Οι κυρώσεις στη Ρωσία είναι και πάλι υπό συζήτηση, έντεκα μήνες αφότου η εισβολή του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία πυροδότησε ένα μπαράζ οικονομικών αντιποίνων από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Ορισμένοι πιέζουν για περαιτέρω περιορισμούς στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά κάτι τέτοιο θα εγκυμονούσε μεγάλους οικονομικούς κινδύνους – πιθανώς υπονομεύοντας τη βούληση της Δύσης να συνεχίσει τη ζωτική στρατιωτική της υποστήριξη προς το Κίεβο, γράφει στο Reuters ο Χιούγκο Ντίξον.
Οι δυτικές στρατιωτικές προμήθειες στην Ουκρανία -συμπεριλαμβανομένης της απόφασης ΗΠΑ-Γερμανίας την περασμένη εβδομάδα να στείλουν τανκς- αλλάζουν το παιχνίδι στην άμυνα της χώρας έναντι της Ρωσίας.
Οι έλεγχοι των εξαγωγών σε στρατιωτικά χρήσιμο εξοπλισμό, σε είδη και τεχνολογίες διπλής χρήσης όπως οι ημιαγωγοί, έχουν επίσης υποβαθμίσει την πολεμική μηχανή του Πούτιν. Εμφανίζονται παραθυράκια, όπως οι προμήθειες τσιπ από την Κίνα, γι' αυτό και οι δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να ενισχύσουν τους ελέγχους, συνεχίζει το Reuters.
Μικρότερο ρόλο στον περιορισμό της ισχύος του Πούτιν έπαιξαν οι οικονομικές κυρώσεις. Η απόφαση των ΗΠΑ, της ΕΕ και άλλων να παγώσουν περίπου 300 δισ. δολάρια από τα αποθεματικά της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας κόντυνε τον κουμπαρά του Πούτιν και τη δυναμική του.
Αντίθετα, οι κυρώσεις στις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν κάνει περισσότερο κακό παρά καλό μέχρι στιγμής. Δεν έχουν ακρωτηριάσει τη ρωσική οικονομία και κυρίως δεν ανάγκασαν τον Πούτιν να κάνει πίσω.
Στον αρχή, οι δυτικοί σύμμαχοι κατέφυγαν κυρίως σε φοβέρες ότι θα σταματήσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Αυτό συνέβαλε στην άνοδο των τιμών στην ενέργεια, δίνοντας πλεονέκτημα στον Πούτιν. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας διπλασιάστηκε στα 227 δισ. δολάρια πέρυσι.
Ο παγκόσμιος πληθωρισμός εκτοξεύτηκε. Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές έπρεπε να πληρώσουν ακριβά για να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ενώ οι κυβερνήσεις δημιούργησαν μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα για να μετριάσουν τον αντίκτυπο σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Φυσικά προκλήθηκαν και εντάσεις μεταξύ των χωρών που είχαν την οικονομική δυνατότητα να το κάνουν, όπως η Γερμανία, και όσων δεν μπορούσαν.
Εν τω μεταξύ, οι αναδυόμενες οικονομίες, με επικεφαλής την Κίνα, έλαβαν μεγάλη έκπτωση στο πετρέλαιο που αγόρασαν από τη Ρωσία. Δεν συμφέρει τη Δύση να επωφελείται από τη φθηνότερη ενέργεια η Λαϊκή Δημοκρατία, ο μεγαλύτερος γεωπολιτικός και οικονομικός αντίπαλός της.
Τα οφέλη από την επιβολή πιο αυστηρών κυρώσεων
Ωστόσο, αρκετοί εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι οι δυτικοί σύμμαχοι πρέπει να ενισχύσουν τις κυρώσεις κατά των ρωσικών υδρογονανθράκων. Πρόσφατη έκθεση της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου υποστηρίζει ότι η G7 θα πρέπει να μειώσει το ανώτατο όριο τιμής για το ρωσικό πετρέλαιο από 60 σε 50 δολάρια το βαρέλι, και στη συνέχεια ίσως στα 30-35 δολάρια. Η Ευρώπη, συνεχίζουν, θα πρέπει επίσης να απαγορεύσει όλες τις υπόλοιπες εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, εκτός από αυτές που διέρχονται από την Ουκρανία.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει: ενώ πέρυσι η Ευρώπη ήταν ευάλωτη σε μια ξαφνική απώλεια ρωσικών εισαγωγών ενέργειας, τώρα ο Πούτιν βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο, υποστηρίζει η ίδια έκθεση. Η Ευρώπη έχει βρει σε ικανό βαθμό εναλλακτικές πηγές ενέργειας, επομένως δεν εξαρτάται πλέον από το ρωσικό αέριο. Οι τιμές έχουν υποχωρήσει ξανά στα επίπεδα προ εισβολής.
