Η στρατηγική που οδήγησε στην ταχύτατη προέλαση των Ουκρανών στο Χάρκοβο άρχισε να διαμορφώνεται πριν από μήνες, κατά τη διάρκεια μιας σειράς εντατικών συνομιλιών μεταξύ Ουκρανών και Αμερικανών αξιωματούχων, αποκαλύπτουν οι ΝΥΤ επικαλούμενοι αξιωματούχους των ΗΠΑ.
Το σχέδιο, μάλιστα, αναθεωρήθηκε αυτό το καλοκαίρι, μετά από συζητήσεις μεταξύ ανώτατων αξιωματούχων των ΗΠΑ και της Ουκρανίας και εντέλει πέτυχε πέραν των αρχικών εκτιμήσεων. Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν καταστρέψει το ρωσικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου και φαίνεται ότι είναι έτοιμες να αξιοποιήσουν την πρόοδό τους στα βορειοανατολικά της χώρας, με μια ακόμα κίνηση στο Νότο.
Οι προσπάθειες ξεκίνησαν από τη στιγμή που ο πρόεδρος της Ουκρανίας Β. Ζελένσκι είπε στους στρατηγούς του ότι ήθελε να γίνει μια δραστική κίνηση, που θα αποδείξει ότι η χώρα του μπορεί να απωθήσει τη ρωσική εισβολή. Υπό τις διαταγές του, ο ουκρανικός στρατός επινόησε ένα σχέδιο για να εξαπολύσει ευρεία επίθεση στο Νότο, για να ανακτήσει τη Χερσώνα και να αποκόψει τη Μαριούπολη από τις ρωσικές δυνάμεις στα ανατολικά.
Ουκρανοί στρατηγοί και οι αμερικανοί αξιωματούχοι πίστευαν, όμως, ότι μια τόσο μεγάλης κλίμακας επίθεση θα απέφερε τεράστιες απώλειες και θα αποτύγχανε στο στόχο να ανακαταληφθούν γρήγορα πολλά εδάφη. Οι Ουκρανοί είχαν ήδη εκατοντάδες θύματα. Οι ρωσικές δυνάμεις βίωναν παρόμοιες απώλειες, αλλά εξακολουθούσαν να κινούνται προς τα εμπρός, καταστρέφοντας ουκρανικές πόλεις στο Ντονμπάς.
Απρόθυμοι για καιρό να μοιραστούν λεπτομέρειες για τα σχέδιά τους, οι Ουκρανοί διοικητές άρχισαν να ανοίγονται περισσότερο σε Αμερικανούς και Βρετανούς αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών και να ζητούν συμβουλές, γράφει η εφημερίδα.
Ο Τζέικ Σάλιβαν, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, και ο Άντριι Γιέρμακ, κορυφαίος σύμβουλος του κ. Ζελένσκι, μίλησαν πολλές φορές για τον σχεδιασμό της αντεπίθεσης, σύμφωνα με υψηλόβαθμο αξιωματούχο. Ο Αμερικανός στρατηγός Μαρκ Α. Μίλεϊ, αρχηγός του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ, και ανώτεροι αξιωματικοί της Ουκρανίας αντάλλασσαν τακτικά πληροφορίες και συζητούσαν για τη στρατιωτική υποστήριξη. Και στο Κίεβο, Ουκρανοί και Βρετανοί στρατιωτικοί συνέχισαν να εργάζονται μαζί, ενώ ο νέος Αμερικανός αμυντικός ακόλουθος, στρατηγός Γκ. Χάρμον, άρχισε να έχει καθημερινές συναντήσεις με κορυφαίους αξιωματικούς της Ουκρανίας.
Ο χρόνος είχε σημασία, πίστευαν Αμερικανοί και Ουκρανοί αξιωματούχοι. Για να πραγματοποιήσουν μια αποτελεσματική αντεπίθεση, οι Ουκρανοί έπρεπε να κινηθούν πριν πέσει το πρώτο χιόνι, όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο για να πιέσει την Ευρώπη.
