Σχέδιο που θα βοηθήσει στην πληρωμή για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι μια τολμηρή κίνηση και ένα σημάδι μιας στροφής προς κάτι που κάποτε φαινόταν αδύνατο.
Οπως μεταδίδει το POLITICO, θα ήταν ένα άνευ προηγουμένου νομικό κατόρθωμα, που υποστηρίζεται σθεναρά από την Ουκρανία και τους συμμάχους της, αλλά που ήδη ξεσηκώνει θύελλα μεταξύ των κυβερνήσεων. Η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ρίξει το βάρος της σε μια τέτοια κίνηση -που επιβεβαιώθηκε από την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν την Τετάρτη- θα απαιτήσει κάποια λεπτή πολιτική τους επόμενους μήνες.
Το σχέδιο είναι γεμάτο με πολιτικούς, νομικούς και οικονομικούς κινδύνους. Έχει συνέπειες για τον ρόλο των συναλλαγματικών αποθεμάτων στη σταθεροποίηση των νομισμάτων, καθώς και για τη διεθνή προστασία της κρατικής περιουσίας -και ενδεχομένως θα μπορούσε να εκδικάζεται ατελείωτα. Η ιδέα να υποχρεωθεί ο επιτιθέμενος να πληρώσει για τις ζημιές του πολέμου δεν είναι καινούργια, αλλά το να κυνηγήσει κάποιος τα συναλλαγματικά αποθέματα που έχουν παγώσει υπό τις δυτικές κυρώσεις θα ήταν.
«Από τη μία πλευρά, είναι ζήτημα διεθνών νόμων ότι η Ρωσία, ως επιτιθέμενος, είναι υπεύθυνη να πληρώσει για τις ζημιές που δημιουργεί», δήλωσε στο POLITICO ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις. «Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης ζήτημα των χρημάτων των φορολογουμένων της ΕΕ. Όσο περισσότερο διαθέτουμε τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, τόσο λιγότερη χρηματοδότηση χρειάζεται από την ΕΕ».
Δεκαέξι μήνες μετά την εισβολή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, η Ουκρανία είναι αντιμέτωπη με έναν λογαριασμό για την ανοικοδόμηση που ξεπερνά τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια. Ενώ η ΕΕ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της δέσμευσης υποστήριξης, και η Επιτροπή ζήτησε αυτή την εβδομάδα να προστεθούν 50 δισεκατομμύρια ευρώ στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της, για να τα παράσχει στην Ουκρανία μέσω επιχορηγήσεων και δανείων έως το 2027, πρόκειται για μια δύσκολη ισορροπία, την ώρα που οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ένα αυξανόμενο κόστος ζωής.
Γι' αυτό η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε σε συνέδριο για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στο Λονδίνο την Τετάρτη ότι τα έσοδα από τα περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια ευρώ που ανήκουν στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας και που πάγωσαν στην ΕΕ θα χρησιμοποιηθούν «τελικά» για την πληρωμή της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας. Είπε ότι θα γίνει πρόταση πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με έγγραφο που επικαλέστηκε χθες Τετάρτη το Bloomberg, η Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμά ότι δεν μπορεί να κατασχέσει οριστικά με νόμιμο τρόπο παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας και αντ' αυτού εστιάζει στη χρήση αυτών των περιουσιακών στοιχείων προσωρινά.
Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει προειδοποιήσει τις Βρυξέλλες να μην επιδιώξουν να διεκδικήσουν χρήματα που προέρχονται από παγωμένα ρωσικά assets, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την εμπιστοσύνη στο ευρώ ως παγκόσμιο νόμισμα και να βλάψει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Η ιδέα της χρήσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είχε διατυπωθεί πριν από έναν χρόνο, αλλά εκείνη την εποχή φαινόταν να είναι αδύναμη νομικά. Ωστόσο, καθώς ο πόλεμος έχει συμπληρώσει ένα χρόνο, εμφανίστηκαν σημάδια δυναμικής.
Εντός ημερών από τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, η ΕΕ, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και άλλοι πάγωσαν περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.
Πάνω από 200 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά βρίσκονται στην Ευρώπη, κυρίως σε κεντρικά αποθετήρια τίτλων, με τη Euroclear του Βελγίου και την Clearstream του Λουξεμβούργου να κατέχουν τα μεγαλύτερα μερίδια.
Υπάρχουν δύο επιλογές στο τραπέζι της ΕΕ και οι δύο θα αποφέρουν αποδόσεις περίπου 3% ετησίως, σύμφωνα με αξιολόγηση του Συμβουλίου της ΕΕ που έλαβε το POLITICO.
Μια επιλογή που προτείνει η Επιτροπή θα ήταν να απαιτήσει από τους κατόχους των περιουσιακών στοιχείων, η πλειονότητα των οποίων έχουν μετατραπεί σε μετρητά ή θα το πράξουν εντός δύο έως τριών ετών, να τα επενδύσουν, με την ΕΕ να χρησιμοποιεί τα μερίσματα. Για να ακολουθήσει αυτή την οδό θα αντιμετώπιζε «σημαντικά νομικά ζητήματα… υπό το φως της αρχής της ετεροδικίας των κρατών», σύμφωνα με έγγραφο που κυκλοφόρησε από το Συμβούλιο της ΕΕ.
Το θέμα είναι ότι η ΕΕ θα είναι υπόχρεη να αποπληρώσει τη Ρωσία σε περίπτωση ζημιών που συνδέονται με επενδύσεις των κρατικών της περιουσιακών στοιχείων. Η πιθανότητα αυτού είναι χαμηλή, αλλά «παραμένει ανησυχητική».
Μια δεύτερη επιλογή είναι να φορολογηθούν τα απροσδόκητα κέρδη που αποκομίζουν οι τρέχοντες κάτοχοι των περιουσιακών στοιχείων.