Στην πρόκληση πανικού, σύγχυσης και προβληματισμού, με ταυτόχρονη εξάπλωση ραδιενεργής σκόνης και καπνού στην ατμόσφαιρα, στοχεύουν οι αποκαλούμενες «βρώμικες βόμβες» που εμπνέουν ιδιαίτερη ανησυχία.
Την Κυριακή, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποστήριξε ότι μόνο η Ρωσία είναι ικανή να κάνει χρήση πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη, απορρίπτοντας ταυτόχρονα τον ισχυρισμό του ρώσου υπουργού Αμυνας ο οποίος δήλωσε ότι η Ουκρανία είναι πιθανό ότι ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει «βρόμικη βόμβα» στην Ουκρανία.
«Αν κάποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα σε αυτό το τμήμα της Ευρώπης -μία μόνο πηγή μπορεί να είναι – και αυτή η πηγή είναι εκείνη που διέταξε τον σύντροφο Σοϊγκού να τηλεφωνήσει εδώ κι’ εκεί», δήλωσε συγκεκριμένα ο Ουκρανός ηγέτης στο βραδινό του βιντεομήνυμα.
To Κρεμλίνο ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία ετοιμάζεται να πυροδοτήσει μια «βρώμικη βόμβα» για να κατηγορήσει τη Ρωσία και να προκαλέσει κλιμάκωση στον πόλεμο. Πάντως, οι χώρες της Δύσης έχουν απορρίψει αυτόν τον ισχυρισμό ως «ξεκάθαρα ψευδή».
Πάντως, αν και δεν έχει καταγραφεί ποτέ επίθεση με «βρόμικη βόμβα», δύο αποτυχημένες προσπάθειες πυροδότησης τέτοιας συσκευής είχαν καταγραφεί στην Τσετσενία πριν από πάνω από είκοσι χρόνια.
Πώς λειτουργεί μια «βρώμικη βόμβα»
Τεχνικά, είναι γνωστές ως συσκευές ραδιολογικής διασποράς (radiological dispersion devices) και είναι σχετικά χονδροειδή, ανακριβή όπλα.
Οπως επισημαίνει η ΕΡΤ, θεωρείται πολύ πιο εύκολο και πιο φθηνό να φτιαχτούν, από ό,τι μια πυρηνική βόμβα – ενώ είναι επίσης πολύ λιγότερο επικίνδυνες.
Οι «βρώμικες βόμβες» χρησιμοποιούν συμβατικά εκρηκτικά (τέτοια όπως ο δυναμίτης), μαζί με ραδιενεργό υλικό, το οποίο εκτινάσσεται και διασπείρεται λόγω της δύναμης της έκρηξης.
Η ποσότητα του ραδιενεργού υλικού που διασπείρεται, αν και επικίνδυνη, δεν είναι απαραίτητα θανατηφόρα.
Το εν λόγω υλικό σε ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε να αποκτηθεί από ραδιενεργές πηγές που χρησιμοποιούνται στην ιατρική και στη βιομηχανία.
Το μέγεθος της ζημιάς που μπορούν να προκαλέσουν
Ο αριθμός των απωλειών και η έκταση της ζημιάς από μια «βρώμικη βόμβα» εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Ένα από τα «κλειδιά» είναι η ποσότητα και το είδος των συμβατικών εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται, τα οποία και καθορίζουν το μέγεθος της έκρηξης.
Η ποσότητα και ο τύπος του ραδιενεργού υλικού που διασπείρεται είναι άλλοι παράγοντες, όπως και οι καιρικές συνθήκες (και ειδικά ο άνεμος) τη στιγμή της έκρηξης. Είναι δυνατόν να μολυνθεί μεγάλη περιοχή.
Πάντως οι περισσότερες «βρώμικες βόμβες» δεν εκλύουν αρκετή ραδιενέργεια για να προκαλέσουν θανάτους ή ακόμα και σοβαρή νόσηση.
Τα χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε ραδιενέργεια τις περισσότερες φορές δεν προκαλούν καν συμπτώματα. Κάποιος μπορεί να μην ξέρει καν αν έχει εκτεθεί, επειδή η ραδιενέργεια δεν είναι ορατή, ούτε μπορεί να τη οσφριστεί ή γευθεί κανείς.
Τελικά πόσο επικίνδυνη είναι μια «βρώμικη βόμβα»;
Μικρό αριθμό θανάτων θα προκαλείτο πιθανότατα από μια τέτοια έκρηξη, ωστόσο η κύρια επίδρασή της θα ήταν ψυχολογική. Εξ ου και αυτά τα όπλα αναφέρονται συχνά ως «όπλα μαζικής αναταραχής» (weapons of mass disruption).
Το νέφος ραδιενεργής σκόνης και οι καπνοί μπορούν να πάνε μακριά και είναι επικίνδυνα αν τα εισπνεύσει κάποιος κοντά στο επίκεντρο της έκρηξης.
Όμως, δεδομένου ότι το ραδιενεργό υλικό εξαπλώνεται στην ατμόσφαιρα, η συγκέντρωσή του μειώνεται και γίνεται λιγότερο επιβλαβές.
Βασικοί παράγοντες ως προς την έκθεση σε ραδιενέργεια είναι:
- το τι τύπου ραδιενέργεια είναι
- για πόσο εκτίθεται κάποιος
- αν απορροφήθηκε μέσω δέρματος, εισπνονής ή μέσω στόματος
Να σημειωθεί ότι για τον εντοπισμό ραδιενέργειας απαιτείται ειδικός εξοπλισμός.
Μολυσμένα σπίτια, επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες μπορούν να τεθούν εκτός λειτουργίας ή χρήσης για μήνες, ενώ απαιτούνται εκτενείς εργασίες καθαρισμού.