Στις 11 Μαρτίου 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε την επέλαση της πανδημίας Covid-19, για ορισμένους με καθυστέρηση. Το πλοίο βυθίστηκε, αλλά δεν πήγαμε στον πάτο όλοι μαζί. O κορωνοϊός ενίσχυσε την ανισότητα -εισοδήματος, φυλής, εθνικότητας, φύλου, σχολιάζει το Bloomberg.
Για πολλούς, η χαμένη χρονιά απειλεί να γίνει μια χαμένη δεκαετία παρόμοια με τη μεγάλη ύφεση -βαθιά και παρατεταμένη- που ξέσπασε το 2007-08 ή τη μακρά ύφεση της Ιαπωνίας μετά το τέλος της φούσκας των ακινήτων στις αρχές της δεκαετίας του ‘90.
Ωστόσο η υγειονομική κρίση έφερε στο προσκήνιο νέες σκέψεις και ιδέες για τους τρόπους προστασίας των πιο ευάλωτων, αλλά με την αδυναμία μονιμοποίησης των παρεμβάσεων να κυριαρχεί. Οι Φιλιππίνες π.χ χρησιμοποίησαν την καθολική ασφάλιση υγείας, η οποία θεσπίστηκε το 2019, για να καλύψει τα τεστ και τη θεραπεία Covid για όλους, συμπεριλαμβανομένου του 40% των Φιλιππινέζων που απασχολούνται στην παραοικονομία.
Η Ρουάντα, φοβούμενη την επίδραση του ιού στους φτωχότερους πολίτες της, χρησιμοποίησε ρομπότ για να πάρει θερμοκρασίες και drone για να παραδώσει φάρμακα.
Αλλά και στις πλούσιες χώρες άνοιξαν οι κάνουλες του δημόσιου χρήματος, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, με γενναία πακέτα κρατικής στήριξης.
Για παράδειγμα στις ΗΠΑ το πρόγραμμα ανακούφισης της κυβέρνησης Μπάιντεν ύψους 1,9 τρισ. δολ. ενισχύει τα χαμηλά εισοδήματα, την ασφάλιση ανέργων, πληρώνει 1.400 δολάρια επιταγές και επεκτείνει τη βοήθεια στα ενοίκια και τα δελτία τροφίμων, σημειώνει το Bloomberg.
Τον Φεβρουάριο του 2020 τα ποσοστά ανεργίας στις ΗΠΑ ήταν 3% για τους Λευκούς, 4,4% για τους Ισπανόφωνους και 6% για τους Μαύρους. Ένα χρόνο αργότερα, τα ποσοστά ήταν 5,6%, 8,5% και 9,9%, αντιστοίχως.
Ακόμη και οι ΗΠΑ έχουν πολύ δρόμο μπροστά τους για να καταφέρουν να ανακτήσουν τα επίπεδα απασχόλησης που υπήρχαν πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα.
Το πρώτο κύμα της πανδημίας της Covid-19 εξαφάνισε περίπου 6 εκατ. θέσεις εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιοποιήθηκε την Πέμπτη, με τους συμβασιούχους ορισμένου χρόνου, τους νέους και τις γυναίκες να πλήττονται περισσότερο από όσο κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09, όπως μετέδωσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σύμφωνα με την έρευνα του Eurofound, η τηλεργασία, τα προγράμματα απασχόλησης μειωμένου ωραρίου και άλλα κρατικά προγράμματα στήριξης βοήθησαν να προστατευθούν οι θέσεις εργασίας αλλά επίσης σήμαιναν ότι περισσότεροι άνθρωποι βρέθηκαν σε επαγγελματική αδράνεια αντί να περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία της ανεργίας.
«Οι πιο νέοι εργαζόμενοι βιώσαν τη μεγαλύτερη μείωση στην απασχόληση», ανέφερε η έρευνα, τονίζοντας ότι τα επίπεδα νεανικής απασχόλησης στην πανδημία συρρικνώθηκαν περισσότερο απ’ ό,τι κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το 2008, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ο κίνδυνος μιας ακόμα «χαμένης γενιάς».
Σε αντίθεση με την χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση πριν από μία και πλέον δεκαετία, οι συντάκτες της έρευνας πρόσθεσαν ότι η πανδημία επηρέασε δυσανάλογα κλάδους στους οποίους κυριαρχούν οι γυναίκες, όπως η φιλοξενία, τα τρόφιμα και τα ταξίδια.
Όσο περισσότερο είσαι εκτός εργασίας, τόσο πιο δύσκολο είναι να επανενταχθείς στο εργατικό δυναμικό. Το ίδιο ισχύει και για τις χώρες, καθώς η Covid-19 θα μπορούσε να αφήσει μόνιμα οικονομικά σημάδια στις φτωχότερες περιοχές.
Η εκπαίδευση είναι ένα άλλο σημείο αδυναμίας. Σε ένα έγγραφο του ΟΟΣΑ υπολογίζεται ότι οι μαθητές που έχουν επηρεαστεί από το lockdown «μπορεί να έχουν εισόδημα χαμηλότερο κατά 3% καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους κατά μέσο όρο». Αυτό, εκτιμάται, θα μπορούσε να μειώσει κατά 1,5% το ετήσιο ΑΕΠ της χώρας τους για τον υπόλοιπο αιώνα.
