Για μήνες οι δυνάμεις της Ουκρανίας σχεδίασαν την αντεπίθεσή τους ώστε να ανακτήσουν την πόλη της Χερσώνας από τα ρωσικά στρατεύματα κατοχής, χωρίς να χρειαστεί να πολεμήσουν σώμα με σώμα. Και τα κατάφεραν πριν από λίγες μέρες.
Με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Βάλερι Ζαλούζνι, ο ουκρανικός στρατός έθεσε ως στόχο να αναπτύξει πυροβολικό ακριβείας για να ανακόψει τις γραμμές ανεφοδιασμού της Ρωσίας στον ποταμό Δνείπερο, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις απώλειες της Ουκρανίας μπροστά σε μια πολυπληθέστερη ρωσική δύναμη. Χειρουργικά πλήγματα στόχευαν αποθήκες όπλων, θέσεις διοίκησης και δύο γέφυρες που συνδέονται με την Κριμαία, την οποία η Ρωσία προσάρτησε το 2014, ώστε σταδιακά να απομονωθούν πάνω από 20.000 Ρώσοι στρατιώτες.
Οι Ουκρανοί τον αποκαλούν «σιδερένιο στρατηγό». «Μελετά πώς λειτουργεί ο εχθρός και τον χτυπά στην αχίλλειο πτέρνα του», είπε για τον Ζαλούζνι ο Βιτάλι Μάρκιβ, αξιωματικός της ουκρανικής εθνοφρουράς που συμμετείχε σε προηγούμενη αντεπίθεση, απελευθερώνοντας εδάφη στην περιφέρεια του Χαρκόβου.
Πράγματι, η ικανότητα του Ζαλούζνι να προσαρμόζεται στο ταχέως μεταβαλλόμενο πεδίο της μάχης αποδείχθηκε στο Χάρκοβο, όπου είδε τις «τρύπες» στην οχύρωση της ρωσικής πρώτης γραμμής. Σε αντίθεση με τον πόλεμο φθοράς που προέκρινε στη Χερσώνα, στον βορρά άδραξε τη στιγμή. Τον Σεπτέμβριο εξαπέλυσε μια κεραυνοβόλο αντεπίθεση που έκανε τους Ρώσους να τραπούν σε φυγή άρον άρον – εγκαταλείποντας τα πάντα, από αρβύλες μέχρι τανκς.
«Οπορτουνιστική πολεμική τακτική», τη χαρακτήρισε ο Άντριι Ζαγκορόντνιουκ, πρώην υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας και νυν κυβερνητικός σύμβουλος για την ασφάλεια.
Ο Ζαλούζνι, λέει, ξέρει να αναθέτει καθήκοντα, να ενθαρρύνει την πρωτοβουλία των αξιωματικών και να παίρνει ανατροφοδότηση ώστε ν' αρπάζει τις ευκαιρίες. Το στιλ διοίκησής του «επιτρέπει στους άλλους να συνειδητοποιούν τις ικανότητες και τα ταλέντα τους», πρόσθεσε. Αντίθετα, στον στρατό της Ρωσίας, «μόνο ένας έως δύο άνθρωποι παίρνουν τις αποφάσεις και διατάζουν τους υπόλοιπους να μη μιλούν».
Σε συνδυασμό με τα σύγχρονα όπλα που παρέχονται από τους δυτικούς συμμάχους, «αυτό το πλεονέκτημα υπερτερεί του μεγαλύτερου αριθμού πυροβολικού, αρμάτων μάχης και άλλων όπλων που διαθέτει η Ρωσία», εξήγησε ο Ζαγκορόντνιουκ σύμφωνα με τους Financial Τimes.
Στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η «από τα πάνω» λειτουργία του ρωσικού στρατού, που δεν δίνει πρωτοβουλία στους διοικητές στο πεδίο, αποτελεί παράγοντα ρωσικής ήττας.
Εν τω μεταξύ, «δεν υπάρχει περίπτωση οι Ουκρανοί να σταματήσουν τον χειμώνα. Δεν θα αφήσουν χρόνο στους Ρώσους για να διορθώσουν τις αδυναμίες και να ενισχύσουν την άμυνά τους», έγραψε στο Twitter ο Μπεν Χότζες, πρώην διοικητής του αμερικανικού στρατού στην Ευρώπη. Όταν, μάλιστα, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στρατηγός Μαρκ Μίλεϊ πρότεινε στο Κίεβο να αξιοποιήσει τον χειμώνα για να καταλήξει σε συμφωνία με τη Ρωσία, ο Ζαλούζνι, που σπάνια μιλάει δημόσια, αντέδρασε. «Στόχος μας», ξεκαθάρισε στον Αμερικανό ομόλογό του, «είναι να απελευθερώσουμε ολόκληρη την ουκρανική γη από τη ρωσική κατοχή. Σε καμία περίπτωση δεν θα σταματήσουμε. Ο μόνος όρος για διαπραγμάτευση είναι η Ρωσία να εγκαταλείψει όλα τα εδάφη που έχει καταλάβει».
