Έχουν περάσει τρεις μήνες από τότε που η Δύση ξεκίνησε τον οικονομικό της πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, αλλά δεν φαίνεται πως της βγαίνει το σχέδιο. Αντιθέτως, τα πράγματα πάνε πολύ άσχημα, εκτιμά ο Larry Elliott, οικονομικός αναλυτής του Guardian.
Οι κυρώσεις επιβλήθηκαν στον Βλαντιμίρ Πούτιν, γράφει, όχι επειδή θεωρήθηκαν η καλύτερη επιλογή, αλλά επειδή ήταν καλύτερες από τους άλλους δύο διαθέσιμους τρόπους δράσης: το να μην κάνουμε τίποτα ή να εμπλακούμε στρατιωτικά.
Παρ' όλα αυτά, όσο κι αν σταδιακά εντάθηκαν οι κυρώσεις, δεν υπάρχει ένδειξη αποχώρησης της Ρωσίας από την Ουκρανία. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς οι κυρώσεις είχαν ως στρεβλό αποτέλεσμα να αυξηθεί το κόστος των εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας, να ενισχυθεί μαζικά το εμπορικό της ισοζύγιο και συνεπώς να χρηματοδοτηθεί η πολεμική της προσπάθεια. Ο Πούτιν μπορεί να υπερηφανεύεται για πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών ύψους 96 δισ. δολαρίων τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2022 – υπερτριπλάσιο σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2021.
Όταν, πριν από λίγες μέρες, η ΕΕ ανακοίνωσε μερικό εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, το κόστος του αργού στις παγκόσμιες αγορές αυξήθηκε, παρέχοντας στο Κρεμλίνο άλλο ένα απροσδόκητο οικονομικό όφελος. Η Ρωσία δεν δυσκολεύεται να βρει εναλλακτικές αγορές για την ενέργειά της. Οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κίνα τον Απρίλιο αυξήθηκαν περισσότερο από 50%.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυρώσεις είναι ανώδυνες για τη Ρωσία. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι η οικονομία της θα συρρικνωθεί κατά 8,5% φέτος, καθώς θα καταρρεύσουν οι εισαγωγές από τη Δύση. Η χώρα έχει αποθέματα αγαθών απαραίτητα για τη διατήρηση της οικονομίας της, ωστόσο με την πάροδο του χρόνου θα εξαντληθούν.
Αλλά η Ευρώπη σταδιακά απογαλακτίζεται μόνο από την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια. Έτσι, αποφεύγεται μια άμεση οικονομική κρίση για τον Πούτιν. Το ρούβλι – χάρη στα capital controls και το εμπορικό πλεόνασμα – είναι ισχυρό. Το Κρεμλίνο έχει χρόνο να βρει εναλλακτικές πηγές για ανταλλακτικά και εξαρτήματα, από χώρες που είναι πρόθυμες να παρακάμψουν τις δυτικές κυρώσεις.
Στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, προ ημερών, το δημόσιο μήνυμα όσων κινούν τα νήματα ήταν η καταδίκη της ρωσικής επιθετικότητας και η δέσμευση να υποστηριχθεί η Ουκρανία. Όμως, κατ' ιδίαν, υπήρχε ανησυχία για το οικονομικό κόστος ενός παρατεταμένου πολέμου.
Αυτή η ανησυχία είναι απολύτως δικαιολογημένη. Η εισβολή στην Ουκρανία έδωσε περαιτέρω ώθηση στις ήδη ισχυρές πιέσεις στις τιμές. Ο πληθωρισμός καλπάζει -στη Βρετανία αγγίζει υψηλό 40 ετών-, οι τιμές της βενζίνης έχουν σπάσει κάθε ρεκόρ και τα πακέτα στήριξης για την αντιμετώπιση της ακρίβειας διαδέχονται το ένα το άλλο.
Ως αποτέλεσμα του πολέμου, οι δυτικές οικονομίες αντιμετωπίζουν μια περίοδο αργής ή αρνητικής ανάπτυξης και αυξανόμενου πληθωρισμού – μια επιστροφή στον στασιμοπληθωρισμό της δεκαετίας του 1970. Οι κεντρικές τράπεζες πιστεύουν ότι πρέπει να ανταποκριθούν στον σχεδόν διψήφιο πληθωρισμό αυξάνοντας τα επιτόκια. Η ανεργία αναμένεται να αυξηθεί.
Στις φτωχότερες χώρες του κόσμου τα προβλήματα είναι διαφορετικά. Για ορισμένες απ' αυτές το ζήτημα δεν είναι ο στασιμοπληθωρισμός αλλά η πείνα, ως απόρροια του αποκλεισμού των προμηθειών σιταριού από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Στο δίλημμα αν θα ταΐσουν τον πληθυσμό τους ή θα πληρώσουν τους διεθνείς πιστωτές, οι κυβερνήσεις θα επιλέξουν το πρώτο. Η Σρι Λάνκα ήταν η πρώτη χώρα μετά τη ρωσική εισβολή που χρεοκόπησε, αλλά δεν θα είναι η τελευταία. Ο κόσμος φαίνεται όλο και πιο κοντά σε μια πλήρη κρίση χρέους από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τη δεκαετία του 1990.
Ο Πούτιν δικαίως κατηγορείται ότι μετατρέπει τα τρόφιμα σε όπλο, αλλά αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Από την αρχή ποντάρει σ' ένα παιχνίδι διαρκείας, στη στιγμή που θα διαρραγεί ο διεθνής συνασπισμός εναντίον του. Το Κρεμλίνο πιστεύει η Ρωσία θα αντέξει περισσότερο τον οικονομικό πόνο απ' ό,τι η Δύση, και μάλλον σ' αυτό δεν έχει άδικο.
Εάν χρειάζονταν αποδείξεις ότι δεν λειτουργούν οι κυρώσεις, τις παρέχει η απόφαση Μπάιντεν να προμηθεύσει την Ουκρανία με προηγμένα πυραυλικά συστήματα, συνεχίζει ο Larry Elliott. Η ελπίδα είναι ότι η σύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία των ΗΠΑ θα επιτύχει ό,τι δεν έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής οι ενεργειακές απαγορεύσεις και η κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων: να αναγκαστεί ο Πούτιν να αποσύρει τα στρατεύματά του.
Μια καθαρή ήττα του Πούτιν στο πεδίο της μάχης σαφώς θα τερμάτιζε τον πόλεμο, αλλά αυτό δεν φαίνεται και τόσο πιθανό. Μια πιθανότητα θα ήταν τελικά να λειτουργήσει ο οικονομικός αποκλεισμός, δηλαδή οι ολοένα σκληρότερες κυρώσεις να αναγκάσουν τη Ρωσία να υποχωρήσει. Κι άλλη μία θα ήταν η διευθέτηση της κατάστασης κατόπιν διαπραγματεύσεων.
Ο Πούτιν δεν πρόκειται να παραδοθεί άνευ όρων, ενώ η πιθανότητα σοβαρών παράπλευρων απωλειών από τον οικονομικό πόλεμο είναι προφανής: πτώση του βιοτικού επιπέδου στις ανεπτυγμένες χώρες, πείνα, ταραχές και κρίση χρέους στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τα ρωσικά στρατεύματα σημαίνουν ότι ο συμβιβασμός με το Κρεμλίνο επί του παρόντος δεν χωνεύεται εύκολα. Ωστόσο, η οικονομική πραγματικότητα υποδηλώνει μόνο ένα πράγμα: αργά ή γρήγορα θα επιτευχθεί μια συμφωνία.