Το άλλο μέτωπο ανισότητας αφορά την υγεία, που οι αδικίες εμφανίζονται σε πιο έντονο βαθμό. Για παράδειγμα στις πλούσιες ΗΠΑ, σε σύγκριση με το ποσοστό θανάτων από Covid των Λευκών, το ποσοστό είναι 1,9 φορές υψηλότερο για τους Μαύρους. 2,3 φορές υψηλότερο για τους Ισπανόφωνους και 2,4 φορές υψηλότερο για τους Ινδιάνους, σύμφωνα με στοιχεία (18 Φεβρουαρίου) από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.
Οι εντολές παραμονής στο σπίτι για τον έλεγχο της πανδημίας είναι ένα σκληρό αστείο για ανθρώπους χωρίς σπίτι, λέει ο G. Robert Watts, επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Υγείας για τους Άστεγους.
Χρειάζονται παρεμβάσεις για ασφαλέστερους τους καταυλισμούς για τους άστεγους, αλλά και την παροχή πραγματικών σπιτιών για όλους. Αλλά οι περικοπές δημόσιων πόρων έχουν διαλύσει τα συστήματα πρόνοιας.
Ζητήματα αναγκαία θεωρούνται, επίσης, η καθολική ασφάλιση υγείας, η υποχρεωτική άδεια ασθενείας με εργοδοτική άδεια, η διευρυμένη επιλεξιμότητα Medicaid, οι επιστρεπτέες φορολογικές πιστώσεις για φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, η ισχυρότερη προστασία της εργασίας.
Όταν τα σχολεία έκλεισαν και οι εργαζόμενοι που δουλεύουν στα σπίτια έπρεπε να μείνουν στις κατοικίες τους, το βάρος της φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωμένων έπεσε σε μεγάλο βαθμό στις γυναίκες. Συνήθως κερδίζουν λιγότερα από τους συζύγους τους, οπότε το «κόστος ευκαιρίας» για να μείνουν στο σπίτι είναι μικρότερο, λέει η Stefania Albanesi, καθηγήτρια οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.
Αλλά αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος. Η βοήθεια στις γυναίκες για να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό θα ωφελήσει τους εργοδότες τους, σημειώνει.
Οι φτωχές χώρες πληρώνουν βαρύ τίμημα. Το σκληρότερο χτύπημα δέχονται οι λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες, αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Για παράδειγμα, η πανδημία του νέου κορωνοϊού επιδείνωσε την ανέχεια στη Λατινική Αμερική: 22 εκατομμύρια άνθρωποι βούλιαξαν στη φτώχεια, που πλέον πλήττει πάνω από το ένα τρίτο των περίπου 650 εκατομμυρίων κατοίκων της περιφέρειας, καταγράφει έκθεση του ΟΗΕ, η οποία κρίνει ότι η κατάσταση ως προς τις ανισότητες πλέον «δεν είναι βιώσιμη».
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η πανδημία θα ωθήσει περίπου 60 εκατομμύρια ανθρώπους στις 74 φτωχότερες χώρες του κόσμου σε ακραία φτώχεια (1,90 δολάρια την ημέρα ή λιγότερο) μέχρι το τέλος του 2021.
Πού οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι στον κόσμο
Η παγκόσμια βάση δεδομένων για την ανισότητα, που δημιουργήθηκε από ένα διεθνές δίκτυο περισσότερων από 100 ακαδημαϊκών, όπως ο Thomas Piketty και ο νομπελίστας Abhijit Banerjee, καθιστά δυνατή τη σύγκριση της εισοδηματικής ανισότητας σε 173 χώρες.
Τα νέα δεδομένα δίνουν μια πιο κατατοπιστική εικόνα για την αύξηση του πλούτου ανά περιοχή, όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα, συγκρίνοντας τη μεταβολή των εισοδημάτων του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού στον πλανήτη.
Οι πλούσιοι και οι ισχυροί μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να προστατεύουν καλύτερα τον εαυτό τους, ως επί το πλείστον, αλλά δεν είναι απολύτως απρόσβλητοι. Ο κορωνοϊός θα παραμείνει επικίνδυνος όσο συνεχίζει να μεταλλάσσεται σε μεγάλους, μη εμβολιασμένους πληθυσμούς.
Οι φορολογούμενοι θα επιβαρυνθούν με το κόστος της φροντίδας των ατόμων των οποίων η υγεία ή η απασχολησιμότητα έχουν υποστεί ζημιά σε συνθήκες υφεσιακών πιέσεων.
Η Μαντόνα ήταν σωστή όταν πόσταρε εν μέσω πανδημίας: "Είμαστε όλοι στο ίδιο σκάφος". Αλλά όπως έγραφε, στο γεμάτο αλληγορία μυθιστόρημα "Η Φάρμα των Ζώων" (1945), ο Τζορτζ Οργουελ: "όλοι είναι ίσοι, αλλά κάποιοι είναι πιο ίσοι από τους άλλους"...