Ένας Αμερικανός στρατιωτικός αξιωματούχος επαίνεσε την ικανότητα του Ζαλούζνι να αντιδρά γρήγορα στις κινήσεις και τις αποτυχίες της Ρωσίας. Ως παράδειγμα ανέφερε την άμυνα του Κιέβου στις πρώτες μέρες του πολέμου, όπου τα ρωσικά στρατεύματα άνοιξαν υπερβολικά τις γραμμές ανεφοδιασμού τους, επιτρέποντας στις ουκρανικές μονάδες να τα πλαγιοκοπήσουν. «Διατηρεί ευέλικτες τις δυνάμεις του. Είναι δύσκολο να παραμένεις σε κίνηση, απαιτεί πειθαρχία», τόνισε ο αξιωματούχος.
Στη μάχη για το Κίεβο, η απόφαση του Ζαλούζνι να διασκορπίσει την ουκρανική αεράμυνα έκοψε τον «αέρα» και τη φιλοδοξία της Ρωσίας να αποκτήσει πλήρη αεροπορική υπεροχή, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Γεννημένος στην πόλη Νοβοχράντ-Βολίνσκιι, στα δυτικά της χώρας, ο 49χρονος αντιστράτηγος αποφοίτησε από σχολή μηχανικών το 1993, δύο χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας, ενώ το 1997 αποφοίτησε από τη στρατιωτική ακαδημία της Οδησσού.
Μετά το 2014 έδρασε στην ανατολική περιφέρεια του Ντονμπάς, όπου είχε αρχίσει ο πόλεμος δι' αντιπροσώπων με τη Μόσχα. Κι εδώ, ο υποχρηματοδοτούμενος στρατός της Ουκρανίας αρχικά έχασε εδάφη από τους φιλορώσους αυτονομιστές, αλλά ύστερα τα στρατεύματα του Κιέβου ανασυντάχθηκαν. Εκεί χαλυβδώθηκε η φήμη του Ζαλούζνι ως στρατηγικού νου που αναλαμβάνει ανορθόδοξες πρωτοβουλίες.
Κίνησε το πυροβολικό σε «σχεδόν απροσπέλαστες περιοχές» για να ανατινάξει μια αποθήκη όπλων, θυμάται ο αντιστράτηγος Μιχαήλο Ζαμπρόντσκι, πρώην διοικητής του Ζαλούζνι. «Δούλεψε αριστοτεχνικά και ακαριαία, ο εχθρός δεν πρόλαβε να αντιδράσει».
Επικεφαλής των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από τον Ιούλιο του 2021, ο στρατηγός χαίρει πλατιάς εκτίμησης και θεωρείται ήρωας. Ωστόσο, λίγοι έξω από τους στρατιωτικούς κύκλους έχουν ακούσει τη φωνή του. «Είναι απλός, προσιτός, και μιλάει πάντα ξεκάθαρα και με ευθύτητα. Δεν έχει τουπέ», περιγράφει ο Ζαμπρόντσκι.
Δημοσκοπήσεις τον ανάγουν σ' ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο αξιόπιστα πρόσωπα στην Ουκρανία, ενώ οι έντονες φήμες για σύννεφα στις σχέσεις του με τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποδίδονται σε ρωσική παραπληροφόρηση, σχολιάζουν οι Financial Times.
Ο ίδιος ο Ζαλούζνι δεν παίρνει πάνω του τα εύσημα για τις επιτυχίες στο πεδίο της μάχης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επαινεί διαρκώς αξιωματικούς, στρατιώτες και πολίτες: κυρίως τον αρχηγό στρατού, συνταγματάρχη Oλεξάντρ Σίρσκι, για τον ρόλο του στην άμυνα του Κιέβου και την ανατολική αντεπίθεση, καθώς και τους αντιστρατήγους Σέρχι Σαπτάλα και Σέρχι Νάγιεφ, διοικητές των δυνάμεων στο Ντονμπάς.
«Η πραγματική ηγεσία και το θάρρος αποκαλύπτονται σε αποφασιστικές καταστάσεις», έγραψε πρόσφατα ο Ζαλούζνι.
Για τον Ολέξι Ρέζνικοφ, υπουργό Άμυνας της Ουκρανίας, το ταλέντο του Ζαλούζνι έγκειται στην ικανότητά του να μετατρέπει σε πλεονέκτημα το μικρότερο μέγεθος της Ουκρανίας. «Όπως ο Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ», είπε, «τους έχουμε ταράξει στη σφεντόνα».