Η ανθεκτικότητα της ισπανικής οικονομίας πιθανότατα δεν αρκεί για να πειστούν οι ψηφοφόροι να επανεκλέξουν τον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ στις σημερινές εκλογές, καθώς οι Σοσιαλιστές, όπως δείχνουν οι σφυγμομετρήσεις, βρίσκονται πίσω από το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα.
Οι Ισπανοί ταλαιπωρούνται από την ιδιαίτερα απότομη μείωση του πραγματικού τους εισοδήματος, που είναι από τις βαθύτερες στην Ευρώπη, παρόλο που η παραγωγή αυξάνεται σταθερά, ο εκτοξευμένος πληθωρισμός έχει επιστρέψει στις φυσιολογικές τιμές και η απασχόληση βρίσκεται υψηλό ρεκόρ.
«Η οικονομία πράγματι πάει καλά, αλλά όχι αν την κοιτάξεις λεπτομερώς», δηλώνει ο οικονομολόγος Μανουέλ Ιντάλγκο, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Esade (κέντρο οικονομικών μελετών) στη Μαδρίτη. «Μπορεί να έχεις μεγαλύτερη ανάπτυξη απ' ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη και να δημιουργείς περισσότερες θέσεις εργασίας με χαμηλότερο πληθωρισμό, αλλά, αν τα νοικοκυριά δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα, θα σε κατηγορήσουν».
Η απότομη διάβρωση της αγοραστικής δύναμης και η συρρίκνωση της κατανάλωσης εξακολουθούν να είναι οι μεγάλοι πονοκέφαλοι για τους Σοσιαλιστές, οι οποίοι έχασαν μεγάλα τμήματα της χώρας από το Λαϊκό Κόμμα του Αλμπέρτο Νούνιες Φεϊχό αλλά και από το ακροδεξιό Vox στις περιφερειακές εκλογές στις 28 Μαΐου.
Οι βασικές προκλήσεις, που εύλογα προβληματίζουν τους εκλογείς, είναι οι εξής:
Πληθωρισμός τροφίμων
Η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης τα κατάφερε περισσότερο από άλλες ως προς τη μείωση του ρυθμού πληθωρισμού, γλιστρώντας τον Ιούνιο ακόμη και κάτω από τον επίσημο στόχο 2% που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για πρώτη φορά εδώ και πάνω από δύο χρόνια. Ωστόσο, οι τιμές των τροφίμων συνεχίζουν να καλπάζουν με πάνω από 10%, πλήττοντας τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Ο δείκτης Παέγια του Bloomberg έδειξε ότι η αύξηση του κόστους των υλικών που απαιτούνται για την παρασκευή του κλασικού ισπανικού πιάτου επιταχύνθηκε ξανά τον Ιούνιο στο 14,5%, ενώ το ελαιόλαδο είναι 31% πιο ακριβό από πέρυσι.
Η ανάπτυξη τρέχει ασθμαίνοντας
Η οικονομία της Ισπανίας αναπτύσσεται μεν τέσσερις φορές παραπάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται, καθώς η παραγωγή δέχτηκε μεγαλύτερο πλήγμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid σε σύγκριση με άλλες χώρες. Πριν από τα τέλη του 2025 δεν θα κλείσει το χάσμα με τη ζώνη του ευρώ, σύμφωνα με τις τελευταίες τριμηνιαίες προβλέψεις της Τράπεζας της Ισπανίας.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ισπανίας υστερούσε σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη το 2019-2022, με συσσωρευμένη συρρίκνωση 2,4%. Μόνο η Ισλανδία είχε χειρότερα ποσοστά.
Μειωμένο εισόδημα
Τα πληθωριστικά ρεκόρ και η υπολειπόμενη ανάπτυξη, που αντισταθμίζονται μόνο μερικώς από τις μέτριες αυξήσεις μισθών και τα επιδόματα, έχουν αφήσει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών 2,4% χαμηλότερο απ' ό,τι πριν από την πανδημία.
Ο μέσος ισπανικός μισθός αυξήθηκε για έξι συνεχόμενα τρίμηνα, αλλά οι αυξήσεις των τιμών έχουν προσγειώσει την αγοραστική δύναμη στα επίπεδα του 1996, σύμφωνα με μελέτη της Adecco.
Βουτιά της κατανάλωσης
Συνεπώς οι Ισπανοί μείωσαν τις δαπάνες για τα πάντα, από αυτοκίνητα και ταξίδια στο εξωτερικό έως τη διατροφή τους. Εκοψαν, μάλιστα, κατά 7% το κρέας και κατά 12% το ψάρι τον Απρίλιο σε σχέση με ένα χρόνο πριν, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας. Η κατανάλωση των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 6% σε ετήσια βάση μεταξύ Σεπτεμβρίου και Μαρτίου.
Η πραγματική ατομική κατανάλωση, δείκτης υλικού πλούτου, έχει παραμείνει κολλημένη στο 85% του μέσου όρου της ΕΕ από το 2020, τοποθετώντας την Ισπανία στο χαμηλότερο μισό του μπλοκ μαζί με την Πολωνία και την Εσθονία, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.
Ταυτόχρονα, το αυξανόμενο κόστος των στεγαστικών δανείων, που προκύπτει από τη σταθερή σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής τη ΕΚΤ, πιθανότατα θα «ξεβολέψει» τις οικονομίες που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ισπανίας. Επτά στα 10 στεγαστικά δάνεια συνδέονται με τα επιτόκια της αγοράς. Η Fitch Ratings προβλέπει ότι οι μηνιαίες πληρωμές στεγαστικών δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο θα εξαντλήσουν περίπου το 40% του εισοδήματος των νοικοκυριών κατά μέσο όρο έως το 2024, έναντι 30%-35% πέρυσι.
Λιγότερα ομόλογα, πιεσμένα κέρδη
Τα στελέχη των ισπανικών εταιρειών, εν τω μεταξύ, αποφεύγουν το υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης με νέο χρέος. Η έκδοση εταιρικών ομολόγων ήταν αργή μέχρι στιγμής το 2023. Μετά την οικονομική κρίση, μόνο το 2022 καταγράφηκαν χαμηλότερα επίπεδα τέτοια εποχή, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg. Σε άλλες μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης, οι εκδόσεις ανέκαμψαν καθώς οι εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν τις σταθερές συνθήκες της αγοράς.
Όσον αφορά το δημόσιο χρέος, όλο και περισσότερες αναλύσεις των Morgan Stanley, Barclays και Citigroup επισημαίνουν ότι τα κρατικά ομόλογα είναι φθηνά μετά από μήνες υποαπόδοσης, καταλήγοντας ότι οι εκλογικοί κίνδυνοι είναι κάπως υπερεκτιμημένοι.
Κατά την πενταετή πρωθυπουργία Σάντσεθ, οι μεγαλύτερες εισηγμένες της Ισπανίας πάλεψαν για να φτάσουν την κερδοφορία των ευρωπαϊκών εταιρειών. Τα κέρδη ανά μετοχή στον δείκτη IBEX 35 υστερούν έναντι άλλων σημαντικών ευρωπαϊκών δεικτών, όπως ο ιταλικός FTSE MIB και ο γαλλικός CAC 40.