Κάθε μέρα που περνά, οι διαπραγματεύσεις που έγιναν μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Pfizer σχετικά με την παραγγελία εμβολίων κατά της Covid-19 μοιάζουν λιγότερο με συνήθεις εργασίες και περισσότερο σαν ιστορία μυστηρίου, γράφει το Politico.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο δημοσίευσε προχθές έκθεση κατηγορώντας την Επιτροπή ότι αρνείται να αποκαλύψει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες σχετικά με τον προσωπικό ρόλο της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις συνομιλίες.
Η εποπτική αρχή διαπίστωσε ότι η επικεφαλής της ΕΕ δεν ακολούθησε το υφιστάμενο εγχειρίδιο κανόνων για να καταλήξει σε μια προκαταρκτική συμφωνία με την πολυεθνική των ΗΠΑ, ανοίγοντας τον δρόμο για την υπογραφή σύμβασης για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου κατά του κορωνοϊού τον Μάιο του 2021.
Για όλα τα άλλα εμβόλια και τις συμφωνίες που συνήφθησαν από την ΕΕ μεταξύ 2020 και 2021, μια κοινή ομάδα αποτελούμενη από αξιωματούχους από την Επιτροπή και επτά χώρες μέλη διεξήγαγε διερευνητικές συνομιλίες. Το αποτέλεσμα μεταφέρθηκε στη συνέχεια σε ένα συμβούλιο αποτελούμενο από εκπροσώπους και των 27 κρατών μελών της ΕΕ που το ενέκριναν.
Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν ακολουθήθηκε στην περίπτωση της μεγαλύτερης σύμβασης της ΕΕ, λέει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Αντίθετα, η ίδια η φον ντερ Λάιεν διεξήγαγε προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για τη σύμβαση τον Μάρτιο και παρουσίασε τα αποτελέσματα στο Συμβούλιο τον Απρίλιο. Εν τω μεταξύ, μια προγραμματισμένη συνάντηση επιστημονικών συμβούλων, που οργανώθηκε για να συζητηθεί η στρατηγική εμβολίων της ΕΕ για το 2022, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, γράφει το δικαστήριο.
Σε αντίθεση με τις άλλες διαπραγματεύσεις για τις συμβάσεις, η Επιτροπή αρνήθηκε να παράσχει αρχεία των συζητήσεων με την Pfizer, υπό μορφή πρακτικών, ονομάτων εμπειρογνωμόνων που παρείχαν συμβουλές, συμφωνηθέντων όρων ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων. «Ζητήσαμε από την Επιτροπή να μας παράσχει πληροφορίες σχετικά με τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για αυτή τη συμφωνία», γράφουν οι συντάκτες της έκθεσης. «Ωστόσο, δεν υπήρχε καμία».
Ένας ανώτερος ελεγκτής που βοήθησε να ηγηθεί της έρευνας είπε στο Politico ότι η άρνηση της Επιτροπής να αποκαλύψει πληροφορίες είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη. «Αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ. Δεν είναι μια κατάσταση που αντιμετωπίζουμε συνήθως», είπε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Ήδη τον Απρίλιο του 2021, οι New York Times ανέφεραν ότι η επικεφαλής της Κομισιόν είχε ανταλλάξει γραπτά μηνύματα με τον Αλμπερντ Μπουρλά, τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, ενόψει της συμφωνίας. Η φαινομενικά άνετη σχέση μεταξύ κορυφαίων πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών δημιούργησε αίσθηση εκείνη την εποχή. Και, όπως σημειώνει η έκθεση, η έρευνα του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή για το θέμα έπεσε πάνω σε ένα τοίχο σιωπής. Εκείνη την εποχή, η Επιτροπή ισχυρίστηκε ότι δεν είχε πλέον τα γραπτά μηνύματα. Σε απάντηση, η διαμεσολαβήτρια Emily O'Reilly διαπίστωσε ότι είχε σημειωθεί κακοδιοίκηση.
Η μεγαλύτερη συμφωνία
Η έρευνα περιστρέφεται γύρω από την τρίτη σύμβαση της Επιτροπής για το εμβόλιο mRNA των BioNTech/Pfizer. Τα δύο προηγούμενα συμβόλαια είχαν εξασφαλίσει συνολικά έως και 600 εκατομμύρια δόσεις. Αλλά αυτό το επόμενο, για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις, θα αποδειχτεί το μεγαλύτερο μακράν όλων όσων υπέγραψαν οι Βρυξέλλες. Προέβλεψε την εκ των προτέρων αγορά 900 εκατομμυρίων δόσεων, με δυνατότητα παραγγελίας 900 εκατομμυρίων επιπλέον, για παράδοση το 2022 και το 2023.
Το συμβόλαιο ήταν σημαντικό τόσο σε όγκο όσο και σε τιμή. Σύμφωνα με στοιχεία που διέρρευσαν, οι δόσεις κόστισαν αρχικά 15,50 ευρώ η μια, με την τιμή στη συνέχεια να ανεβαίνει στα 19,50 ευρώ σύμφωνα με τους Financial Times, κάτι που σημαίνει ότι η αξία θα φτάσει τα 35 δισεκατομμύρια ευρώ εάν ασκηθεί πλήρως.
«Είναι η μεγαλύτερη σύμβαση εμβολίων για την Covid-19 που υπέγραψε η Επιτροπή και θα κυριαρχήσει στο χαρτοφυλάκιο εμβολίων της ΕΕ μέχρι το τέλος του 2023», σημειώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Η Pfizer δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Η συμφωνία ήρθε στο αποκορύφωμα της πανδημίας, λίγο αφότου τα προβλήματα παραγωγής και διανομής της AstraZeneca είχαν αφήσει την ΕΕ πίσω από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο στη κούρσα εμβολιασμών. Ήταν στη μέση αυτής της κρίσης που παρενέβη η φον ντερ Λάιεν.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο πρόεδρος της Κομισιόν αντιμετώπιζε προβλήματα λόγω των «εξαφανιζόμενων» μηνυμάτων. Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, σε μια κοινοβουλευτική έρευνα για καλοπληρωμένες συμφωνίες με εξωτερικούς συμβούλους ακούστηκε ότι μια υφιστάμενη είχε κατά λάθος διαγράψει μηνύματα από το επίσημο τηλέφωνό της και η φον ντερ Λάιεν είχε διαγράψει η ίδια μηνύματα από τη δική της συσκευή.
Τελικά, η φον ντερ Λάιεν αθωώθηκε το 2020 όταν εκδόθηκε η τελική έκθεση που προέκυψε από την έρευνα, η οποία διαπίστωσε ότι ανώτεροι στρατιωτικοί και κυβερνητικοί αξιωματούχοι είχαν διαπράξει παραβιάσεις. Στη δική της μαρτυρία στην έρευνα, παραδέχτηκε ελλείψεις στον χειρισμό των συμβουλευτικών συμφωνιών από το υπουργείο, αλλά είπε ότι τις είχε αντιμετωπίσει.
Η Επιτροπή δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό και η γραπτή απάντησή της στην έκθεση ελέγχου δεν κάνει καμία αναφορά στις επαφές φον ντερ Λάιεν με την Pfizer.