Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) ξεκινά έλεγχο προκειμένου να εξακριβώσει αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατάφερε να αναπτύξει, εντός της ΕΕ, μια παγκοσμίως ανταγωνιστική και βιώσιμη αξιακή αλυσίδα για τις μπαταρίες και αν τα έργα που έλαβαν στήριξη και υλοποιήθηκαν στα κράτη μέλη μεγιστοποίησαν τον αντίκτυπο της ενωσιακής χρηματοδότησης.
Ο εν προκειμένω έλεγχος διενεργείται ενόψει της ραγδαίας αύξησης της ευρωπαϊκής παραγωγής συσσωρευτών που αναμένεται μέχρι το 2025 και της ανάδειξης της ΕΕ στον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό συσσωρευτών μετά την Κίνα.
Η αύξηση της βιώσιμης παραγωγής μπαταριών στην ΕΕ δεν θα διευκολύνει μόνο τη μετάβαση της ΕΕ στην καθαρή ενέργεια, αλλά θα είναι και καθοριστική για την ανταγωνιστικότητα της αυτοκινητοβιομηχανίας της και τη μείωση της εξάρτησής της από προμηθευτές του εξωτερικού. Αυτό επισημαίνουν οι ελεγκτές στο σημερινό δελτίο ελέγχου. Μια άλλη ζωτικής σημασίας πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η ΕΕ είναι η εξασφάλιση πρώτων υλών.
«Η σημασία των μπαταριών είναι καίρια για την Ευρώπη τόσο σε ό,τι αφορά τον ρόλο της ως καθοριστικού βιομηχανικού παράγοντα και πρωτοστάτη στη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια όσο και από την άποψη της στρατηγικής της αυτονομίας», δήλωσε η Annemie Turtelboom, Μέλος του ΕΕΣ και επικεφαλής του ελέγχου. «Θα αξιολογήσουμε κατά πόσον η δράση της ΕΕ βοηθά την άνθηση του τομέα των συσσωρευτών στην Ευρώπη και συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής και βιώσιμης αξιακής αλυσίδας.»
Προκειμένου να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050, η Επιτροπή χαρακτήρισε τη βιώσιμη ανάπτυξη και παραγωγή συσσωρευτών ως στρατηγική επιταγή για την Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια δε, παρείχε για τον σκοπό αυτό ουδόλως ευκαταφρόνητη χρηματοδότηση, κάτι που κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει και στο μέλλον.
Μέχρι το 2025, η ευρωπαϊκή παραγωγή συσσωρευτών αναμένεται σχεδόν να δεκαπλασιαστεί σε σύγκριση με το 2020, ήτοι να περάσει από τα 44 GWh (6% της παγκόσμιας παραγωγής) στα 400 GWh, δημιουργώντας 800 000 θέσεις εργασίας και ετήσια οικονομική δραστηριότητα αξίας περί τα 250 δισεκατομμύρια ευρώ.
Προκειμένου να διατηρήσει τους γρήγορους αυτούς ρυθμούς ανάπτυξης, που οφείλονται κατά κύριο λόγο στην αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, η ΕΕ θα πρέπει να εξασφαλίσει σταθερή πρόσβαση σε πρώτες ύλες. Ωστόσο, η ΕΕ δεν παράγει σε επαρκείς ποσότητες, κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο και το νικέλιο, ώστε να καλύψουν την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης στο μέλλον. Παράλληλα, ο κίνδυνος ελλείψεων, που επιδεινώνεται περαιτέρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή συσσωρευτών της ΕΕ και τη στρατηγική της αυτονομία.
Η Επιτροπή έχει καταβάλει προσπάθειες για την αποσόβηση αυτών των κινδύνων, εστιάζοντας στον βιώσιμο πορισμό, στη διαφοροποίηση των προμηθειών και στις ανθεκτικές αξιακές αλυσίδες. Βάσει των πρώτων εκτιμήσεων, μεταξύ 2014 και 2020, ο ενωσιακός προϋπολογισμός διέθεσε τουλάχιστον 1,25 δισεκατομμύρια ευρώ ως επιχορηγήσεις σε έργα με αντικείμενο την παραγωγή μπαταριών και επιπλέον 500 εκατομμύρια ευρώ ως εγγυήσεις δανείων.
