Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν σε αναμμένα κάρβουνα πριν από τη συνάντησή του με τους ηγέτες του ΝΑΤΟ το απόγευμα της Τρίτης, γράφει το Bloomberg. Ο Ουκρανός πρόεδρος είχε εξοργιστεί νωρίτερα την ίδια μέρα από, όπως είπε, μια «παράλογη» απροθυμία να δοθεί στη χώρα του ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για την ένταξη.
Αυτό το ξέσπασμα με τη σειρά του εξόργισε τους εταίρους που διοχέτευσαν δισεκατομμύρια δολάρια όπλων και βοήθειας στην άμυνα της Ουκρανίας ενάντια στη ρωσική εισβολή -οι ΗΠΑ δεν είχαν προειδοποιηθεί πριν εξαπολύσει την επίθεσή του ο Ζελένσκι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Κατά τη διάρκεια του δείπνου στο Βίλνιους, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν πίσω στο ξενοδοχείο του, οι άλλοι ηγέτες έστειλαν ένα σαφές μήνυμα στον Ζελένσκι, σύμφωνα με ένα άτομο που ήταν παρών. Πρέπει να ηρεμήσεις και να δεις το πλήρες πακέτο, είπε ο Ζελένσκι. Σε τελική ανάλυση, του είχε δοθεί μια ανανεωμένη δέσμευση για ενδεχόμενη ένταξη και νέες εγγυήσεις ασφάλειας από την Ομάδα G7. Την επόμενη μέρα, το μήνυμα φαίνεται ότι ελήφθη.
«Είτε μας αρέσει είτε όχι, οι άνθρωποι θέλουν να δουν ευγνωμοσύνη», είπε ο υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου Μπεν Γουάλας, στους δημοσιογράφους το επόμενο πρωί. «Πείθετε τις χώρες να διαθέσουν το απόθεμα όπλων και πυρομαχικών», πρόσθεσε.
Αυτός ο απολογισμός της διαμάχης στα παρασκήνια βασίζεται σε συνεντεύξεις με περισσότερους από δώδεκα διπλωμάτες και αξιωματούχους που συμμετείχαν στη σύνοδο κορυφής και ζήτησαν να μην κατονομαστούν, συζητώντας για ιδιωτικές συνομιλίες.
Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ προσπαθούσαν να κρατήσουν κρίσιμες ισορροπίες όταν έφτασαν στο Βίλνιους: αναζητούσαν γλώσσα που έμοιαζε με πρόοδο και που η Ουκρανία θα μπορούσε να πουλήσει ως πρόοδο, αλλά ουσιαστικά δεν θα τους έφερνε πιο κοντά στο να συρθούν σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Πολιτική θέληση
Επιπλέον, είχαν να κάνουν με μια ουκρανική κυβέρνηση που λειτουργούσε υπό την έντονη πίεση του πολέμου και της οποίας οι προσδοκίες δεν ήταν πάντα σύμφωνες με την πολιτική πραγματικότητα. «Κατανοώ την απογοήτευση των Ουκρανών», δήλωσε ο Εσθονός υπουργός Εξωτερικών Margus Tsahkna σε συνέντευξή του.
Τις ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής, διπλωμάτες που συμπαθούσαν την Ουκρανία επέμεναν ότι το Κίεβο είχε ρεαλιστικές απαιτήσεις για το θέμα της ένταξης. Όμως τα δημόσια σχόλια της ουκρανικής διοίκησης υποδηλώνουν το αντίθετο.
Ο υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα δήλωσε σε συνέντευξή του στην τηλεόραση Bloomberg την Τρίτη ότι η Ουκρανία ελπίζει να λάβει επίσημη πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ στη σύνοδο κορυφής, ακόμη και αν η ένταξη και οι συλλογικές αμυντικές δεσμεύσεις που συνεπάγονται, επισημοποιηθούν μόνο μετά το τέλος του πολέμου. Αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί ποτέ, είπαν άλλοι διπλωμάτες.
«Υπήρχε έλλειψη πολιτικής βούλησης», είπε ο Kουλέμπα.
Το κρίσιμο είναι ότι ΗΠΑ και Γερμανία ήταν αυτές που επέμειναν να μη δοθεί δέσμευση για ένταξη της Ουκρανίας στη συμμαχία. Τα προηγούμενα προσχέδια του ανακοινωθέντος πρόσφεραν ένα σαφέστερο μονοπάτι για την τελική ένταξη της Ουκρανίας, αλλά ο Μπάιντεν και ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς ήταν επιφυλακτικοί, δεν ήθελαν να πάνε πολύ μακριά. Οι ομάδες τους ζήτησαν αλλαγές τις τελευταίες ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής, αναστατώνοντας πολλά άλλα ευρωπαϊκά έθνη, καθώς και τους Ουκρανούς.
Όταν ο Μπάιντεν προσγειώθηκε στο Βίλνιους το βράδυ της Δευτέρας, η γλώσσα στην πορεία των μελών δεν είχε ακόμα ξεκαθαριστεί. Την επόμενη μέρα, η ουκρανική ομάδα άκουσε ότι το κείμενο ήταν κοντά στο να διευθετηθεί και δεν θα τους άρεσε. Αποφάσισαν να αναρτήσουν ένα προκλητικό tweet, σε μια προσπάθεια να ανατρέψουν τη συζήτηση υπέρ τους.