Τα παραπάνω στοιχεία οι NYT τα άντλησαν από συνεντεύξεις με πολλούς ανώτερους Αμερικανούς αξιωματούχους και πηγές με γνώση των απόρρητων συζητήσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Κιέβου, που βοήθησαν τους Ουκρανούς διοικητές να σχεδιάσουν την αντεπίθεση. Πολλοί μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι διστάζουν να τοποθετηθούν αναφορικά με τον πλήρη αντίκτυπο που έχει σήμερα η αντεπίθεση, ανυπομονώντας να δουν πώς θα εξελιχθεί. Προς το παρόν, το Κίεβο έχει το πλεονέκτημα.
Μια κρίσιμη στιγμή αυτό το καλοκαίρι ήρθε κατά τη διάρκεια ενός πολεμικού παιχνιδιού με Αμερικανούς και Ουκρανούς αξιωματούχους, που είχε στόχο να τεστάρει την επιτυχία μιας ευρείας επίθεσης στο Νότο. Η άσκηση, στην οποία αναφέρθηκε νωρίτερα το CNN, έδειξε ότι μια τέτοια επίθεση θα αποτύγχανε. Οπλισμένοι με τον αμερικανικό σκεπτικισμό, οι Ουκρανοί στρατιωτικοί επέστρεψαν στον κ. Ζελένσκι.
«Κάναμε κάποιες ασκήσεις επί χάρτου», είπε ο Κόλιν Καλ του Πενταγώνου σε μια τηλεφωνική συνέντευξη. «Αυτό το σύνολο ασκήσεων υπέδειξε ότι ορισμένες επιλογές για την αντεπίθεση ήταν πιθανό να είναι πιο επιτυχημένες από άλλες. Δώσαμε αυτές τις πληροφορίες και στη συνέχεια οι Ουκρανοί τις εξέτασαν και πήραν τις αποφάσεις τους».
Το διακύβευμα ήταν τεράστιο. Η Ουκρανία έπρεπε να αποδείξει ότι ο πόλεμος δεν επρόκειτο να γίνει απλώς άλλη μια «παγωμένη σύγκρουση» και ότι μπορεί να ανακτήσει εδάφη, εξέλιξη που θα τονώσει το ηθικό του λαού της και θα βοηθήσει στην υποστήριξη της Δύσης.
Καθ' όλη τη διάρκεια του Αυγούστου, κατόπιν αιτήματος των Ουκρανών, αξιωματούχοι των ΗΠΑ ενίσχυσαν τη ροή πληροφοριών σχετικά με τη θέση των ρωσικών δυνάμεων, εντοπίζοντας τις αδυναμίες στις ρωσικές γραμμές. Οι πληροφορίες έδειξαν επίσης ότι η Μόσχα θα δυσκολευόταν να ενισχύσει γρήγορα τα στρατεύματά της στη βορειοανατολική Ουκρανία ή να μετακινήσει στρατεύματα από το Νότο, ακόμα κι αν εντόπιζε ουκρανικές προετοιμασίες για την αντεπίθεση.
«Είδαμε ότι οι Ρώσοι μετέφεραν πολλές από τις καλύτερες δυνάμεις τους προς τα νότια, προετοιμαζόμενοι για την αντεπίθεση που ξεκίνησαν οι Ουκρανοί στην περιοχή», είπε ο κ. Καλ. «Έχουμε λοιπόν λόγους να πιστεύουμε ότι λόγω των επίμονων προκλήσεων που αντιμετώπιζε η Ρωσία σε επίπεδο ηθικού και της πίεσης των Ουκρανών, μπορεί να υπήρχαν θύλακες στον ρωσικό στρατό που ήταν λίγο πιο εύθραυστοι από ό,τι φαίνεται στα χαρτιά».
Αντί για μια μεγάλη επίθεση, ο ουκρανικός στρατός πρότεινε δύο. Η μία στη Χερσώνα, πιθανότατα θα χρειαζόταν μέρες ή εβδομάδες μέχρι να δημιουργηθούν ουσιαστικά αποτελέσματα λόγω της συγκέντρωσης των ρωσικών στρατευμάτων. Η άλλη είχε προγραμματιστεί κοντά στο Χάρκοβο.
