Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν μια νέα οικονομική πραγματικότητα, που δεν έχουν βιώσει εδώ και δεκαετίες. Γίνονται φτωχότεροι.
Οπως σημειώνει η Wall Street Journal, η ζωή σε μια ήπειρο που για καιρό ζηλεύουν οι ξένοι για τον τρόπο ζωής της, χάνει γρήγορα τη λάμψη της καθώς οι Ευρωπαίοι βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να εξασθενεί.
Οι Γάλλοι τρώνε λιγότερο φουά γκρα και πίνουν λιγότερο κόκκινο κρασί. Οι Ισπανοί βάζουν με το σταγονόμετρο το ελαιόλαδο. Οι Φινλανδοί παροτρύνονται να χρησιμοποιούν σάουνες τις μέρες με αέρα, όταν η ενέργεια είναι λιγότερο δαπανηρή.
Σε όλη τη Γερμανία, η κατανάλωση κρέατος και γάλακτος έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών δεκαετιών και η κάποτε άνθηση της αγοράς βιολογικών τροφίμων έχει υποχωρήσει. Ο υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας, Adolfo Urso, συγκάλεσε συνεδρίαση κρίσης τον Μάιο σχετικά με τις τιμές των ζυμαρικών, του αγαπημένου βασικού προϊόντος της χώρας, αφού η αύξηση της τιμής τους ήταν υπερδιπλάσια του πληθωρισμού.
Με τις καταναλωτικές δαπάνες σε ελεύθερη πτώση, η Ευρώπη έπεσε σε ύφεση στις αρχές του έτους.
Η τρέχουσα δύσκολη κατάσταση της Ευρώπης έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Ένας γηράσκων πληθυσμός με προτίμηση στον ελεύθερο χρόνο και την ασφαλή εργασία έναντι των αποδοχών, οδήγησε σε χρόνια χαμηλού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας και της παραγωγικότητας. Στη συνέχεια ήρθε η πανδημία της Covid-19 και ο παρατεταμένος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Με την ανατροπή των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, οι κρίσεις επιδείνωσαν διαταραχές που υπέβοσκαν για δεκαετίες.
Οι απαντήσεις των κυβερνήσεων επιδείνωσαν απλώς το πρόβλημα. Για να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας, κατηύθυναν τις επιδοτήσεις τους κυρίως στους εργοδότες, αφήνοντας τους καταναλωτές χωρίς μαξιλάρι μετρητών, όταν ήρθε το σοκ του πληθωρισμού. Οι Αμερικανοί, αντίθετα, επωφελήθηκαν από τη φθηνή ενέργεια και την κρατική βοήθεια που απευθύνονταν κυρίως στους πολίτες για να συνεχίσουν να ξοδεύουν.
Στο παρελθόν, η τρομερή εξαγωγική βιομηχανία της ηπείρου μπορεί να είχε σώσει την κατάσταση. Όμως, η υποτονική ανάκαμψη στην Κίνα, κρίσιμη αγορά για την Ευρώπη, υπονομεύει αυτόν τον αναπτυξιακό πυλώνα. Το υψηλό ενεργειακό κόστος και ο αχαλίνωτος πληθωρισμός σε επίπεδο που δεν είχε φτάσει από τη δεκαετία του 1970 μειώνουν το πλεονέκτημα τιμών των κατασκευαστών στις διεθνείς αγορές και συντρίβουν τις πάλαι ποτέ αρμονικές εργασιακές σχέσεις της ηπείρου. Καθώς το παγκόσμιο εμπόριο κατεβάζει ταχύτητα, η μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από τις εξαγωγές -που αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% του ΑΕΠ της ευρωζώνης έναντι 10% για τις ΗΠΑ- γίνεται αδυναμία.
Η ιδιωτική κατανάλωση έχει μειωθεί κατά περίπου 1% στην ευρωζώνη των 20 κρατών-μελών από τα τέλη του 2019 μετά την προσαρμογή στον πληθωρισμό, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Στις ΗΠΑ, όπου τα νοικοκυριά απολαμβάνουν μια ισχυρή αγορά εργασίας και αυξανόμενα εισοδήματα, έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 9%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει τώρα περίπου το 18% του συνόλου των παγκόσμιων καταναλωτικών δαπανών, έναντι του 28% της Αμερικής. Πριν από δεκαπέντε χρόνια, η ΕΕ και οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν περίπου το 25% αυτού του συνόλου.