Το «Ορίζων 2020», το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και τεχνολογίας της ΕΕ, έχει διαθέσει 925 εκατομμύρια ευρώ στον τομέα αυτό την περίοδο 2021‑2027. Σχετικά με την παραγωγή μπαταριών ορόσημα και τιμές-στόχος περιλαμβάνονται επίσης σε ορισμένα εθνικά σχέδια ανθεκτικότητας και ανάκαμψης.
Οι ελεγκτές θα εξετάσουν τη στρατηγική και τους στόχους της Επιτροπής αναφορικά με την αξιακή αλυσίδα των μπαταριών στην ΕΕ και θα ελέγξουν τη συνάφειά τους με τις ευρύτερες ενωσιακές στρατηγικές που αφορούν την κλιματική ουδετερότητα και τη βιώσιμη κινητικότητα. Θα εξετάσουν επίσης την καταλληλότητα και την αποτελεσματικότητα των εργαλείων παρέμβασης που επέλεξε η Επιτροπή σε έναν τομέα που καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τη βιομηχανία, τον τρόπο με τον οποίο κατανεμήθηκε η σχετική χρηματοδότηση στον τομέα αυτό μεταξύ 2014 και 2020 και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα.
Επιπλέον, θα επισκεφθούν τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, τη Σουηδία (χώρες όπου τα υλοποιούμενα στον τομέα της παραγωγής συσσωρευτών έργα λαμβάνουν τα υψηλότερα ποσά από τη διαθέσιμη ενωσιακή χρηματοδότηση) και την Πορτογαλία (τη χώρα με τα σημαντικότερα γνωστά αποθέματα λιθίου στην Ευρώπη).
Γενικές πληροφορίες
Το 2018 μόλις περί το 3% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας στοιχείων μπαταριών ιόντων λιθίου, που επί του παρόντος αποτελούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, βρισκόταν στην ΕΕ.
Συγκριτικά αναφέρεται ότι περί το 66% βρισκόταν στην Κίνα και το 20% στη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και σε άλλες ασιατικές χώρες. Η αξιακή αλυσίδα των συσσωρευτών περιλαμβάνει διάφορα στάδια: από την εξόρυξη και την επεξεργασία των πρώτων υλών, και την κατασκευή των στοιχείων μπαταριών και τη συναρμολόγησή τους, μέχρι την ανακύκλωση ή την αναπροσαρμογή της χρήσης τους.
Το 2018 η Επιτροπή δημοσίευσε στρατηγικό σχέδιο δράσης για τους συσσωρευτές, στο οποίο καθορίζονταν τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν για την υποστήριξη της δημιουργίας της σχετικής αξιακής αλυσίδας στην Ευρώπη. Το 2020 πρότεινε την αντικατάσταση της οδηγίας της ΕΕ του 2006 σχετικά με τις μπαταρίες και τα απόβλητα μπαταριών, τη μόνη ενωσιακή νομοθεσία που αφορούσε αποκλειστικά το ζήτημα αυτό, με κανονισμό που, προς το παρόν, βρίσκεται υπό έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Το δελτίο ελέγχου 02/2022, με τίτλο «Becoming the world’s second largest battery producer», είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στον ιστότοπο του ΕΕΣ. Τα δελτία ελέγχου βασίζονται στις προπαρασκευαστικές εργασίες που εκτελούνται πριν από την έναρξη ενός ελέγχου. Δεν πρέπει να θεωρούνται ως παρατηρήσεις, συμπεράσματα ή συστάσεις ελέγχου. Η έκθεση αναμένεται να είναι διαθέσιμη σε έναν χρόνο από τώρα.