρύματα - όπως οι μεγάλοι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων - ως «πολύ μεγάλα για να αποτύχουν» όπως κάνουν οι παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές με συστημικά σημαντικές τράπεζες. Τώρα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είχαν στραφεί στον εντοπισμό κινδύνων σε ολόκληρο τον σκιώδη τραπεζικό τομέα, είπε ο Alder.
«Υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με το τι κρύβεται εκεί έξω», πρόσθεσε, επειδή οι ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν στιβαρά στοιχεία για τα ανοίγματα των σκιωδών τραπεζών, κάτι που ενέπνευσε το πρώτο τεστ αντοχής της Τράπεζας της Αγγλίας.
Έχουν προκύψει πολλές άλλες αιτίες συναγερμού. Το ένα είναι η τραγική εμπειρία των στρατηγικών αντιστάθμισης συνταξιοδοτικών ταμείων στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από ένα χρόνο. Η κατάρρευση του επενδυτικού οίκου Archegos προκάλεσε τρύπες στους ισολογισμούς πολλών τραπεζών τον Μάρτιο του 2021. Η αγορά νικελίου δυσλειτουργούσε τον Μάρτιο του 2022. Και φέτος, μια τεράστια έκρηξη στις τιμές των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ μετά την κατάρρευση της Silicon Valley Bank προκάλεσε στις ρυθμιστικές αρχές ανησυχία για τα στοιχήματα των hedge funds.
Τα αίτια αυτών των επεισοδίων ήταν διαφορετικά, αλλά οι βασικοί πρωταγωνιστές ήταν όλοι μέρος του σύμπαντος των σκιωδών τραπεζών και ο καθένας ήταν ένας κίνδυνος που βρισκόταν σε κοινή θέα. Τα στοιχήματα των hedge funds σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα που χρηματοδοτούνται από χρέος βρίσκονται πλέον υπό έρευνα.
Τους τελευταίους μήνες, καθώς η δραματική άνοδος των παγκόσμιων επιτοκίων έχει εισαγάγει νέους κινδύνους σε έναν κλάδο που έχει ενισχυθεί από μια δεκαετία φθηνού χρέους, οι προειδοποιητικές καμπάνες έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών και η παγκόσμια ρυθμιστική αρχή κινητών αξιών Iosco έχουν επισημάνει τους αυξανόμενους κινδύνους. «Είναι αδύνατο να υποστηρίξουμε ότι η χρηματοδότηση που βασίζεται στην αγορά δεν μπορεί να απειλήσει τη σταθερότητα», δήλωσε ο επικεφαλής αγορών της BoE Andrew Hauser σε συνέδριο την Πέμπτη.
Σε εκείνη την ομιλία, σημείωσε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έπρεπε να επιτύχουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ της δυνατότητας που θα έχουν οι επενδυτές να αναλάβουν τους δικούς τους κινδύνους και της παγκόσμιας σταθερότητας. «Νομίζω ότι όλοι πρέπει να αποδεχτούμε ότι στις αγορές υπάρχουν κίνδυνοι και μέρος της λειτουργίας των αγορών είναι να μπορούν να παρέχουν χρηματοδότηση αναλαμβάνοντας συγκεκριμένους κινδύνους», λέει η Verena Ross, πρόεδρος της ευρωπαϊκής ρυθμιστικής αρχής κινητών αξιών Esma. «Ταυτόχρονα, νομίζω ότι έχουμε ακόμα θύλακες όπου σαφώς υπάρχουν συγκεκριμένοι κίνδυνοι που νομίζω ότι πρέπει να εξετάσουμε».
Μια υπερβολική ρύθμιση θα μπορούσε να δημιουργήσει ακόμη πιο άβολες και ακούσιες συνέπειες, δήλωσε ένας πρώην υπεύθυνος χάραξης πολιτικής για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που αρνήθηκε να κατονομαστεί. "Ποια είναι η απάντηση;" αναρωτήθηκε. «Προφανώς κανείς δεν θέλει αστάθεια της αγοράς — αυτό είναι λίγο περίεργο. Επίσης, δεν θέλουμε την απουσία μόχλευσης επειδή θέλαμε αυτό το περιθώριο για καλό λόγο. Τι είναι όμως η ανατίναξη; Πόση αστάθεια είναι υπερβολική;»
Τα hedge funds έχουν τεθεί υπό ιδιαίτερο έλεγχο τους τελευταίους μήνες για έναν συνδυασμό λόγων, όπως το μέγεθός τους, η αδιαφανής φύση τους και η αντίληψη ότι πρέπει να αναλάβουν μεγάλους κινδύνους για να δικαιολογήσουν τη χρέωση μεγάλων προμηθειών για τη διαχείριση χρημάτων.
Ακόμη και οι prime brokers - οι επενδυτικές τράπεζες που δανείζουν σε hedge funds - έχουν περιορισμένη ορατότητα σχετικά με τους συνολικούς δανεισμούς τους, ένα τυφλό σημείο που φάνηκε από την κατάρρευση του Archegos όταν η πραγματική κλίμακα των δανείων του από πολλές πηγές εμφανίστηκε μόνο όταν κατέρρευσε.
«Αυτή την ερώτηση την κάνουμε συνέχεια. Βασίζομαι στους πελάτες για να μου πουν την αλήθεια», λέει ένας ανώτερος τραπεζίτης σε prime broker. Η FSB εξετάζει τρόπους ώστε οι τράπεζες να μοιράζονται πληροφορίες, αλλά πηγές της αγοράς λένε ότι αυτή θα είναι μια μακρά και περίπλοκη προσπάθεια.
Μια βραχυπρόθεσμη λύση που εξετάζουν οι ρυθμιστικές αρχές αναγκάζει τις τράπεζες να είναι πιο προσεκτικές όσον αφορά τον δανεισμό τους σε hedge funds. «Πρέπει να βασιζόμαστε ολοένα και περισσότερο στον ρόλο των τραπεζών ως παρατηρητών του κλάδου», δήλωσε ο κορυφαίος τραπεζικός επόπτης της ΕΚΤ Andrea Enria σε πρόσφατη ομιλία του.
Για ορισμένους, η δράση στις σκιώδεις τράπεζες δεν έρχεται αρκετά γρήγορα.
«Υπήρξαν καλές αναφορές από το FSB για τα money market funds για παράδειγμα», λέει ένας ειδικός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας που είναι ενεργός στη διεθνή συζήτηση. «Αναρωτιέστε «δίνει κανείς κάποια προσοχή;» Δεν ξέρω πόσο μεγάλο μέρος της αδράνειας οφείλεται σε λόμπι, πολιτικά ερωτήματα, ενασχόληση με άλλα θέματα και ούτω καθεξής. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι δεν γίνονται πολλά».
«Πρέπει να περιορίσεις [τη μόχλευση] με κάποιο τρόπο, αντί απλώς να φωνάζεις γι' αυτό», είπε ένας άλλος.
Όλο και περισσότερο, οι ρυθμιστικές αρχές συμφωνούν. Αλλά ο Knot, ο οποίος έχει θέσει την αντιμετώπιση του σκιώδους τραπεζικού συστήματος ως βασικό στοιχείο της δράσης του στην FSB, παραδέχεται ότι δεν είναι μια γρήγορη λύση. «Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά όπως και οι μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, αυτό δεν είναι κάτι που κάνεις σε ένα χρόνο».