H επικεφαλής τους ΕΚΤ, Christine Lagarde, το έχει αποκαλύψει εδώ και ένα χρόνο: «Με το νέο ψηφιακό ευρώ θα εξαλείψουμε το κόστος και θα παραμερίσουμε τους μεσάζοντες». Ποιοι είναι οι μεσάζοντες μεταξύ κεντρικών τραπεζών και πολιτών που απόφυγε να κατονομάσει; Οι τράπεζες!
Για μισό λεπτό. Αφού και σήμερα οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Είτε με εμβάσματα σε τραπεζικά καταστήματα, είτε από τον υπολογιστή τους μέσω του e-banking, είτε με την χρεωστική ή πιστωτική κάρτα. Ποια είναι η διαφορά του νέου ψηφιακού νομίσματος (Central Bank Digital Currency ή CBDC) με το παλιό;
Με την έλευση του νέου ψηφιακού νομίσματος, το smartphone τους θα περιέχει ένα εύκολο στη χρήση του e-banking. Από εκεί θα πληρώνουμε και θα πληρωνόμαστε. Κατ’ ευθείαν, χωρίς να παρεμβάλλεται τράπεζα. Θα σκανάρουμε με το κινητό τους το QR-Code του προϊόντος στο κατάστημα και θα αφαιρούνται αυτόματα τα χρήματα από τον λογαριασμό τους. Δεν θα πηγαίνουμε στο ταμείο του σούπερ μάρκετ. Δεν θα χρειάζονται τα μετρητά και οι κάρτες. Ο εργοδότης ή ο πελάτης θα τους πληρώνει στο πορτοφόλι του κινητού τους.
Το νέου τύπου ψηφιακό νόμισμα θα διευκολύνει τις κεντρικές τράπεζες:
1. Θα γίνουν πιο αποδοτικά τα συστήματα πληρωμών. Σήμερα, όταν πληρώνεις, για παράδειγμα, με κάρτα της Πειραιώς σε POS της Εθνικής, δίνεις νομισματικές μονάδες, όχι ευρώ. Κατόπιν, όποτε κρίνουν πρόσφορο, οι τράπεζες συμψηφίζουν το υπόλοιπο μεταξύ τους. Με το εξελιγμένο σύστημα πληρωμών, η εκκαθάριση θα γίνεται σε πραγματικό χρόνο.
2. Θα εντάξει στο τραπεζικό σύστημα όσους δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε τράπεζες. Σε κάποιες περιοχές πρέπει να κάνεις ολόκληρο ταξίδι να βρεις ΑΤΜ και να αποκτήσεις πρόσβαση σε μετρητά. Με τα CBDCs δεν χρειάζεται. Αρκεί να διαθέτεις ένα smartphone και να έχεις πρόσβαση στο Internet.
3. Το τρίτο αφορά τη νομισματική κυριαρχία, με την Κίνα να έχει πάρει σαφές προβάδισμα στην κούρσα. Για παράδειγμα οι κάτοικοι της Αργεντινής, από τη στιγμή που η αγοραστική δύναμη του εθνικού τους νομίσματος υποτιμάται συνέχεια, προτιμούν να συναλλάσσονται με δολάρια. Το πρόβλημα είναι πως επειδή τα προμηθεύονται στη μαύρη αγορά, πληρώνουν πολύ παραπάνω από την επίσημη ισοτιμία. Αν το κινέζικο Yuan γίνει ψηφιακό, α μπορούν να το αποκτήσουν άμεσα, χωρίς ενδιάμεσους. Πολύ πιο φτηνά, γιατί θα παρακάμπτουν την μαύρη αγορά. Οι επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με yuan, δεν θα χρειάζονται να υποβάλλονται τους καθυστερήσεις και την ταλαιπωρία του απαρχαιωμένου SWIFT. Πρόκειται για ένα καίριο πλήγμα κατά του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Στα χαρτονομίσματα ιδιοκτήτης είναι όποιος το κατέχει. Τώρα πλέον μιλάμε για ψηφιακά δεδομένα. Όποιος ελέγχει το κέντρο δεδομένων, κατέχει μια ιδιαίτερα προνομιακή θέση. Ακόμα περισσότερο όταν ο ιδιοκτήτης των δεδομένων, είναι ταυτόχρονα ο ιδιοκτήτης του νομίσματος. Γιατί; Επειδή έχει τη δυνατότητα να τροποποιεί τα δεδομένα!
