Παρά τους ευνοϊκούς δείκτες, είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν πράγματι έχει τιθασευτεί ο πληθωρισμός, γράφει σε άρθρο του στο Project Syndicate ο νομπελίστας Αμερικανός οικονομολόγος και πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Joseph Stiglitz. Ωστόσο, προσθέτει, δύο ξεκάθαρα διδάγματα προέκυψαν από την πρόσφατη άνοδο των τιμών.
Πρώτον, τα τυπικά μοντέλα των οικονομολόγων – ειδικά το κυρίαρχο που υποθέτει ότι η οικονομία βρίσκεται πάντα σε ισορροπία – ήταν ουσιαστικά άχρηστα. Και, δεύτερον, όσοι εμφανίζονταν βέβαιοι ότι θα χρειάζονταν πέντε επώδυνα χρόνια για να πέσει ο πληθωρισμός έχουν ήδη διαψευστεί. Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί κατακόρυφα, προσθέτει, με τον εποχικά προσαρμοσμένο δείκτη τιμών καταναλωτή τον Δεκέμβριο του 2022 μόλις 1% πάνω από τις τιμές του Ιουνίου.
Υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία, συνεχίζει ο Stiglitz, που δείχνουν ότι η κύρια πηγή πληθωρισμού ήταν τα σοκ προσφοράς που σχετίζονται με την πανδημία και οι αλλαγές στο μοτίβο της ζήτησης, και όχι η πλεονάζουσα συνολική ζήτηση ή η οποιαδήποτε πρόσθετη ζήτηση δημιουργήθηκε από τις πανδημικές δαπάνες. Όποιος πιστεύει στην οικονομία της αγοράς γνώριζε ότι τα ζητήματα της προσφοράς θα επιλυθούν τελικά. Αλλά κανείς δεν μπορούσε να ξέρει πότε. Εξάλλου, δεν έχουμε βιώσει ξανά μια διακοπή της οικονομίας λόγω πανδημίας, ακολουθούμενη από άμεση επανεκκίνηση. Γι' αυτό τα μοντέλα που βασίζονται στην προηγούμενη εμπειρία αποδείχτηκαν ακατάλληλα. Ωστόσο, θα μπορούσαμε να αναμένουμε ότι τα σημεία συμφόρησης της προσφοράς θα ήταν αποπληθωριστικά, ακόμη κι αν δεν θα εξουδετερωνόταν κατ' ανάγκη, αμέσως ή πλήρως, η προηγούμενη πληθωριστική διαδικασία, λόγω της τάσης των αγορών να προσαρμόζονται πιο γρήγορα προς τα πάνω παρά προς τα κάτω.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συνεχίζουν να εξισορροπούν τον κίνδυνο να κάνουμε πολύ λίγα έναντι του να κάνουμε πάρα πολλά. Οι κίνδυνοι αύξησης των επιτοκίων είναι ξεκάθαροι: μια εύθραυστη παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να ωθηθεί σε ύφεση, επισπεύδοντας περισσότερες κρίσεις χρέους, καθώς πολλές υπερχρεωμένες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν το τριπλό πλήγμα ενός ισχυρού δολαρίου, των χαμηλότερων εσόδων από τις εξαγωγές και των υψηλότερων επιτοκίων. Αυτό θα ήταν φαιδρό.
Αφού έχουν ήδη αφήσει ανθρώπους να πεθαίνουν άσκοπα, αρνούμενοι να μοιραστούν την πνευματική ιδιοκτησία για τα εμβόλια Covid-19, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν εν πλήρει επιγνώσει μια πολιτική που πιθανότατα θα βυθίσει τις πιο ευάλωτες οικονομίες του κόσμου. Δεν πρόκειται για κερδοφόρα στρατηγική για μια χώρα που έχει ξεκινήσει έναν νέο ψυχρό πόλεμο με την Κίνα.
Ακόμη χειρότερα, γράφει ο Stiglitz, ίσως δεν υπάρχει τίποτα θετικό σ' αυτή την προσέγγιση. Η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, καθιστώντας πιο δαπανηρή την επένδυση σε λύσεις απέναντι στους υφιστάμενους περιορισμούς της προσφοράς. Η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ έχει ήδη περιορίσει την κατασκευή κατοικιών, παρόλο που χρειάζεται ακριβώς περισσότερη προσφορά προκειμένου να μειωθεί μια από τις μεγαλύτερες πηγές πληθωρισμού: το κόστος στέγασης. Επιπλέον, το υψηλότερο κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας μπορεί τώρα να μετακυλιστεί στους ενοικιαστές.
