Μετά από εκρήξεις στα τέλη Σεπτεμβρίου που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στους υποθαλάσσιους αγωγούς που κατασκευάστηκαν για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη, οι παγκόσμιοι ηγέτες κατηγόρησαν αμέσως τη Μόσχα για θρασύδειλη και επικίνδυνη πράξη δολιοφθοράς. Πλησίαζε ο χειμώνας και το Κρεμλίνο ήθελε να στραγγαλίσει τη ροή ενέργειας προς εκατομμύρια Ευρωπαίους, σε μια πράξη «εκβιασμού», είπαν ορισμένοι ηγέτες, με σκοπό να απειλήσει τις χώρες να αποσύρουν την οικονομική και στρατιωτική τους υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Αλλά τώρα, μετά από μήνες έρευνας, πολλοί αξιωματούχοι λένε σε ιδιωτικές συνομιλίες ότι η Ρωσία μπορεί τελικά να μην ευθύνεται για την επίθεση στους αγωγούς Nord Stream, γράφει η Washington Post.
«Δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία ότι η Ρωσία βρισκόταν πίσω από τη δολιοφθορά», είπε Ευρωπαίος αξιωματούχος, επικαλούμενος αξιολόγηση 23 διπλωματών και αξιωματούχων υπηρεσιών πληροφοριών σε εννέα χώρες.
Κάποιοι έφτασαν στο σημείο να πουν πως δεν θεωρούν καν υπεύθυνη τη Ρωσία. Άλλοι, που εξακολουθούν να τη θεωρούν κύρια ύποπτη, υποστήριξαν ότι πιθανώς είναι αδύνατη η διαλεύκανση της υπόθεσης.
Οι ερευνητές χτένισαν τα ερείπια των εκρήξεων, που οδήγησαν σε μια από τις μεγαλύτερες απελευθερώσεις αερίου μεθανίου που έγιναν ποτέ, και ανέλυσαν τα υπολείμματα των εκρηκτικών που ανακτήθηκαν από τον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας. Οι σεισμολόγοι έχουν προσδιορίσει το χρονοδιάγραμμα τριών εκρήξεων στις 26 Σεπτεμβρίου, οι οποίες προκάλεσαν τέσσερις διαρροές στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2.
Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η ζημιά ήταν σκόπιμη. Αλλά ακόμη και εκείνοι που έχουν εκ των έσω γνώση των απόρρητων στοιχείων της έρευνας δεν συνδέουν με ασφάλεια τη Ρωσία με την επίθεση, είπαν αξιωματούχοι μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας.
«Η έρευνα θα είναι εξαιρετικά δύσκολη», δήλωσε ομοίως ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Οι ΗΠΑ παρακολουθούν τακτικά τις επικοινωνίες Ρώσων αξιωματούχων, ωστόσο μέχρι στιγμής οι αναλυτές δεν έχουν ακούσει ή διαβάσει δηλώσεις από τη ρωσική πλευρά που υποδηλώνουν ότι προσπαθούν να καλύψουν την εμπλοκή τους, δήλωσαν αξιωματούχοι που επικαλείται η Washington Post.
Η απόδοση της επίθεσης υπήρξε από την αρχή μια πρόκληση. Με δεδομένο το σχετικά μικρό βάθος των κατεστραμμένων αγωγών, θα μπορούσαν να ενοχοποιηθούν πολλοί διαφορετικοί τρόποι δράσης, πιθανώς με υποβρύχια drones ή πλοία επιφανείας. Ο κατάλογος των υπόπτων δεν περιορίζεται μόνο σε χώρες που διαθέτουν υποβρύχια ή τεχνογνωσία για επιθέσεις σε μεγάλα βάθη.
Οι διαρροές σημειώθηκαν στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες της Σουηδίας και της Δανίας. Οι αρχές των δύο χωρών προσπαθούν να χαρτογραφήσουν τα πλοία που βρίσκονταν στην περιοχή τις μέρες πριν από τις εκρήξεις, με την ελπίδα να ρίξουν φως στο κάδρο των υπόπτων.
«Τέτοια ποσότητα εκρηκτικών αντιστοιχεί σε κρατική επιχείρηση», δήλωσε πρόσφατα ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών Πέκα Χααβίστο. «Δεν έβαλε τη βόμβα ένας ψαράς που περνούσε. Ήταν πολύ επαγγελματικό χτύπημα».
«Το μάθημα για μας είναι ότι το ενεργειακό μας δίκτυο, τα υποθαλάσσια καλώδιά μας, το διαδίκτυο, είναι υποδομές πολύ ευάλωτες σε κάθε είδους τρομοκρατία», είπε.