Οι επιδράσεις στις συναλλαγές και τα μεγάλα ζητήματα
Το κυρίαρχο ζήτημα που τίθεται, αφορά τη διαφάνεια και τη εμπιστοσύνη. Με τα CBDCs καθίσταται εφικτό για μια κεντρική τράπεζα να παρακολουθεί την ακριβή τοποθεσία κάθε μονάδας του νομίσματος.
Πρόκειται για νια τεκτονική αλλαγή με σημαντικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα, ανάλογα την οπτική και την περίπτωση. Μια από τους πιθανές εκβάσεις είναι η απώλεια τους ιδιωτικότητας των συναλλαγών. Οι συναλλαγές πλέον θα καταγράφονται. Κι όχι μόνο αυτό. Αν σήμερα πληρώσεις με κάρτα, καταγράφει το όνομα σου, το κατάστημα, την ώρα και το ποσό που ξόδεψες. Με το νέο ψηφιακό χρήμα η κεντρική τράπεζα θα μαθαίνει και τι ακριβώς ψώνισες.
Ο «Μεγάλος Αδελφός» δεν είναι αναγκαστικά κακός, καθώς θα διευκολύνει τον εντοπισμό εγκληματικής δραστηριότητας. Σε περιπτώσεις ληστείας, η παρακολούθηση καθιστά πολύ πιο δύσκολη τη νομιμοποίηση εσόδων. Θα είναι απλό να αντιστραφεί αμέσως μια συναλλαγή και να επιστραφούν χρήματα στο θύμα.
Το νέο ψηφιακό χρήμα θα διευκολύνει τους πολίτες στον υπολογισμό και την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων, ενώ για την κυβέρνηση καθίσταται πιο εύκολη η είσπραξή τους. Η φοροδιαφυγή θα μειωθεί δραστικά, δεδομένου ότι θα είναι αδύνατη η αποφυγή έκδοσης αποδείξεων και τιμολογίων. Συνεπώς, δεν θα υπάρχει λόγος να υπάρχουν εφοριακοί και λογιστές. Σίγουρα όχι στο σημερινό τους μέγεθος. Και βέβαια δεν θα είναι μόνοι κλάδοι που θα πληγούν. Τίθεται ένα τεράστιο θέμα όσον αφορά τη συρρίκνωση των επαγγελμάτων. Θα μπορεί να αντέξει το οικονομικό σύστημα ένα τέτοιου μεγέθους σοκ; Απ’ ό,τι φαίνεται, ήρθε η ώρα για το παγκόσμιο βασικό εισόδημα, τους υποστηρίζει πλέον ανοιχτά το ΔΝΤ.
Το επικίνδυνο σενάριο θέλει το νόμισμα να μετατρέπεται σε πλατφόρμα επιτήρησης, καθώς προσφέρει στις κυβερνήσεις τον απόλυτο έλεγχο. Μια αυταρχική εξουσία θα μπορεί εύκολα να εντοπίσει και να αποκλείσει από το σύστημα μια ολόκληρη κατηγορία πολιτών. Θα μπορούν να τους κατάσχουν άμεσα τα χρήματα. Αν μάλιστα δεν υπάρχουν καθόλου μετρητά, ο αποκλεισμός από το σύστημα θα είναι πλήρης. Χωρίς μετρητά, μια κεντρική τράπεζα μπορεί να επιβάλει αρνητικά επιτόκια ακόμα και της τάξης του -10% ή capital controls χωρίς παραθυράκια.
Τα χρήματα υπάρχουν μόνο ως νούμερα στην οθόνη του κινητού. Υποτίθεται πως οι κεντρικές τράπεζες στοχεύουν στη συμπλήρωση μετρητών και όχι στην αντικατάστασή τους. Τίποτα δεν θα τους εμποδίσει να το κάνουν. Θα επικαλεστούν τη φοροδιαφυγή, την εγκληματικότητα, τη μετάδοση μικροβίων. Οποιονδήποτε ειλικρινή ή προσχηματικό λόγο. Ο χρυσός, το ασήμι και το bitcoin είναι οι μόνες νομισματικές αξίες όπου έχουμε την απόλυτη κυριότητα. Η καθολική υιοθέτηση των CBDCs αναμένεται σε 4 χρόνια. Θα χρειαστούν περίπου 2 χρόνια για την ανάπτυξη και την πειραματική φάση. Κατόπιν, υπολογίζουν άλλα 2 χρόνια για να εξοικειωθεί ο κόσμος με την χρήση τους.