Tην απαγόρευση των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας στην αγορά της ΕΕ προτείνει η Επιτροπή, καλύπτοντας όλα τα προϊόντα: τόσο εκείνα που παράγονται στην ΕΕ για εγχώρια κατανάλωση και εξαγωγές όσο και τα εισαγόμενα εμπορεύματα, χωρίς να στοχεύει συγκεκριμένες εταιρείες ή κλάδους παραγωγής, αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν.
Όπως αναφέρεται, εκτιμάται ότι 27,6 εκατ. άνθρωποι απασχολούνται σε καταναγκαστική εργασία, σε πολλούς κλάδους και σε όλες τις ηπείρους. Το μεγαλύτερο μέρος της καταναγκαστικής εργασίας πραγματοποιείται στο πλαίσιο της ιδιωτικής οικονομίας, ενώ ένα ποσοστό επιβάλλεται από τα κράτη. Η πρόταση βασίζεται σε διεθνώς συμφωνηθέντες ορισμούς και πρότυπα και υπογραμμίζει τη σημασία της στενής συνεργασίας με παγκόσμιους εταίρους. Οι εθνικές αρχές θα έχουν τη δυνατότητα να αποσύρουν από την αγορά της ΕΕ προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας, κατόπιν έρευνας. Οι τελωνειακές αρχές θα εντοπίζουν και θα σταματούν τα προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας στα σύνορα της ΕΕ.
Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Επιτροπής και επίτροπος Εμπορίου Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε: «Η πρόταση θα συμβάλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της σύγχρονης δουλείας, η οποία πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Στόχος μας είναι να εξαλείψουμε από την αγορά της ΕΕ όλα τα προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας, ανεξαρτήτως του τόπου παραγωγής τους. Η απαγόρευσή μας θα ισχύει εξίσου για τα εγχώρια προϊόντα, τις εξαγωγές και τις εισαγωγές. Οι αρμόδιες αρχές και τα τελωνεία θα συνεργαστούν στενά για να καταστήσουν το σύστημα ισχυρό. Προσπαθήσαμε να ελαχιστοποιήσουμε τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις, με μια εξατομικευμένη προσέγγιση για τις ΜΜΕ. Επίσης, θα εμβαθύνουμε περαιτέρω τη συνεργασία μας με τους παγκόσμιους εταίρους μας και με διεθνείς οργανισμούς».
Ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν δήλωσε: «Στο σημερινό γεωπολιτικό περιβάλλον, χρειαζόμαστε ασφαλείς και βιώσιμες αλυσίδες εφοδιασμού. Δεν μπορούμε να διατηρούμε ένα μοντέλο κατανάλωσης αγαθών που παράγονται με μη βιώσιμο τρόπο. Η ηγετική μας θέση στη βιομηχανία και την τεχνολογία προϋποθέτει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στην υπεράσπιση των αξιών μας και στον καθορισμό των κανόνων και των προτύπων μας. Η ενιαία αγορά μας αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την πρόληψη της κυκλοφορίας προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας στην ΕΕ, και μοχλό για την προώθηση μεγαλύτερης βιωσιμότητας σε ολόκληρο τον κόσμο».
Το μέσο για την καταναγκαστική εργασία στην πράξη
Οι εθνικές αρχές των κρατών-μελών θα εφαρμόσουν την απαγόρευση μέσω μιας ισχυρής προσέγγισης επιβολής βάσει κινδύνου. Σε πρώτη φάση, θα αξιολογήσουν τους κινδύνους καταναγκαστικής εργασίας με βάση πολλές διαφορετικές πηγές πληροφοριών, οι οποίες από κοινού αναμένεται να διευκολύνουν τον προσδιορισμό των κινδύνων και να συμβάλουν στην επικέντρωση των προσπαθειών των αρχών. Θα μπορούν να βασιστούν, μεταξύ άλλων, σε παρατηρήσεις από την κοινωνία των πολιτών, σε μια βάση δεδομένων για τους κινδύνους καταναγκαστικής εργασίας με έμφαση σε συγκεκριμένα προϊόντα και γεωγραφικές περιοχές, καθώς και στη δέουσα επιμέλεια που εφαρμόζουν οι εταιρείες.
