Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατόρθωσε να αναπτύξει γρήγορα ένα νέο σύστημα διαχείρισης χρέους για το NextGenerationEU (NGEU) – το μεγαλύτερο πρόγραμμα επενδύσεων και δανεισμού στην ιστορία της ΕΕ, το οποίο ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2021.
Σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), χάρη στο νέο αυτό σύστημα, η ΕΕ μπόρεσε να δανειστεί άμεσα στις κεφαλαιαγορές και να διαθέσει έγκαιρα τα κεφάλαια που χρειάζονταν.
Ωστόσο, το ΕΕΣ καλεί το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να βελτιώσει τη μέτρηση των επιδόσεων και την αναφορά στοιχείων όσον αφορά τη διαχείριση του χρέους της ΕΕ, προκειμένου το πρόγραμμα να ευθυγραμμιστεί με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, αναφέρει ανακοίνωση.
Το NGEU παρέχει επιχορηγήσεις και δάνεια στα κράτη μέλη για τη στήριξη της οικονομικής τους ανάκαμψης μετά την πανδημία, χρηματοδοτείται δε εξ ολοκλήρου μέσω δανεισμού. Η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή μια διαφοροποιημένη στρατηγική χρηματοδότησης, η οποία σηματοδοτεί στροφή από το παραδοσιακό της μοντέλο, τη χρηματοδότηση αντιστήριξης. Μέχρι το τέλος του 2026, επιδιώκει να συγκεντρώσει έως 807 δισεκατομμύρια ευρώ στις κεφαλαιαγορές εκδίδοντας ομόλογα της ΕΕ (αξίας 150‑200 δισεκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο). Το ποσό που θα δανειστεί θα εξαρτηθεί εντέλει από την εφαρμογή από τις χώρες της ΕΕ του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που αντιπροσωπεύει τη μερίδα του λέοντος στα κεφάλαια του NGEU.
«Η διαχείριση του χρέους του NGEU από την Επιτροπή ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς», δήλωσε
ο Jorg Kristijan Petrovič, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Μολονότι πρόκειται για προσωρινό μέσο, η εξυπηρέτηση του χρέους θα διαρκέσει περισσότερο από 30 χρόνια. Τα παιδιά και τα εγγόνια μας είναι αυτοί που θα κληθούν να το αποπληρώσουν. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή χρειάζεται να προσαρμόσει κατάλληλα τις ικανότητες που αναγκάστηκε να αναπτύξει σε χρόνο μηδέν και να βελτιώσει την από μέρους της αναφορά στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις όσον αφορά τη διαχείριση του χρέους.»
Έως το τέλος Ιουνίου του 2022, η Επιτροπή πραγματοποίησε 65 δανειοληπτικές πράξεις στο πλαίσιο του NGEU, ύψους 195 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι ελέγκτριες και οι ελεγκτές του ΕΕΣ διαπίστωσαν ότι, κατά το πρώτο έτος λειτουργίας, το κόστος δανεισμού αντανακλούσε τη θέση της Επιτροπής στην αγορά.
Η εξέλιξη των αποδόσεων των ομολόγων του NGEU στην αγορά ήταν συγκρίσιμη με τις αποδόσεις των ομολόγων των κρατών μελών με παρόμοια πιστοληπτική ικανότητα (όπως η Γαλλία και η Αυστρία). Η Επιτροπή ικανοποιούσε επίσης όλες τις βασικές κανονιστικές απαιτήσεις όσον αφορά το χαρτοφυλάκιο χρέους και τη διαχείριση κινδύνων και, παράλληλα, εξασφάλιζε στους συμμετέχοντες στην αγορά έναν ικανοποιητικό βαθμό προβλεψιμότητας όσον αφορά το χρηματοδοτικό πρόγραμμα του NGEU και εμπιστοσύνης στο χρέος της ΕΕ.
Ωστόσο, η Επιτροπή είναι κυρίως υπόλογη για την έγκαιρη παροχή επαρκών κεφαλαίων. Η υποχρέωση λογοδοσίας σχετικά με τους υπόλοιπους στόχους που συνδέονται με τη διαχείριση του χρέους παραμένει ασαφής. Πράγματι, στη στρατηγική χρηματοδότησης του NGEU η Επιτροπή δεν έχει ορίσει με σαφήνεια τους στόχους της σχετικά με τη διαχείριση του χρέους. Συνεπώς, διαπιστώθηκε ότι η από μέρους της μέτρηση των επιδόσεων και η αναφορά σχετικών στοιχείων ήταν ελλιπείς.