Η ανάρτηση σίγουρα τράβηξε την προσοχή των διαπραγματευτών, αλλά η επίδρασή της ήταν αντιπαραγωγική, γράφει το Bloomberg. Οι Αμερικανοί ήταν ιδιαίτερα εκνευρισμένοι. Οι Βρετανοί επενέβησαν σε μια προσπάθεια να ηρεμήσουν την κατάσταση ενώ και οι Γερμανοί προσπάθησαν να βρουν εναλλακτικές λύσεις.
Καθώς η κατάσταση απειλούσε να ξεφύγει από τις ράγες, ο Ουκρανός αξιωματούχος κάλεσε τον σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν, αλλά το κείμενο είχε εγκριθεί πριν φτάσουν οι Ουκρανοί.
Όταν ο Ζελένσκι έφτασε στη σύνοδο κορυφής, δέχτηκε ειλικρινή κριτική από πολλούς άλλους ηγέτες, οι οποίοι κατέστησαν σαφές ότι είχε ξεπεράσει τα όρια. Η ανησυχία μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών του Κιέβου ήταν ότι οι σύμμαχοι επρόκειτο να επαναλάβουν το λάθος του 2008, όταν μια αόριστη δέσμευση για την ένταξη της Ουκρανίας αποδείχθηκε πρόκληση στη Ρωσία, χωρίς να προσφέρει επαρκή προστασία έναντι της στρατιωτικής επίθεσης.
Υπάρχει επίσης η πολυπλοκότητα του τρόπου με τον οποίο μπορεί να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πιθανότητα να αφήσει τμήματα του εδάφους της Ουκρανίας υπό αμφισβήτηση και κατοχή από τις ρωσικές δυνάμεις. Ορισμένοι διπλωμάτες ανησυχούσαν ότι μια σαφής δέσμευση για την ενεργοποίηση της ένταξης στο ΝΑΤΟ θα περιέπλεκε τις ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις.
Υπήρχε όμως και μια συλλογική κατανόηση της ανάγκης προβολής της ενότητας.
Ο Ζελένσκι «ποτέ δεν ήταν μόνος» στο δείπνο, είπε ο πρωθυπουργός της Λετονίας Κρισιάνις Κάρινς, σε άλλη συνέντευξή του στο Bloomberg. «Δεν υπήρχε εχθρότητα, όλοι μιλούσαν παρόμοια γλώσσα». Η συμμαχία «δεν θα δεχτεί καμία χώρα κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, γιατί αυτό θα έθετε το ΝΑΤΟ αμέσως σε πόλεμο», πρόσθεσε.
Ο Ζελένσκι φαινόταν ακόμα ψυχρός καθώς κατευθύνθηκε σε μια συνάντηση με τον Σολτς το πρωί της Τετάρτης, ειδικά σε σύγκριση με τον Βρετανό Ρίσι Σούνακ -έναν από τους πιο ενθουσιώδεις υποστηρικτές της Ουκρανίας- και τον Μαρκ Ρούτε από την Ολλανδία, ο οποίος πρωτοστατεί στις προσπάθειες εκπαίδευσης Ουκρανών πιλότων στα F-16.
Σε εκείνο το στάδιο, διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές περιέγραφαν το ξέσπασμα του Ζελένσκι την προηγούμενη μέρα ως έναν οικείο ελιγμό που είχε σχεδιαστεί για να αυξήσει τις πιθανότητες σε μια διαπραγμάτευση, μια κίνηση που απέδωσε καρπούς στο παρελθόν, αλλά αυτή τη φορά όχι -ο Ουκρανός πρόεδρος είχε απειλήσει επανειλημμένα να μην εμφανιστεί στη σύνοδο κορυφής.
Όταν μίλησε σε δημοσιογράφους γύρω στο μεσημέρι, ο τόνος του Ζελένσκι είχε αλλάξει.
«Καταλαβαίνουμε ότι κάποιοι φοβούνται να μιλήσουν για την ένταξή μας στο ΝΑΤΟ τώρα, επειδή φοβούνται τον παγκόσμιο πόλεμο», είπε ο Ζελένσκι στους δημοσιογράφους. Η Ουκρανία αποδέχεται ότι μπορεί να ενταχθεί μόνο «όταν θα είναι ασφαλής στη γη μας», πρόσθεσε.
Στη συνέχεια είπε ότι ήθελε να συμπεριλάβει «λόγια ευγνωμοσύνης» για τα βήματα που έκαναν οι σύμμαχοι, προσθέτοντας στα σχόλιά του αυτή τη λέξη -«ευγνωμοσύνη».
«Θα βεβαιωθούμε ότι θα πάρετε αυτό που χρειάζεστε», είπε ο Μπάιντεν όρθιος στο πλευρό του Ζελένσκι αργότερα την Τετάρτη, φορώντας μια γραβάτα στα ουκρανικά χρώματα. «Και ανυπομονώ για την ημέρα που θα έχουμε τη συνάντηση για να γιορτάσουμε την επίσημη ένταξή σας στο ΝΑΤΟ».