Εν τω μεταξύ, και οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει κατακόρυφα. Η ρωσική κυβέρνηση παρουσιάζει δημοσιονομικό έλλειμμα που θα μπορούσε να φτάσει το 6% του εθνικού εισοδήματος φέτος, λέει ο Tim Ash, υπεύθυνος στρατηγικής της BlueBay Asset Management. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει συρρικνωθεί.
Τα έσοδα της Ρωσίας από την εξαγωγή υδρογονανθράκων αναμένεται να μειωθούν στο μισό, σε περίπου 180 δισ. δολάρια φέτος, λέει ο Jacob Nell, ένας από τους συντάκτες της παραπάνω έκθεσης του Κιέβου. Περαιτέρω περιορισμοί θα έκοβαν επιπλέον 40 δισ. δολάρια, τονίζει.
Ο Nell υποστηρίζει ότι αυτό θα μπορούσε να δώσει τη χαριστική βολή στη ρωσική οικονομία. Το ρούβλι πιθανώς θα καταρρεύσει και ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί, προκαλώντας τραπεζικό Βατερλό και περαιτέρω φυγή κεφαλαίων. Η κυβέρνηση θα πρέπει τότε να αυξήσει τα επιτόκια και να μειώσει τις δαπάνες.
Το Κρεμλίνο θα μπορούσε να απαντήσει με δραστικά μέτρα, όπως με αυστηρούς ελέγχους κεφαλαίων ή εκτύπωση χρήματος. Αλλά έτσι η κυβέρνηση Πούτιν θα γίνει αντιδημοφιλής και θα αυξηθεί η πίεση για αποχώρηση από την Ουκρανία.
Το τίμημα που θα πληρώσει η Δύση
Τα πράγματα, βέβαια, μπορεί και να εξελιχθούν διαφορετικά. Η Ρωσία θα μπορούσε να μετριάσει οποιοδήποτε πλήγμα από τις χαμηλότερες εξαγωγές ενέργειας, πουλώντας ορισμένα από τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας που δεν έχουν παγώσει. Και μπορεί να μη χρειάζεται καν πολλά απ' αυτά.
Η Ρωσία θα μπορούσε, παράλληλα, να δώσει ώθηση στις διεθνείς τιμές πετρελαίου, αρκεί να απειλήσει ότι θα μειώσει τις εξαγωγές της. Προφανώς θα έπρεπε να προσφέρει ακόμη μεγαλύτερη έκπτωση σε πελάτες όπως η Κίνα, αλλά αν η διεθνής τιμή αυξηθεί αρκετά, η Ρωσία μπορεί να κερδίσει παρόμοια ποσά με χαμηλότερους όγκους.
Μια παρόμοια δυναμική θα μπορούσε να δημιουργηθεί με το αέριο. Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία δεν μπορεί εύκολα να ανακατευθύνει το φυσικό αέριο που διοχετεύει μέσω Τουρκίας. Αλλά η παγκόσμια τιμή του φυσικού αερίου θα αυξανόταν και η Ρωσία θα μπορούσε να κατευθύνει σε άλλες περιοχές το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που πουλάει σήμερα στην Ευρώπη.
Επιπλέον, ακόμη κι αν οι αυστηρότερες κυρώσεις βλάψουν περαιτέρω τη ρωσική οικονομία, δεν σημαίνει ότι θα ανατραπεί ο Πούτιν ή θα τερματιστεί ο πόλεμος. Το μάθημα από χώρες όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα είναι ότι τα καθεστώτα δεν λυγίζουν, ακόμη κι αν οι λαοί υποφέρουν από κακουχίες.
Όμως η πραγματική ανησυχία είναι ότι οι κυρώσεις μπορεί να γυρίσουν μπούμερανγκ για τις δυτικές χώρες, που τώρα παίρνουν ανάσα μετά το περυσινό σοκ. Μια απότομη αύξηση στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα άλλαζε τη σημερινή χρηματοπιστωτική συναίνεση ότι οποιαδήποτε ύφεση θα είναι σύντομη και ρηχή και ότι πολλές χώρες θα την αποφύγουν εντελώς. Θα επανέλθουν οι φόβοι για ύφεση, πληθωρισμό, επιτόκια και δημοσιονομικά ελλείμματα, μαζί με ανησυχίες για πολιτικές συνέπειες.
Εθνικιστές πολιτικοί που συμπαθούν τον Πούτιν θα έβρισκαν νέους υποστηρικτές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα ήταν να εκλεγεί απομονωτιστής πρόεδρος στην Αμερική τον επόμενο χρόνο και να διακοπεί η ροή όπλων προς την Ουκρανία. Ενώ το Κίεβο επωφελείται από τη στρατιωτική υποστήριξη και παράλληλα τα κέρδη από τις αυστηρότερες κυρώσεις είναι αβέβαια, η προσπάθεια να οδηγηθεί σε χρεοκοπία η Ρωσία θα ήταν ασύνετη.