Παραδείγματος χάριν, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ δεν αναφέρει επαρκή στοιχεία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ελαχιστοποιεί το κόστος δανεισμού ή το ποσοστό των εσόδων των πράσινων ομολόγων που δαπανώνται σύμφωνα με το σύστημα περιβαλλοντικής ταξινόμησης της ΕΕ, γνωστό ως «ταξινομία». Οι ελέγκτριες και οι ελεγκτές του ΕΕΣ ζητούν από την Επιτροπή να διατυπώσει σαφείς στόχους διαχείρισης του χρέους, να αναφέρει στοιχεία σχετικά με τις επιδόσεις και να τεκμηριώνει με συνεπή τρόπο τις αποφάσεις τιμολόγησης στην περίπτωση κοινοπρακτικής έκδοσης ομολόγων της ΕΕ.
Σύμφωνα με το ΕΕΣ, παρόλο που η Επιτροπή συγκρότησε σχετικά γρήγορα –εντός εξαμήνου και υπό δύσκολες συνθήκες– μια εξειδικευμένη και πεπειραμένη βασική ομάδα, προκειμένου να ξεκινήσει τις δανειοληπτικές δραστηριότητες σε μεγάλη κλίμακα, εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από έκτακτο προσωπικό για τη διαχείριση των πράξεών της που σχετίζονται με το χρέος, κάτι το οποίο μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιχειρησιακή συνέχεια.
Οι ελέγκτριες και οι ελεγκτές του ΕΕΣ καλούν την Επιτροπή να εφαρμόσει μια κατάλληλη στρατηγική για το εργατικό δυναμικό, να ενισχύσει τον ρόλο του/της επικεφαλής διαχείρισης κινδύνων και να συγκροτήσει μια υπηρεσία middle office για την παρακολούθηση των αντισταθμισμάτων σχετικά με τη διαχείριση του χρέους και για την αξιολόγηση των επιδόσεων των διαχειριστών χρέους της υπηρεσίας front office.
Γενικές πληροφορίες
Η Επιτροπή έχει μακρά ιστορία με τη χρηματοδότηση αντιστήριξης μέσω διαφόρων δανειοδοτικών προγραμμάτων. Για το NGEU, που συνιστά πολύ μεγαλύτερο πρόγραμμα με λιγότερο προβλέψιμες χρηματοδοτικές ανάγκες, η Επιτροπή χρειάστηκε να αναπτύξει επειγόντως μια νέα προσέγγιση διαχείρισης χρέους.
Η διαφοροποιημένη στρατηγική χρηματοδότησης που ανέπτυξε, η οποία αποσυνδέει τις επιμέρους δανειοληπτικές πράξεις από τις εκταμιεύσεις, αποτελεί πλέον τη βασική προσέγγιση της ΕΕ για τη διαχείριση του χρέους. Έως τον Ιούνιο του 2022, οι κοινοπρακτικές εκδόσεις ομολόγων της ΕΕ αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μεμονωμένο στοιχείο των δανειοληπτικών πράξεων του NGEU, περιλαμβανομένων των ομολόγων, των γραμματίων και των συναλλαγών στις χρηματαγορές.
Οι επενδυτές ήταν κυρίως διαχειριστές κεφαλαίων, διαχειριστές τραπεζικών διαθεσίμων και κεντρικές τράπεζες, και προέρχονταν ως επί το πλείστον από το Ηνωμένο Βασίλειο και δευτερευόντως από τη Γερμανία και τις χώρες της Μπενελούξ.
Από τις αρχές του 2022, οι αυξανόμενες αποδόσεις στην αγορά και η αστάθεια των τιμών έχουν επηρεάσει όλα τα ομόλογα και τους τίτλους στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του NGEU. Το χρέος του NGEU θα πρέπει να αποπληρωθεί πλήρως έως το 2058, είτε από τα κράτη μέλη δανειολήπτες (για τα δάνεια) είτε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (για τις επιχορηγήσεις). Οι ελέγκτριες και οι ελεγκτές του ΕΕΣ επικεντρώθηκαν στο σύστημα διαχείρισης του χρέους του NGEU ως είχε έως τον Ιούνιο του 2022.
Η ειδική έκθεση 16/2023 του ΕΕΣ, με τίτλο «Η διαχείριση του χρέους του NGEU από την Επιτροπή - Ενθαρρυντική αρχή, απαιτείται όμως περαιτέρω ευθυγράμμιση με τις βέλτιστες πρακτικές», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπό του eca.europa.eu.