Μαζί η Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία πραγματοποίησαν αξιολόγηση του νέου σχεδίου, με νέα πολεμικά παιχνίδια. Αυτή τη φορά αξιωματούχοι από τις τρεις χώρες συμφώνησαν ότι θα λειτουργούσε -και θα έδινε στον κ. Ζελένσκι αυτό που ήθελε: μια μεγάλη, ξεκάθαρη νίκη.
Αλλά το σχέδιο, σύμφωνα με έναν αξιωματικό του γενικού επιτελείου στο Κίεβο, εξαρτιόταν εξ ολοκλήρου από το μέγεθος και τον ρυθμό της πρόσθετης στρατιωτικής βοήθειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ουκρανία, μια πρώην σοβιετική δημοκρατία που χρησιμοποίησε παλαιότερα σοβιετικά όπλα, εξάντλησε τα περισσότερα από τα δικά της πυρομαχικά. Το να μάθεις πώς να χρησιμοποιείς νέα οπλικά συστήματα στη μέση του πολέμου είναι δύσκολο. Αλλά μέχρι στιγμής, η ριψοκίνδυνη κίνηση έχει αποδειχθεί επιτυχημένη. Περισσότερα από 800.000 βλήματα πυροβολικού των 155 χιλιοστών, για παράδειγμα, έχουν σταλεί στο Κίεβο. Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δεσμεύσει περισσότερα από 14,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο.
Πριν από την αντεπίθεση, οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας έστειλαν στις Ηνωμένες Πολιτείες μια λεπτομερή λίστα με τα όπλα που χρειάζονταν για να πετύχει το σχέδιο, σύμφωνα με τον Ουκρανό αξιωματικό.
Συγκεκριμένα όπλα, όπως το σύστημα HIMARS, έχουν μεγάλη επίδραση στο πεδίο της μάχης. Οι πύραυλοι που καθοδηγούνται δορυφορικά και ονομάζονται GMLRS, περιέχουν ο καθένας μια κεφαλή με 200 λίβρες εκρηκτικών και έχουν χρησιμοποιηθεί τις τελευταίες εβδομάδες από τις ουκρανικές δυνάμεις για να καταστρέψουν περισσότερες από 400 ρωσικές αποθήκες όπλων, θέσεις διοίκησης και άλλους στόχους, συμπλήρωσε.
Πιο πρόσφατα, οι ουκρανικές δυνάμεις τοποθέτησαν πυραύλους HARM που προμήθευσαν οι ΗΠΑ σε μαχητικά αεροσκάφη MiG-29 σοβιετικής σχεδίασης, κάτι που καμία αεροπορία δεν είχε κάνει έως σήμερα. Οι πύραυλοι ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στην καταστροφή ρωσικών ραντάρ.
«Βλέπουμε πραγματικά και μετρήσιμα κέρδη από την Ουκρανία στη χρήση αυτών των συστημάτων», δήλωσε ο στρατηγός Μίλεϊ την περασμένη εβδομάδα στη Γερμανία, σε μια συνάντηση 50 χωρών που βοηθούν την Ουκρανία με στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια. «Δυσκολεύονται πολύ να ανεφοδιάσουν τις δυνάμεις τους και να αντικαταστήσουν τις απώλειες».
Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι ανακοινώσεις του Πενταγώνου για νέες αποστολές όπλων και πυρομαχικών από αμερικανικά αποθέματα έχουν δώσει στους ανώτερους διοικητές του Κιέβου την εμπιστοσύνη να σχεδιάσουν σύνθετες ταυτόχρονες επιθέσεις.