Γενικότερα, τα υψηλότερα επιτόκια μπορούν να προκαλέσουν αυξήσεις λιανικών τιμών, καθώς ωθούν τις επιχειρήσεις να παραβλέψουν τη μελλοντική αξία της απώλειας πελατών σε σχέση με τα σημερινά οφέλη από τις υψηλότερες τιμές.
Αναμφισβήτητα, μια βαθιά ύφεση θα δαμάσει τον πληθωρισμό. Αλλά γιατί να το επιτρέψουμε αυτό; Ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ και οι συνάδελφοί του φαίνεται να ευχαριστιούνται τα χτυπήματα εναντίον της οικονομίας. Εν τω μεταξύ, οι φίλοι τους στην εμπορική τραπεζική «κονομάνε» τώρα που η Fed πληρώνει τόκο 4,4% σε υπόλοιπα τραπεζικών αποθεματικών άνω των 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων – αποφέροντας μια καθαρή απόδοση άνω των 130 δισ. δολαρίων ετησίως.
Για να τα δικαιολογήσει όλα αυτά, η Fed κραδαίνει τους γνωστούς μπαμπούλες: τον αφανή πληθωρισμό, μια σπείρα μισθών-τιμών και τις ανεξέλεγκτες προσδοκίες για τον πληθωρισμό. Μα πού είναι αυτοί οι μπαμπούλες; Όχι μόνο μειώνεται ο πληθωρισμός, αλλά οι μισθοί αυξάνονται πιο αργά από τις τιμές (που σημαίνει ότι δεν υπάρχει σπείρα) και οι προσδοκίες παραμένουν υπό έλεγχο. Το επιτόκιο πενταετούς ομολόγου κυμαίνεται λίγο πάνω από το 2%.
Ορισμένοι φοβούνται, επίσης, ότι δεν θα επιστρέψουμε αρκετά γρήγορα στον στόχο πληθωρισμού 2%. Αλλά αυτός ο αριθμός προέκυψε από το πουθενά. Δεν έχει καμία οικονομική σημασία ούτε υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι θα ήταν δαπανηρό για την οικονομία εάν ο πληθωρισμός κυμαινόταν, για παράδειγμα, μεταξύ 2% και 4%. Αντίθετα, με δεδομένη την ανάγκη για διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία και τη δυσκαμψία στην κάθοδο των τιμών, ένας ελαφρώς υψηλότερος στόχος για τον πληθωρισμό θα είχε πολλούς λόγους ύπαρξης.
Κάποιοι θα πουν ότι ο πληθωρισμός παρέμεινε ήπιος ακριβώς επειδή οι κεντρικές τράπεζες έχουν δείξει αποφασιστικότητα στην καταπολέμησή του. Ο σκύλος μου ο Γούφι έβγαζε το ίδιο συμπέρασμα κάθε φορά που γάβγιζε στα αεροπλάνα που πετούσαν πάνω από το σπίτι μας. Πίστευε ότι τα τρόμαζε και ότι, αν δεν γάβγιζε, θα έπεφταν τα αεροπλάνα πάνω του.
Θα περίμενε κανείς πως η σύγχρονη οικονομική ανάλυση είναι βαθύτερη από τα ένστικτα του Γούφι. Μια προσεκτική ματιά στο τι συμβαίνει και στο πού έχουν μειωθεί οι τιμές υποστηρίζει τη στρουκτουραλιστική άποψη ότι ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε κυρίως από διαταραχές στην προσφορά και αλλαγές στο μοτίβο της ζήτησης. Όσο αυτά τα ζητήματα επιλύονται, τόσο ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να μειώνεται.
Είναι πράγματι πολύ νωρίς για να πούμε με ακρίβεια πότε θα τιθασευτεί πλήρως ο πληθωρισμός. Και κανείς δεν ξέρει τι νέα σοκ μας περιμένουν. Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω στην παροδικότητα, καταλήγει ο Stiglitz. Όσοι υποστηρίζουν ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει σε ικανό βαθμό από μόνος του (και ότι η διαδικασία θα μπορούσε να επιταχυνθεί με πολιτικές για την άμβλυνση των περιορισμών της προσφοράς) εξακολουθούν να έχουν πιο γερή βάση από εκείνους που υποστηρίζουν μέτρα με υψηλό και επίμονο κόστος, αλλά αμφίβολα οφέλη.