«Προειδοποιούσαμε για τον κίνδυνο να διακόψει η Ρωσία τις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη τους τελευταίους τέσσερις μήνες και την περασμένη Παρασκευή, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη, λίγες ώρες αφότου η ΕΕ πρότεινε την επιβολή πλαφόν στο ρωσικό φυσικό αέριο», επισημαίνει η JP Morgan. Ο τερματισμός της σύγκρουσης Ρωσίας/Ουκρανίας ή η άρση των κυρώσεων που απαιτεί το Κρεμλίνο φαίνονται απίθανα βραχυπρόθεσμα, αλλά θα ήταν σαφώς ο πιο θετικός καταλύτης για τις τιμές, επισημαίνει η τράπεζα.
H ενεργειακή κατάσταση στην Ευρώπη συνεχίζει να προκαλεί ανησυχίες, γιατί, σύμφωνα με την αμερικανική τράπεζα, το χειρότερο σενάριο όσον αφορά το ρωσικό φυσικό αέριο δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Το πρώτο στοιχείο που συνηγορεί σε αυτό το συμπέρασμα είναι: α) η ήπια σχετικά αντίδραση της αγοράς μετοχών και β) η πορεία της αγοράς του φυσικού αερίου που φαίνεται να υποθέτει και να προεξοφλεί ότι η διακοπή του ρωσικού μέσω του αγωγού Nord Stream 1 θα είναι προσωρινή. Η επανέναρξη των παραδόσεων φυσικού αερίου για την JPM είναι αμφίβολη.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι ενώ η προσοχή έχει επικεντρωθεί στον αγωγό Nord Stream 1, η Ρωσία εξακολουθεί να εξάγει καθημερινά 45 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του αγωγού TurkStream και 37 εκατ. κυβικά μέτρα ανά ημέρα μέσω του αγωγού της Ουκρανίας. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία μπορεί θεωρητικά να μειώσει ακόμη περισσότερο τις ροές και τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αν αποφασίσει να απορροφήσει την υστέρηση των εσόδων. Ο αγωγός μέσω της Ουκρανίας φαίνεται να είναι ο πιο ευάλωτος, καθώς παρέχει αέριο σε Αυστρία, Ιταλία, Σλοβακία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η JPM εκτιμά ότι πρόσθετες περικοπές στην αγορά του φυσικού αερίου θα είχαν δυσανάλογο αντίκτυπο στις τιμές στην ήδη πιεσμένη αγορά.
Η πρόταση της γερμανικής κυβέρνησης δίνει κάποιες ενδείξεις σχετικά με τις λεπτομέρειες του σχεδίου που μπορεί να προσπαθήσει να εφαρμόσει η ΕΕ. Η βασική ιδέα είναι να δοθούν κίνητρα για την παραγωγή πράσινης ενέργειας. Όπως λειτουργεί το σύστημα τιμών στην τρέχουσα δομή του οδηγεί σε υπερβολικά κέρδη για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς η τιμολόγηση γίνεται με βάση το φυσικό αέριο, που είναι πολύ ακριβό.
Η κυβέρνηση θα καθορίσει συγκεκριμένο ανώτατο όριο εσόδων σε €/MWh ανά υποκείμενη τεχνολογία παραγωγής (δηλ. ηλιακή, αιολική, πυρηνική κ.λπ.). Κάθε πλεόνασμα, δηλαδή η διαφορά μεταξύ της τιμής της αγοράς και του ανώτατου ορίου εσόδων που αντιστοιχεί στην τεχνολογία παραγωγής, πρέπει να αποδίδεται. Τα έσοδα μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για οποιονδήποτε σκοπό, π.χ. πληρωμές σε μετρητά στους καταναλωτές για την επιδότηση των λογαριασμών ενέργειας. Η πρόταση δεν διαφέρει από έναν έκτακτο φόρο, αλλά το πλεονέκτημα είναι ότι ο μηχανισμός εύρεσης τιμών δεν επηρεάζει τα κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτή η πρόταση θεωρητικά θα πρέπει να λειτουργεί καλά για τη spot αγορά, το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής πωλείται γενικά προθεσμιακά από τους παραγωγούς καθιστά την εφαρμογή πιο περίπλοκη.
Στην Ελλάδα, όπου ένα παρόμοιο σύστημα έχει ήδη εφαρμοστεί, οι όγκοι στην προθεσμιακή αντιστάθμιση έχουν μειωθεί πολύ, όπως φαίνεται. Μερικά από τα ανώτατα όρια τιμών που θεσπίστηκαν εδώ περιλαμβάνουν τα 85 €/MWh για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και 112 €/MWh για τις υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Οι τιμές για το φυσικό αέριο και τον λιγνίτη θα καθορίζονται σε μηνιαία βάση (254 €/MWh και 207 €/MWh, αντίστοιχα, τον πρώτο μήνα λειτουργίας). Το απόλυτο ποσό που θα λάβει μια κυβέρνηση μέσω του μηχανισμού ημερήσιου ανώτατου ορίου εσόδων εξαρτάται από το τεχνολογικό προφίλ των παραγωγών της, με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα πυρηνικά να είναι πιθανό να αποφέρουν τα υψηλότερα έσοδα.
Ένα ερώτημα σε αυτή την πρόταση είναι το πώς επηρεάζει τη μεγάλη εξωχρηματιστηριακή αγορά (ΟΤC), όπου πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών. Επίσης, δεν είναι σαφές πώς λειτουργεί η αγορά παραγώγων σε αυτό το πλαίσιο. Τα ανώτατα όρια τιμών (αυτά που πληρώνουν οι καταναλωτές) θα μπορούσαν θεωρητικά να λειτουργήσουν και για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς είναι μια σχετικά τοπική αγορά, αλλά θα είναι δύσκολο να εφαρμοστούν για την παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου και το LNG.
Ίσως ο σαφέστερος δυνητικά θετικός βραχυπρόθεσμος καταλύτης είναι τα βήματα για την αλλαγή του μηχανισμού τιμολόγησης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, εφόσον αποδειχθούν ότι μπορούν να μειώσουν τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και, ίσως, του φυσικού αερίου. Τα δημοσιονομικά κίνητρα από διάφορες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την αντιστάθμιση του αντίκτυπου των υψηλότερων τιμών ενέργειας στα νοικοκυριά βοηθούν, αλλά είναι απίθανο να κινητοποιήσουν τις αγορές.
Η JPM εκτιμά ότι ο περιορισμός της ζήτησης, όπως π.χ. εξωτερικός φωτισμός των δημόσιων κτιρίων, μείωση της θέρμανσης κυβερνητικών κτιρίων και δημόσιων κολυμβητηρίων, φώτα δρόμων, κ.λπ., καθώς και εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού για την εξοικονόμηση ενέργειας είναι θετικά μέτρα και μπορεί να βοηθήσουν να υπάρξει κάποια ανακούφιση στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπρόσθετα, η παραγωγή ενέργειας από μειωμένες ή αδρανείς πυρηνικές ή λιγνιτικές μονάδες θα βοηθήσουν επίσης. Η πρόσφατη είδηση ότι η πλήρωση των γερμανικών αποθηκών φυσικού αερίου προηγείται του χρονοδιαγράμματος ήταν ευπρόσδεκτη. Οι γεμάτες αποθήκες φυσικού αερίου θα βοηθήσουν στην κάλυψη του ελλείμματος φυσικού αερίου τον χειμώνα για περίπου 4-5 μήνες, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουμε έναν σχετικά ήπιο χειμώνα.