Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση σχετικά με μια ενισχυμένη στρατηγική της ΕΕ για τη ναυτιλιακή ασφάλεια, ώστε να διασφαλιστεί η ειρηνική χρήση των θαλασσών και να προστατευθεί ο τομέας της ναυτιλίας από νέες απειλές. Ενέκριναν επίσης επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης μέσω του οποίου θα εφαρμοστεί η στρατηγική.
Η ναυτιλιακή ασφάλεια είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της. Από κοινού, τα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελούν τη μεγαλύτερη συνδυασμένη αποκλειστική οικονομική ζώνη στον κόσμο. Η οικονομία της ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ασφάλεια και την προστασία των ωκεανών. Πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου διεξάγεται διά θαλάσσης και περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πετρελαίου και φυσικού αερίου είτε εξορύσσονται στη θάλασσα είτε μεταφέρονται διά θαλάσσης.
Έως και το 99% των παγκόσμιων ροών δεδομένων διαβιβάζονται μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων. Ο παγκόσμιος τομέας της ναυτιλίας πρέπει να είναι ασφαλής για την απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού των ωκεανών και της βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας. Η ΕΕ προτίθεται να ενισχύσει το ευρύ φάσμα εργαλείων που έχει στη διάθεσή της για την προώθηση της ναυτιλιακής ασφάλειας, τόσο της μη στρατιωτικής όσο και της στρατιωτικής.
Προσαρμογή σε νέες απειλές
Οι απειλές και οι προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας έχουν πολλαπλασιαστεί μετά την έγκριση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα το 2014, γεγονός που απαιτεί νέα και ενισχυμένη δράση. Οι μακροχρόνιες παράνομες δραστηριότητες, όπως η πειρατεία, οι ένοπλες ληστείες στη θάλασσα, η λαθραία διακίνηση μεταναστών και η εμπορία ανθρώπων, όπλων και ναρκωτικών, καθώς και η τρομοκρατία εξακολουθούν να αποτελούν κρίσιμες προκλήσεις. Πρέπει, ωστόσο, να αντιμετωπιστούν και οι νέες και εξελισσόμενες απειλές που σχετίζονται με τον αυξανόμενο γεωπολιτικό ανταγωνισμό, την κλιματική αλλαγή και την υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς και με τις υβριδικές επιθέσεις και τις κυβερνοεπιθέσεις.
Τούτο αποτελεί ευκαιρία για την προώθηση βιώσιμων λύσεων στα πολλαπλά ζητήματα ναυτιλιακής ασφάλειας που αντιμετωπίζουν η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα. Αποτελεί επίσης ευκαιρία για την ενίσχυση του ρόλου και της αξιοπιστίας της ΕΕ στη διεθνή σκηνή. Οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, μας υπενθυμίζουν επιτακτικά ότι η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει την ασφάλειά της, καθώς και την ικανότητά της να δρα όχι μόνο στην επικράτεια και στα ύδατά της, αλλά και στη γειτονία της και πέραν αυτής.
Επικαιροποιημένη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη ναυτιλιακή ασφάλεια (EUMSS)
Η επικαιροποιημένη EUMSS αποτελεί πλαίσιο δράσης της ΕΕ για την προστασία των συμφερόντων της στη θάλασσα και για την προστασία των πολιτών, των αξιών και της οικονομίας της.
Η επικαιροποιημένη στρατηγική για τη ναυτιλιακή ασφάλεια προωθεί τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, καθώς και τον σεβασμό των διεθνών κανόνων και αρχών, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα των ωκεανών και την προστασία της βιοποικιλότητας. Η στρατηγική θα εφαρμοστεί από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.
Η κοινή ανακοίνωση και το σχετικό σχέδιο δράσης προσδιορίζουν διάφορες ολοκληρωμένες δράσεις που θα συμβάλουν στην προάσπιση των συμφερόντων της ΕΕ. Προς τούτο, η ΕΕ θα εντείνει τη δράση της στο πλαίσιο έξι στρατηγικών στόχων:
- κλιμάκωση των δραστηριοτήτων στη θάλασσα. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η διοργάνωση ναυτικών ασκήσεων σε επίπεδο ΕΕ, η ανάπτυξη περαιτέρω επιχειρήσεων ακτοφυλακής στις ευρωπαϊκές θαλάσσιες λεκάνες, ο καθορισμός νέων θαλάσσιων περιοχών ενδιαφέροντος για την εφαρμογή της έννοιας της συντονισμένης ναυτιλιακής παρουσίας (εργαλείο για την ενίσχυση του συντονισμού των ευρισκόμενων σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές ναυτικών και εναέριων μέσων των κρατών μελών) και η ενίσχυση των επιθεωρήσεων ασφαλείας στους λιμένες της ΕΕ.
- συνεργασία με τους εταίρους. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η εμβάθυνση της συνεργασίας ΕΕ-ΝΑΤΟ και η εντατικοποίηση της συνεργασίας με όλους τους σχετικούς διεθνείς εταίρους για την προάσπιση της βασιζόμενης σε κανόνες τάξης στη θάλασσα, ιδίως της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
- ανάληψη ηγετικού ρόλου όσον αφορά την αντίληψη της κατάστασης στον τομέα της ναυτιλίας. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η ενίσχυση της επιτήρησης των παράκτιων και υπεράκτιων περιπολικών σκαφών και η ενίσχυση του κοινού περιβάλλοντος ανταλλαγής πληροφοριών (CISE). Κατ' αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι οι εμπλεκόμενες εθνικές και ενωσιακές αρχές μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες με ασφαλή τρόπο.
- διαχείριση κινδύνων και απειλών. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η διεξαγωγή πραγματικών ναυτιλιακών ασκήσεων ανά τακτά διαστήματα με τη συμμετοχή μη στρατιωτικών και στρατιωτικών παραγόντων, η παρακολούθηση και η προστασία των κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών και πλοίων (συμπεριλαμβανομένων των επιβατηγών πλοίων) από φυσικές απειλές και κυβερνοαπειλές, καθώς και η αντιμετώπιση μη εκραγέντων μηχανισμών και ναρκών στη θάλασσα.
- ενίσχυση ικανοτήτων. Στις δράσεις περιλαμβάνονται η ανάπτυξη κοινών απαιτήσεων για τις αμυντικές τεχνολογίες στον τομέα της ναυτιλίας, η εντατικοποίηση των εργασιών σε έργα όπως η ευρωπαϊκή κορβέτα περιπολίας (νέα κατηγορία πολεμικού πλοίου) και η βελτίωση της ανθυποβρυχιακής μας άμυνας.
- εκπαίδευση και κατάρτιση διά της ενίσχυσης των υβριδικών προσόντων και των προσόντων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, ιδίως των πολιτών, και διά της διεξαγωγής εκπαιδευτικών προγραμμάτων ανοικτών σε εταίρους εκτός ΕΕ.
Η επικαιροποιημένη στρατηγική και το σχέδιο δράσης της θα συμβάλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής πυξίδας της ΕΕ για την ασφάλεια και την άμυνα.
Επόμενα βήματα
Η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος καλούν τα κράτη μέλη να εγκρίνουν τη στρατηγική και να την εφαρμόσουν από την πλευρά τους. Η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα εκδώσουν έκθεση προόδου εντός τριών ετών από την έγκριση της επικαιροποιημένης στρατηγικής από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ιστορικό
Η στρατηγική της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα και το σχέδιο δράσης της βρίσκονται σε ισχύ από το 2014.
Η πλέον πρόσφατη επικαιροποίηση του σχεδίου δράσης πραγματοποιήθηκε το 2018. Η προτεινόμενη επικαιροποίηση αποτελεί συνέχεια των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, του Ιουνίου 2021, όσον αφορά την ασφάλεια στη θάλασσα, στο πλαίσιο των οποίων η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος κλήθηκαν να αξιολογήσουν την ανάγκη για την εν λόγω επικαιροποίηση.
Από το 2014, η EUMSS και το σχέδιο δράσης της παρέχουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αποτροπή και την αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας στη θάλασσα. Έχουν ενθαρρύνει δε τη στενότερη συνεργασία μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, ιδίως μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών.
Η EUMSS έχει συμβάλει στην προώθηση της θαλάσσιας διακυβέρνησης βάσει κανόνων και στην ανάπτυξη διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της ναυτιλίας. Έχει ενισχύσει την αυτονομία και την ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε απειλές και προκλήσεις για τη ναυτιλιακή ασφάλεια. Η ΕΕ έχει καταστεί αναγνωρισμένος παράγοντας στον τομέα της ναυτιλιακής ασφάλειας, διεξάγοντας δικές της ναυτικές επιχειρήσεις, ενισχύοντας την αντίληψη της κατάστασης στον τομέα της ναυτιλίας και συνεργαζόμενη με ευρύ φάσμα εξωτερικών εταίρων.