Προσαρμοσμένοι για τον πληθωρισμό και την αγοραστική δύναμη, οι μισθοί μειώθηκαν κατά περίπου 3% από το 2019 στη Γερμανία, κατά 3,5% στην Ιταλία και την Ισπανία και κατά 6% στην Ελλάδα. Οι πραγματικοί μισθοί στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά περίπου 6% την ίδια περίοδο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ.
Ο πόνος φτάνει μέχρι τις μεσαίες τάξεις. Στις Βρυξέλλες, μια από τις πλουσιότερες πόλεις της Ευρώπης, δάσκαλοι και νοσοκόμες στάθηκαν στην ουρά ένα πρόσφατο απόγευμα για να μαζέψουν είδη παντοπωλείου στη μισή τιμή από το πίσω μέρος ενός φορτηγού. Ο πωλητής, η Happy Hours Market, συλλέγει τρόφιμα κοντά στην ημερομηνία λήξης τους από τα σούπερ μάρκετ και τα διαφημίζει μέσω μιας εφαρμογής. Οι πελάτες μπορούν να παραγγείλουν νωρίς το απόγευμα και να παραλάβουν τα προϊόντα τους σε μειωμένες τιμές το βράδυ.
«Μερικοί πελάτες μου λένε, εξαιτίας σου μπορώ να τρώω κρέας δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα», είπε ο Pierre van Hede, ο οποίος μοίραζε κιβώτια με είδη παντοπωλείου.
Ο Karim Bouazza, ένας 33χρονος νοσοκόμος που έπαιρνε κρέας και ψάρι στη μισή τιμή για τη σύζυγό του και τα δύο παιδιά του, παραπονέθηκε ότι ο πληθωρισμός σημαίνει ότι «σχεδόν πρέπει να κάνεις δεύτερη δουλειά για να πληρώσεις τα πάντα».
Παρόμοιες υπηρεσίες έχουν αναδυθεί σε όλη την περιοχή, οι οποίες πλασάρονται ως ένας τρόπος μείωσης της σπατάλης τροφίμων και εξοικονόμησης χρημάτων. Η TooGoodToGo, μια εταιρεία που ιδρύθηκε στη Δανία το 2015 και πουλάει φαγητό που περισσεύει από καταστήματα λιανικής και εστιατόρια, έχει 76 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες σε όλη την Ευρώπη, περίπου τριπλάσιους από ό,τι στα τέλη του 2020. Στη Γερμανία, η Sirplus, μια startup που δημιουργήθηκε το 2017, προσφέρει και προϊόντα που έχει περάσει η ημερομηνία πώλησής τους, στο ηλεκτρονικό της κατάστημα. Το ίδιο και η Motatos, που δημιουργήθηκε στη Σουηδία το 2014 και τώρα είναι παρούσα στη Φινλανδία, τη Γερμανία, τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι δαπάνες για προϊόντα υψηλής ποιότητας έχουν καταρρεύσει. Οι Γερμανοί κατανάλωναν 52 κιλά κρέατος ανά άτομο το 2022, περίπου 8% λιγότερο από το προηγούμενο έτος και το χαμηλότερο επίπεδο από τότε που ξεκίνησαν να κρατούνται αρχεία το 1989.
Ο Thomas Wolff, ένας προμηθευτής βιολογικών τροφίμων κοντά στη Φρανκφούρτη, είπε ότι οι πωλήσεις του μειώθηκαν έως και 30% πέρυσι καθώς ο πληθωρισμός αυξήθηκε. Ο Wolff είπε ότι είχε προσλάβει 33 άτομα νωρίτερα στην πανδημία για να χειριστεί την έντονη ζήτηση για ακριβά οικολογικά τρόφιμα, αλλά έκτοτε τους άφησε όλους να φύγουν.
Η Ronja Ebeling, μια 26χρονη σύμβουλος και συγγραφέας με έδρα το Αμβούργο, είπε ότι αποταμιεύει περίπου το 25% του εισοδήματός της, εν μέρει επειδή ανησυχεί μήπως δεν έχει αρκετά χρήματα όταν βγει στη σύνταξη. Ξοδεύει ελάχιστα για ρούχα ή μακιγιάζ και μοιράζεται ένα αυτοκίνητο με τον πατέρα του συντρόφου της.
Οι αδύναμες δαπάνες και οι φτωχές δημογραφικές προοπτικές καθιστούν την Ευρώπη λιγότερο ελκυστική για επιχειρήσεις, που κυμαίνονται από τον γίγαντα καταναλωτικών αγαθών Procter & Gamble έως την αυτοκρατορία πολυτελείας LVMH, οι οποίες πραγματοποιούν ολοένα μεγαλύτερο μερίδιο των πωλήσεών τους στη Βόρεια Αμερική.