Βέβαια, βασικός ύποπτος παραμένει η Ρωσία, εν μέρει λόγω των πρόσφατων δειγμάτων γραφής της, βομβαρδίζοντας μη στρατιωτικές υποδομές στην Ουκρανία και προτιμώντας τον μη συμβατικό πόλεμο. Δεν είναι τρελό να πιστέψει κανείς ότι το Κρεμλίνο επιτέθηκε στον Nord Stream ενδεχομένως με σκοπό να υπονομεύσει την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ και να κλονίσει χώρες που εξαρτώνται από ρωσικές πηγές ενέργειας, δήλωσαν αξιωματούχοι.
Ωστόσο, λίγοι αξιωματούχοι έδειξαν μετανιωμένοι που τόσοι πολλοί ηγέτες παγκοσμίως έδειξαν με το δάχτυλο τη Μόσχα, χωρίς να σκεφτούν άλλες χώρες ή εξτρεμιστικές ομάδες που είχαν την ικανότητα και το κίνητρο να πραγματοποιήσουν την επίθεση.
Η καταδίκη της Μόσχας ήταν άμεση. Στις 30 Σεπτεμβρίου, τέσσερις μέρες μετά τις εκρήξεις, η υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Τζένιφερ Γκράνχολμ είπε στο BBC ότι «φαίνεται» πως φταίει η Ρωσία. «Δεν μπορεί να είναι τυχαία αυτά τα περιστατικά», δήλωσε.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ άφησε επίσης να εννοηθεί ότι η Ρωσία, αρνούμενη επανειλημμένα την ευθύνη, ήταν σαν να ομολογεί την ευθύνη της. «Το να λέει "δεν ήμασταν εμείς" είναι σαν να λέει "εμείς ήμασταν"», είπε στους δημοσιογράφους στις αρχές Οκτωβρίου.
Ένας σύμβουλος του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτήρισε τις εκρήξεις ως «τρομοκρατική επίθεση που σχεδιάστηκε από τη Ρωσία απέναντι στην ΕΕ».
«Κανείς στην Ευρώπη δεν πιστεύει ότι δεν πρόκειται για ρωσική δολιοφθορά», δήλωσε στην Washington Post τον Σεπτέμβριο ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Ωστόσο, καθώς η έρευνα συνεχίζεται, οι σκεπτικιστές επισημαίνουν ότι η Ρωσία δεν είχε πολλά να κερδίσει από την καταστροφή των αγωγών που τροφοδοτούσαν με φυσικό αέριο την Ευρώπη, παρέχοντας στη Μόσχα δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Η κατασκευή των αγωγών είχε προκαλέσει διαμάχες χρόνων, καθώς συνέδεε τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με ρωσικές πηγές ενέργειας. «Το σκεπτικό ότι το έκανε η Ρωσία ήταν εντελώς άτοπο», είπε από την πλευρά του ένας Δυτικοευρωπαίος αξιωματούχος.
Σχεδόν ένα μήνα πριν από την έκρηξη, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom διέκοψε τις ροές στον Nord Stream 1, λίγες ώρες αφού η G7 προανήγγειλε την επιβολή πλαφόν στις τιμές του ρωσικού πετρελαίου, με σκοπό να πλήξει τα οικονομικά του Κρεμλίνου. Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας Πούτιν, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε την ενέργεια ως όργανο πολιτικής και οικονομικής ισχύος, απειλώντας κατά καιρούς με περικοπές ώστε οι χώρες της Ευρώπης να ακολουθούν τους στόχους του, δήλωσαν αξιωματούχοι. Δεν θα μπορούσε να εγκαταλείψει το εν λόγω δόγμα εν μια νυκτί.
Η Γερμανία είχε αναστείλει την τελική έγκριση του Nord Stream 2 λίγες μέρες πριν εισβάλουν στην Ουκρανία οι ρωσικές δυνάμεις. Όμως, ο αγωγός ήταν άθικτος, γεμάτος και έτοιμος να τροφοδοτήσει με 300 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου την ευρωπαϊκή αγορά.
Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι που συνεχίζουν να πιστεύουν ότι η Ρωσία είναι ο ένοχος μιλούν όμως για ένα εύλογο κίνητρο: Η επίθεση απέδειξε ότι όσες χώρες υποστηρίζουν την Ουκρανία κινδυνεύουν να πληρώσουν τρομερό τίμημα.
«Δεν μπορούμε να ελέγχουμε συνεχώς και ταυτόχρονα όλους τους αγωγούς, όλα τα καλώδια, 24/7», είπε ο Χααβίστο. «Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος. Εάν συμβεί κάτι, ποιες είναι οι εναλλακτικές;».