Τα έκτακτα μέτρα της Τουρκίας για την ενίσχυση της λίρας είναι στην πραγματικότητα μια συγκαλυμμένη αύξηση των επιτοκίων, η οποία μάλιστα αφήνει τον προϋπολογισμό πιο ευάλωτο σε μελλοντικές συναλλαγματικές κρίσεις.
Το τουρκικό νόμισμα είχε χάσει περισσότερο από το 50% της αξίας του έναντι του δολαρίου από τον Σεπτέμβριο, καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέβαλε στην κεντρική τράπεζα τη μείωση των επιτοκίων, σε μια προσπάθεια να προσελκύσει επενδύσεις και να στηρίξει τη φθίνουσα δημοτικότητά του.
Μετά τη βουτιά έσπευσε χθες να ανακοινώσει ένα σχέδιο «διάσωσης»: υποσχέθηκε στους καταθέτες προστασία από τις άγριες διακυμάνσεις του νομίσματος και εκτόξευσε τη λίρα στα ύψη, εξέλιξη που, όπως σημειώνει το Bloomberg, μπορεί να του δώσει πολιτικό χρόνο πριν από τις εκλογές του 2023.
Σε περίπτωση που η πτώση της λίρας έναντι των «σκληρών» νομισμάτων υπερβεί τα επιτόκια των τραπεζών, η κυβέρνηση θα πληρώσει στους κατόχους καταθέσεων σε λίρες τη διαφορά. Βάζοντας, όμως, με αυτόν τον τρόπο ένα κατώτατο όριο για τη λίρα, η κυβέρνηση αύξησε τα επιτόκια χωρίς να το πει, ενώ στέρησε από τους κατόχους του νομίσματος τα οφέλη, είπαν οι επικριτές.
«Υπήρξε μια επική αύξηση των επιτοκίων, χωρίς να την αποκαλούμε έτσι», λέει ο Refet Gurkaynak, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bilkent στην Άγκυρα. «Θα έχουμε μεγάλη επιβάρυνση στον προϋπολογισμό, όταν υπάρξει απότομη αύξηση της ισοτιμίας συναλλάγματος. Αυτό το είδος της επιβάρυνσης συνήθως νομισματοποιείται, κάτι που σημαίνει ακόμη υψηλότερες ισοτιμίες και πληθωρισμό».
Η θυσία του προϋπολογισμού
Το σχέδιο αποσκοπεί στο να ανακόψει τη ζήτηση μικροεπενδυτών για δολάρια, αλλά η παράκαμψη μιας επίσημης αύξησης των επιτοκίων έχει κόστος: Το Υπουργείο Οικονομικών θα αναλαμβάνει τώρα ζημίες στις νέες καταθέσεις σε λίρες, σε περίπτωση νέας βουτιάς της.
Αυτό επιβαρύνει ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα ατού στην οικονομία της Τουρκίας -τη δημοσιονομική της θέση- και υπογραμμίζει μια αυξανόμενη τάση μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής να στηρίζονται στον προϋπολογισμό για να πληρώσουν το κόστος των λανθασμένων επιλογών.
«Μπορούμε να πούμε ότι ο προϋπολογισμός -το τελευταίο στοιχείο που απομένει- θυσιάστηκε για να ισχυριστεί ότι αποφεύχθηκε η αύξηση των επιτοκίων», σύμφωνα με τον Ιμπραήμ Τουρχάν, πρώην υποδιοικητή της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, που είναι τώρα πολιτικός της αντιπολίτευσης. «Με αυτό τον τρόπο, το κόστος της υποτίμησης της λίρας επιβαρύνει το κοινωνικό σύνολο».
Η λίρα ανατιμήθηκε περισσότερο από 20% μετά την ομιλία του Ερντογάν, προτού χάσει κάποια από τα κέρδη σήμερα, όταν τελούσε υπό διαπραγμάτευση με πτώση 5% στα 14,0366 ανά δολάριο στις 11:30 π.μ. στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμα κι έτσι, το νόμισμα εξακολουθεί να χάνει 30% έναντι του δολαρίου φέτος.
Τα παραπάνω και η μεγάλη αύξηση του κατώτατου μισθού που ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν τον ετήσιο πληθωρισμό πέρα από το 21,3% του περασμένου μήνα, σε σύγκριση με τον κυβερνητικό στόχο 5% και το επιτόκιο αναφοράς της κεντρικής τράπεζας (14%).
Τα μέτρα ήρθαν μετά από εβδομάδες άμεσων παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας στις αγορές συναλλάγματος, οι οποίες απέτυχαν να σταθεροποιήσουν τις αγορές παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που πούλησε η Τουρκία από τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Μόνο για ιδιώτες
Το τουρκικό υπουργείο Οικονομικών δήλωσε ότι το σχέδιο αφορά μόνο ιδιώτες, όχι επιχειρήσεις, και ότι θα πρέπει να δεσμευτούν να κλειδώσουν τα χρήματά τους για τουλάχιστον τρεις μήνες ώστε να επωφεληθούν από την εγγύηση συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Αν και δεν παρείχε λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο χρηματοδότησης της πρωτοβουλίας, αναλυτές εξέφρασαν ανησυχία ότι το θα έχει τον κίνδυνο να κληθεί να αποζημιώσει τους αποταμιευτές για τυχόν απώλειες που θα έχουν.
Ενώ τα δημόσια οικονομικά της Τουρκίας παραμένουν ισχυρά σε σύγκριση με πολλές άλλες αναδυόμενες αγορές, το χρέος που αντιστοιχεί σε ξένα νομίσματα έφτασε στο 60% του συνόλου τον Οκτώβριο, από 39% το 2017. Αυτό σημαίνει ότι, κάθε φορά που η λίρα υποχωρούσε έναντι το δολάριο, γίνονταν πιο ακριβή για την κυβέρνηση η εξυπηρέτησή του.
Η Citigroup είπε ότι, από τη σκοπιά του Υπουργείου Οικονομικών, το νέο καθεστώς «μπορεί να αποδειχθεί μια πιο δαπανηρή εναλλακτική λύση έναντι μιας αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής σε περίπτωση που τα επιτόκια καταθέσεων στο τοπικό νόμισμα υπολείπονται της υποτίμησης του νομίσματος».
«Πιστεύουμε ότι αυτά τα μέτρα μπορούν να φέρουν προσωρινή ανακούφιση ενώ η κυβέρνηση προσπαθεί να εφαρμόσει την νέα της οικονομική ατζέντα», δήλωσε ο Luis Costa, υπεύθυνος στρατηγικής νομισμάτων στη Citi, προσθέτοντας ότι ο οίκος ακυρώνει τη σύστασή του για στοιχήματα υπέρ περαιτέρω πτώσης της λίρας.
Ωστόσο, προσέθεσε πως η εγγύηση δεν θα αποθαρρύνει τους Τούρκους αποταμιευτές από το να αναζητήσουν περιουσιακά στοιχεία εκτός λίρας.