«Η σημασία της δυτικής στρατιωτικής υποστήριξης δεν έγκειται μόνο σε συγκεκριμένα οπλικά συστήματα, αλλά στην εμπιστοσύνη που αποπνέουν στους Ουκρανούς αναφορικά με τον μελλοντικό τους σχεδιασμό», δήλωσε ο Τζακ Γουάτλινγκ, ανώτερος ερευνητής στο Royal United Services Institute στο Λονδίνο, ο οποίος πρόσφατα επέστρεψε από την Ουκρανία.
Καθώς οι Ουκρανοί στρατιώτες κινήθηκαν στο βορειοανατολικό μέτωπο το Σαββατοκύριακο, οι ρωσικές δυνάμεις κατέρρευσαν. Σε ορισμένα σημεία γύρω από το Χάρκοβο, τα ρωσικά στρατεύματα απλά αποχώρησαν από τη μάχη, αφήνοντας πίσω τους εξοπλισμό και πυρομαχικά, σύμφωνα με αξιωματούχους των ΗΠΑ.
Η επίθεση στη Χερσώνα δεν ήταν ποτέ αντιπερισπασμός, σύμφωνα με άτομα που ενημερώθηκαν για το σχέδιο. Και πέτυχε να αναγκάσει τη Μόσχα να καθυστερήσει τα σχέδια για δημοψήφισμα στην περιοχή με ερώτημα την προσάρτηση στη Ρωσία. Όμως, όπως ήταν αναμενόμενο, η αντεπίθεση προχωρά πιο αργά, δεδομένου του πολύ μεγαλύτερου αριθμού ρωσικών δυνάμεων εκεί σε σύγκριση με το Χάρκοβο.
Τελικά, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η μακροπρόθεσμη επιτυχία τους απαιτεί πρόοδο σε ό,τι αφορά τον αρχικό σχεδιασμό τους, συμπεριλαμβανομένης της ανακατάληψης του πυρηνικού σταθμού στη Ζαπορίζια, της αποκοπής των ρωσικών δυνάμεων στη Μαριούπολη και μιας προέλασης που θα αναγκάσει τις ρωσικές δυνάμεις στη Χερσώνα να υποχωρήσουν πίσω από τον ποταμό Ντίπρο, λένε Αμερικανοί.
Η Ρωσία έχει αποδυναμωθεί. Αποτυγχάνοντας να εντοπίσει τη συσσώρευση δυνάμεων της Ουκρανίας γύρω από το Χάρκοβο, ο ρωσικός στρατός έδειξε ανικανότητα και ότι δεν διαθέτει τις κατάλληλες πληροφορίες. Αμερικανοί πιστεύουν ότι η Ουκρανία μπορεί να βρει ένα άνοιγμα τις επόμενες εβδομάδες για περισσότερες κινήσεις στην περιοχή, δήλωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι.
Ενώ, όμως, η Ουκρανία μπορεί να έχει την ευκαιρία να ανακαταλάβει περισσότερα εδάφη στα ανατολικά, αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ουκρανίας λένε ότι ο Νότος είναι το πιο σημαντικό θέατρο του πολέμου.
«Η Χερσώνα και η Ζαπορίζια είναι πιθανοί δυνητικοί στόχοι», δήλωσε ο Μ. Κόφμαν, διευθυντής μελετών για τη Ρωσία στο CNA, ένα ερευνητικό ινστιτούτο άμυνας. «Μπορεί να δούμε περαιτέρω επιχειρήσεις του ουκρανικού στρατού εκεί στο μέλλον».
Το σχέδιο που προέκυψε από τις συζητήσεις του καλοκαιριού στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και στα όπλα υψηλής τεχνολογίας. Αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι τα εύσημα για την επίθεση ανήκουν εξ ολοκλήρου στον κ. Ζελένσκι και τον ουκρανικό στρατό, που οδήγησε μια σχετικά μικρή δύναμη στο Χάρκοβο σε μια τεράστια νίκη.
«Πιστεύω ότι αποδεικνύει πραγματικά στον κόσμο ότι οι Ουκρανοί είναι ικανοί να διεξάγουν περίπλοκες, επιθετικές επιχειρήσεις», σημειώνει ο Καλ.