Οι αρχές θα ξεκινήσουν έρευνες για προϊόντα τα οποία, σύμφωνα με βάσιμες υποψίες, έχουν παραχθεί με καταναγκαστική εργασία. Θα μπορούν να ζητούν πληροφορίες από τις εταιρείες και να διενεργούν ελέγχους και επιθεωρήσεις, μεταξύ άλλων σε χώρες εκτός ΕΕ. Εάν οι εθνικές αρχές διαπιστώσουν την ύπαρξη καταναγκαστικής εργασίας, θα διατάξουν την απόσυρση των προϊόντων που έχουν ήδη διατεθεί στην αγορά, και θα απαγορεύσουν τη διάθεσή τους στην αγορά, καθώς και την εξαγωγή τους. Οι εταιρείες θα υποχρεούνται να απορρίψουν τα εμπορεύματα. Οι τελωνειακές αρχές των κρατών-μελών θα είναι υπεύθυνες για την επιβολή στα σύνορα της ΕΕ.
Εάν οι εθνικές αρχές δεν μπορούν να συγκεντρώσουν όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που ζητούν, για παράδειγμα λόγω έλλειψης συνεργασίας από εταιρεία ή από κρατική αρχή τρίτης χώρας, μπορούν να λάβουν την απόφασή τους με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία.
Οι αρμόδιες αρχές θα εφαρμόζουν τις αρχές της αξιολόγησης βάσει κινδύνου και της αναλογικότητας καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Στη βάση αυτή, η πρόταση λαμβάνει ιδίως υπόψη την κατάσταση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Χωρίς να εξαιρούνται, οι ΜΜΕ θα επωφεληθούν από τον ειδικό σχεδιασμό του μέτρου, με την έννοια ότι οι αρμόδιες αρχές θα εξετάζουν το μέγεθος και τους πόρους των σχετικών οικονομικών φορέων και την κλίμακα του κινδύνου καταναγκαστικής εργασίας πριν κινήσουν επίσημη έρευνα. Οι ΜΜΕ θα επωφεληθούν επίσης από τα εργαλεία στήριξης.
Η Επιτροπή θα εκδώσει επίσης κατευθυντήριες γραμμές εντός 18 μηνών από την έναρξη ισχύος του εν λόγω κανονισμού. Οι κατευθυντήριες γραμμές θα περιλαμβάνουν καθοδήγηση για τη δέουσα επιμέλεια ως προς την καταναγκαστική εργασία και πληροφορίες σχετικά με τους δείκτες κινδύνου της καταναγκαστικής εργασίας. Το νέο ενωσιακό δίκτυο για τα προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας θα χρησιμεύσει ως πλατφόρμα διαρθρωμένου συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων αρχών και της Επιτροπής.
Ιστορικό και επόμενα βήματα
Η πρόταση πρέπει τώρα να συζητηθεί και να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προτού τεθεί σε ισχύ. Θα τεθεί σε εφαρμογή 24 μήνες μετά την έναρξη ισχύος της.
Η πρόταση ακολουθεί τη δέσμευση που ανέλαβε η πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2021. Η ΕΕ προωθεί την αξιοπρεπή εργασία σε όλους τους τομείς και σε όλα τα πεδία πολιτικής, σύμφωνα με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που στοχεύει στους εργαζομένους στις εγχώριες αγορές, σε τρίτες χώρες και στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Περιλαμβάνονται τα βασικά εργασιακά πρότυπα, όπως η εξάλειψη της καταναγκαστικής εργασίας. Η ανακοίνωση για την αξιοπρεπή εργασία παγκοσμίως, που παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2022, καθορίζει τις εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές που χρησιμοποιεί η ΕΕ για την εφαρμογή της αξιοπρεπούς εργασίας παγκοσμίως, μεταξύ άλλων μέσω διεθνών εταιρικών σχέσεων, του εμπορίου, της γειτονίας και της διεύρυνσης της ΕΕ, της εμπορίας ανθρώπων και των δημόσιων συμβάσεων.
Επίσης, η ΕΕ αντιμετωπίζει προορατικά τις παραβιάσεις της αξιοπρεπούς εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας σε πολλαπλά διεθνή πλαίσια, όπως η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, η G7 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.
Τον Ιούλιο του 2021 η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης δημοσίευσαν έγγραφο καθοδήγησης που βοηθά τις επιχειρήσεις της ΕΕ να λάβουν κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση του κινδύνου της καταναγκαστικής εργασίας στις δραστηριότητές τους και στις αλυσίδες εφοδιασμού τους, ως γέφυρα προς τη θέσπιση υποχρεωτικής οριζόντιας νομοθεσίας σχετικά με τη δέουσα επιμέλεια.
Στην πρόταση οδηγίας σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα, η οποία εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2022, η Επιτροπή καθόρισε υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας για τις μεγαλύτερες εταιρείες όσον αφορά τον προσδιορισμό, την πρόληψη, τον μετριασμό και την αιτιολόγηση των πραγματικών και δυνητικών δυσμενών επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των εργασιακών δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος κατά μήκος των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού.