Το τελευταίο ξέσπασμα της γρίπης των πτηνών, το χειρότερο στην ιστορία, έχει καταστήσει την ασθένεια ενδημική σε ορισμένα πτηνά, έχει προκαλέσει τεράστιο κόστος στη βιομηχανία πουλερικών, έχει εξαπλωθεί σε άγρια θηλαστικά και, σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, έχει μολύνει ανθρώπους.
Όπως μεταδίδουν οι Financial Times, ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων ανακοίνωσε αυτόν τον μήνα ότι ένας αυξανόμενος αριθμός κρουσμάτων έχει αναφερθεί σε θηλαστικά, «προκαλώντας νοσηρότητα και θνησιμότητα» σε είδη όπως οι ενυδρίδες και οι φώκιες. Οι αναφορές για μολύνσεις σε εκτρεφόμενα βιζόν στην Ισπανία είχαν αυξήσει τις ανησυχίες, επειδή οι περιπτώσεις που αφορούν μεγάλους αριθμούς ζώων που κρατούνταν κοντά το ένα στο άλλο αυξάνουν τον κίνδυνο ευρύτερης μετάδοσης.
Εάν ο H5N1, το στέλεχος που ευθύνεται κυρίως για το τελευταίο ξέσπασμα από τα τέλη του 2021, αναπτύξει μεταλλάξεις που διευκολύνουν τη μετάδοση στον άνθρωπο, οι ειδικοί φοβούνται ότι μπορεί να εμφανιστεί μια πανδημία η οποία θα εγκυμονεί περισσότερους κινδύνους για την παγκόσμια υγεία από το ξέσπασμα του Covid-19. Αν και η γρίπη των πτηνών έχει μολύνει σχετικά λίγους ανθρώπους, το ποσοστό θνησιμότητας είναι περίπου 50%, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων.
Ο H5N1 αποτελεί «μεγάλη ανησυχία», δήλωσε ο Τζέρεμι Φάραρ, ειδικός στη γρίπη και απερχόμενος διευθυντής του Wellcome Trust. «Δεν θα θέλατε με τίποτα να βρεθείτε εν μέσω μιας πανδημίας H5N1 και να πείτε: "Περιμένετε, δεν είδαμε αυτόν τον πληθυσμό πτηνών να πεθαίνει σε όλο τον κόσμο και αρχίσαμε να βλέπουμε θηλαστικά να πεθαίνουν και τι κάναμε γι' αυτό;" », είπε σε ενημέρωση στο Λονδίνο αυτή την εβδομάδα.
Υπογράμμισε ότι χρειάζεται πιο αποφασιστική δράση τόσο για τη δημιουργία αποθεμάτων εμβολίων H5N1 όσο και για την πρόληψη της κυκλοφορίας του ιού μεταξύ των θηλαστικών. «Εάν αύριο υπήρχε ξέσπασμα του H5N1 στους ανθρώπους, δεν θα μπορούσαμε να εμβολιάσουμε τον κόσμο εντός του 2023», πρόσθεσε ο Φάραρ, ο οποίος θα γίνει επικεφαλής επιστήμονας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Μάιο.
Πόσο πιθανή είναι μια πανδημία του H5N1 στους άνθρωπους;
Οι ειδικοί στις μολυσματικές ασθένειες λένε ότι ο κίνδυνος περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στον ζωικό πληθυσμό - 50 εκατομμύρια πτηνά, συμπεριλαμβανομένων πουλερικών, έχουν θανατωθεί από τον ιό ή θανατώθηκαν σε αυτό το ξέσπασμα, σύμφωνα με το ECDC. Μεγάλης κλίμακας σφαγές έχουν πραγματοποιηθεί σε δεκάδες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ.
Ο ΠΟΥ αυτό το μήνα είπε ότι η γρίπη των πτηνών παραμένει «ένας ιός των πτηνών» και η απειλή, συμπεριλαμβανομένης της μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο, «είναι χαμηλή».
Η γρίπη των πτηνών είναι ένα «επαναλαμβανόμενο πρόβλημα» που χαρακτηρίζεται από σποραδικά εποχικά κρούσματα, σύμφωνα με τον Γκρεγκόριο Τόρες, επικεφαλής του τμήματος επιστήμης στον Παγκόσμιο Οργανισμό για την Υγεία των Ζώων . Ωστόσο, πολλές χώρες αναφέρουν πλέον κρούσματα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, είπε. «Η εποχικότητα που [συνήθως] παρατηρούσαμε δεν υπάρχει πια».
Οι αλλαγές στις μεθόδους εκτροφής πουλερικών και η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας που αναγκάζει τα άγρια πτηνά να αλλάξουν τα μοτίβα αποδημίας, καθώς και η αυξημένη μετακίνηση ζώων και ανθρώπων μεταξύ των χωρών, είναι μερικές από τις αιτίες για την αύξηση των κρουσμάτων, πρόσθεσε.
«Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από μολυσμένες ζωοτροφές, μολυσμένα τρόφιμα, καθώς και μολυσμένα φορτηγά» ανέφερε.
Ένας κρίσιμος παράγοντας είναι ο τρόπος με τον οποίο θα εξελιχθεί ο H5N1, κάτι που οι επιστήμονες λένε ότι μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους: είτε μέσω μιας γραμμικής σειράς μεταλλάξεων που καθιστούν τον ιό πιο αποτελεσματικό στην εξάπλωση σε ένα συγκεκριμένο ζωικό είδος ή μέσω ανασυνδυασμού, όταν δύο διαφορετικά στελέχη του ιού επηρεάζουν τα κύτταρα ξενιστές ταυτόχρονα και ανταλλάσσουν γονίδια — οδηγώντας σε μεγαλύτερα εξελικτικά άλματα.
«Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε ή πού θα συμβεί μια μετάλλαξη» δήλωσε ο Ντέιβιντ Χέιμαν, καθηγητής επιδημολογίας στο London School of Hygiene and Tropical Medicine. «Αυτό που είναι σημαντικό είναι να παρακολουθείς τις λοιμώξεις».