Mια μικρή, επίλεκτη ομάδα βετεράνων παραστρατιωτικών της CIA πραγματοποίησε τα πρώτα μυστικά ταξίδια της στην Ουκρανία λίγο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014, και την έκρηξη του αυτονομιστικού κινήματος στις ανατολικές επαρχίες του Ντονμπάς, σύμφωνα με πρώην αξιωματούχους των ΗΠΑ που επικαλείται το Yahoo News. Οσο τα ρωσικά στρατεύματα έμπαιναν σε μια μάχη που σκλήραινε, το ίδιο, αθόρυβα, έκανε και η CIA.
Οι Αμερικανοί κατέληξαν σύντομα στο συμπέρασμα ότι ήταν αντιμέτωποι με αντίπαλο που οι δυνατότητές του ξεπερνούσαν κατά πολύ τις ισλαμιστικές ομάδες που αντιμαχόταν η CIA μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Για παράδειγμα, οι Ρώσοι διέθεταν λέιζερ για να τυφλώνουν τους Ουκρανούς ελεύθερους σκοπευτές. Αυτό δεν μπορούσαν να το κάνουν οι Ταλιμπάν.
Οπως φαίνεται, μέρος της σκληρής και ίσως αναπάντεχης αντίστασης των ουκρανικών δυνάμεων απέναντι στους Ρώσους εισβολείς σήμερα οφείλεται σ' ένα μυστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της CIA, σύμφωνα με πρώην αξιωματούχους των υπηρεσιών πληροφοριών που μίλησαν ανώνυμα στο ειδησεογραφικό τμήμα της Yahoo στις ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί παραστρατιωτικοί δίδαξαν στους Ουκρανούς τεχνικές ελεύθερου σκοπευτή, πώς να χειρίζονται αντιαρματικούς πυραύλους Javelin και άλλο αμερικανικό εξοπλισμό, πώς να ξεγλιστρούν από τον ψηφιακό εντοπισμό τους από τους Ρώσους. Ακόμη, τους έμαθαν να χρησιμοποιούν εργαλεία για κρυπτογραφημένες επικοινωνίες και πώς να παραπλανούν τον αντίπαλο.
Παράλληλα, ο αμερικανικός στρατός «έτρεξε» κι ένα πρόγραμμα μακράς διάρκειας για την εκπαίδευση του ουκρανικού στρατού στη δυτική Ουκρανία, μακριά από την πρώτη γραμμή, ενώ μυστική πρωτοβουλία της CIA περιλάμβανε και εκπαίδευση ουκρανικών ειδικών δυνάμεων επί αμερικανικού εδάφους μετά το 2015, μεταξύ άλλων με πυροβόλα όπλα, τεχνικές καμουφλάζ και κρυφές επικοινωνίες.
Αμερικανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν ότι τα εκπαιδευτικά προγράμματα είχαν επιθετικό προσανατολισμό, παρά μόνο «να βοηθήσουν στη συλλογή πληροφοριών». Ωστόσο, αποδίδουν καρπούς και στις τρέχουσες πολεμικές επιχειρήσεις, λένε. «Οι ελεύθεροι σκοπευτές κάνουν δουλειά. Ειδικά καθώς οι ρωσικές δυνάμεις βαλτώνουν από έλλειψη προμηθειών. Απέδωσε η προπόνηση», είπε ο πρώην ανώτερος αξιωματούχος.
Οταν οι παραστρατιωτικοί της CIA ταξίδεψαν για πρώτη φορά στην ανατολική Ουκρανία, είχαν διπλή αποστολή. Πρώτον, να προσδιορίσουν το πώς θα μπορούσαν να εκπαιδεύσουν τις ουκρανικές δυνάμεις σε ειδικές επιχειρήσεις ενάντια σε Ρώσους και φιλορώσους αυτονομιστές, δεύτερον να δοκιμάσουν τις αντοχές, την ικανότητα, το τσαγανό των ίδιων των Ουκρανών. Το ζήτημα ήταν: οι Ουκρανοί θα κατατροπωθούν ή θα σηκώσουν ανάστημα και θα αντισταθούν;
Οι παραστρατιωτικοί της CIA ανέφεραν στους ανωτέρους τους ότι οι Ουκρανοί ήταν πράγματι έτοιμοι για μάχη, γράφει το Yahoo News. Οι πράκτορες δίδαξαν στους Ουκρανούς τακτικές αντιμετώπισης ανταρτοπόλεμου: επιχειρησιακό σχεδιασμό, σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση, σκοπευτική ικανότητα μεγάλης εμβέλειας στο πεδίο, τακτικές που μπορούν να εξαντλήσουν τον αντίπαλο.
Λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα της αποστολής, η υπηρεσία έστειλε μάχιμους, αλλά και έμπειρους πράκτορες, ώστε να φροντίσουν να μην προκληθεί ο αντίπαλος.
Ηταν σοκαριστική για τη CIA η υψηλή τεχνολογία των Ρώσων, με drones, προηγμένα κινητά και τεχνικές εντοπισμού θέσης, θέτοντας νέα δεδομένα σε σύγκριση με τον υπερδεκαετή πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Οι Ρώσοι θα απαντούσαν επιχειρησιακά στη δράση Ουκρανών και CIA στην περιοχή, εκτίμησαν οι πρώην αξιωματούχοι. Οι Αμερικανοί έπρεπε να προσαρμοστούν γρήγορα και να αναπτύξουν νέα ασφαλή συστήματα επικοινωνίας, ώστε να κινούνται προτού εντοπιστούν και χτυπηθούν από τα ρωσικά συστήματα.
Η CIA έπρεπε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Στην ανατολική Ουκρανία, λένε οι πηγές, λόγω των υψηλών ικανοτήτων αντικατασκοπείας των Ρώσων διαμορφωνόταν μια πραγματική εμπόλεμη ζώνη.
Η CIA ανέπτυξε νέα συστήματα ασφαλούς επικοινωνίας τόσο με το πεδίο των επιχειρήσεων όσο και με την Ουάσιγκτον, και φυσικά τα μοιράστηκε με τους Ουκρανούς.
Η CIA δεν ήθελε απευθείας αντιπαράθεση με τους Ρώσους, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερη σύγκρουση. Αν και το εκπαιδευτικό της πρόγραμμα είχε μακρά διάρκεια, εντούτοις η αποστολή ήταν εξαιρετικά ολιγομελής, ακριβώς για να προστατευτούν οι Ουκρανοί από την οργή των Ρώσων, λένε οι πρώην αξιωματούχοι. Οι κανόνες εμπλοκής ήταν ξεκάθαροι: Συμβουλέψτε, εκπαιδεύστε, αλλά μην μπείτε σε μάχη.
Η αποστολή ξεκίνησε επί διακυβέρνησης Ομπάμα, ωστόσο το 2017, μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, αξιωματούχοι του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας εξέφρασαν ανησυχία για το μέχρι πού μπορεί να φτάσει η εμπλοκή. Τι θα συνέβαινε αν έχουν πυροβοληθεί Ρώσοι; Αν στελέχη της μυστικής αποστολής της CIA συλλαμβάνονταν από φιλορωσικές δυνάμεις; Αναζωπυρώθηκε η συζήτηση, όπως και η άποψη ότι οι Ρώσοι εμπλέκονταν σ' έναν γνώριμο πόλεμο δι' αντιπροσώπων.
Το πρόγραμμα της CIA στην Ουκρανία λειτουργούσε για χρόνια, σύμφωνα με πρώην αξιωματούχους. Ομως, καθώς η απειλή μιας ρωσικής εισβολής μεγάλης κλίμακας γινόταν ολοένα και πιο έντονη τον περασμένο μήνα, η κυβέρνηση Μπάιντεν, που δεν έχει ξεπεράσει ακόμη το ότι τα μάζεψε άρον άρον από το Αφγανιστάν, απέσυρε όλο το προσωπικό της CIA από τη χώρα.
Η διοίκηση ήταν «τρομοκρατημένη για όσους είχαν περάσει κρυφά στην πρώτη γραμμή», λέει πρώην ανώτερος αξιωματούχος. Αλλά η δουλειά έγινε. Ακόμα κι αν οι παραστρατιωτικοί εγκατέλειψαν την Ουκρανία, η στρατιωτική εκπαίδευση που παρείχαν έχει δημιουργήσει επίλεκτες μονάδες, «έναν ισχυρό πυρήνα» στον ουκρανικό στρατό και ανεβασμένο ηθικό, λέει χαρακτηριστικά.