Η πανδημία του κορωνοϊού έπληξε τον κόσμο σε μια περίοδο άφθονης σοδειάς και επαρκών αποθεμάτων τροφίμων, ωστόσο, το ντόμινο που προκάλεσαν ο προστατευτισμός και οι περιορισμοί του, οι διαταράξεις στις μεταφορές καθώς και τα προβλήματα στην επεξεργασία τροφίμων, έχουν εξαρθρώσει την παγκόσμια αλυσίδα προμήθειας τροφίμων, θέτοντας σε ιδιαίτερο κίνδυνο τις πιο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη.
«Μπορείς να έχει επισιτιστική κρίση ενώ έχεις πολλά τρόφιμα. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Abdolreza Abbassian, οικονομολόγος του FAO, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της Wall Street Journal.
Οι τιμές για βασικά προϊόντα όπως το ρύζι και το σιτάρι έχουν κάνει άλμα σε πολλές πόλεις, εν μέρει λόγω των πανικόβλητων αγορών που προκλήθηκαν από τους περιορισμούς στις εξαγωγές που επέβαλαν οι χώρες στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν πως οι ίδιες θα έχουν επαρκείς προμήθειες. Οι διαταράξεις στο εμπόριο και τα lockdown καθιστούν ακόμα δυσκολότερη τη μεταφορά προϊόντων από τα χωράφια στις αγορές, στις μονάδες επεξεργασίας και στα λιμάνια, με αποτέλεσμα ορισμένα τρόφιμα να σαπίζουν στα χωράφια.
Την ίδια ώρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανά τον κόσμο ξεμένουν από χρήμα, καθώς οι οικονομίες συρρικνώνονται και τα εισοδήματα μειώνονται ή και εξαφανίζονται. Οι υποτιμήσεις νομισμάτων σε αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτώνται από τον τουρισμό ή οι υποτιμήσεις εμπορευμάτων όπως το πετρέλαιο, έχουν εντείνει τα προβλήματα αυτά, καθιστώντας ακριβότερα τα εισαγόμενα τρόφιμα.
«Στο παρελθόν, πάντα αντιμετωπίζαμε είτε μια κρίση από την πλευρά της ζήτησης είτε από την πλευρά της προσφοράς. Τώρα όμως είναι και τα δύο -μια κρίση προσφοράς και ζήτησης ταυτόχρονα και σε παγκόσμιο επίπεδο», ανέφερε ο Arif Husain, επικεφαλής οικονομολόγος του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ (WFP). «Αυτό καθιστά την κρίση πρωτοφανή και αχαρτογράφητη».
Το WFP προειδοποιεί πως πάνω από 30 έθνη μπορεί να έρθουν αντιμέτωπα με λιμούς πριν το τέλος του έτους, κάτι που θα μπορούσε να φέρει επιπλέον 130 εκατ. ανθρώπους στο χείλος της ασιτίας.
Όπως αναφέρει η Wall Street Journal, σε αυτάρκη αγροτικά κράτη όπως είναι οι ΗΠΑ, η επίπτωση μέχρι στιγμής είναι περιορισμένη. Ενώ έχει μειωθεί κάπως η ποικιλία στα ράφια των σούπερ μάρκετ και ο κλάδος της επεξεργασίας κρεάτων έχει αντιμετωπίσει κάποια προβλήματα, ωστόσο δεν υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις τροφίμων. Άλλες χώρες, όμως, φτωχές και εύπορες, αντιμετωπίζουν κρίσιμες προκλήσεις ως προς το πώς θα διασφαλίσουν πως ο πληθυσμός τους θα έχει αρκετά για να τραφεί τους επόμενους μήνες και τα επόμενα έτη.
Το Νότιο Σουδάν είναι μια από τις χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο. Τα στοιχεία του FAO δείχνουν πως οι τιμές του σιταριού στην πρωτεύουσα Τζούμπα έχουν εκτιναχθεί κατά 62% από τον Φεβρουάριο, ενώ οι τιμές της κασάβα (ταπιόκα) έχουν αυξηθεί κατά 41%. Στην πόλη Τσενάι της Ινδίας, οι τιμές της πατάτας έχουν αυξηθεί κατά 27% από τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO, ενώ στη Γιανγκόν της Μιανμάρ, οι τιμές του γκραμ (είδος ρεβυθιού) έχουν αυξηθεί κατά 20%.
Καθώς οι οικονομίες παγκοσμίως θα χαλαρώνουν τα μέτρα περιορισμού, τα ζητήματα logistics μπορεί να επιλυθούν, τα σύνορα μπορεί να αρχίσουν να ανοίγουν και το εμπόριο τροφίμων να αυξάνεται, ωστόσο είναι ασαφές το πόσοι μήνες θα χρειαστεί για να συμβεί αυτό -κάτι που εξαρτάται από τη μελλοντική πορεία της πανδημίας του κορωνοϊού.
Κατά τους οικονομολόγους, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη συνέχεια είναι τα προβλήματα που προκαλεί η πανδημία όχι μόνο να επηρεάσουν τα υφιστάμενα αποθέματα τροφίμων, αλλά και τη σπορά και συγκομιδή των επόμενων μηνών. Αυτή ήδη συμβαίνει σε ορισμένα μέρη του κόσμου, την ώρα που σμήνη ακρίδων τρώνε τεράστιες σπαρμένες εκτάσεις στην Αφρική και την Ασία.
Παράλληλα, οι περιορισμοί που έχουν επιβληθεί στις μετακινήσεις έχουν ως αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η μεταφορά προϊόντων από τα χωράφια προς τις τοπικές αγορές, με αποτέλεσμα τεράστιοι όγκοι τροφίμων να καταλήγουν να σαπίζουν, ενώ τα προβλήματα στις θαλάσσιες μεταφορές έχουν καταστήσει απαγορευτικά ακριβή ή και αδύνατη τη μεταφορά πολλών ευπαθών αγαθών, ιδιαίτερα φρούτων, λαχανικών και ψαριών, από τους παραγωγούς στους καταναλωτές.
Έτσι, εν μέσω της αβεβαιότητας, πολλοί μεγάλοι εισαγωγείς τροφίμων αντιδρούν αποθηκεύοντας μεγάλες ποσότητες βασικών αγαθών, με αποτέλεσμα να αυξάνονται ακόμα περισσότερο οι τιμές.
Η Wall Street Journal υπενθυμίζει πως οι ελλείψεις τροφίμων έχουν προκαλέσει πολιτικές αναταράξεις πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της ανθρωπότητας, με πιο πρόσφατη την οικονομική κρίση του 2008, που οδήγησε σε εκτίναξη των τιμών των τροφίμων παγκοσμίως, συμβάλλοντας στις επαναστάσεις της Αραβικής Άνοιξης. Και σήμερα, πολλές κυβερνήσεις ανησυχούν πως τα προβλήματα στην αλυσίδα προμήθειας τροφίμων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρόμοιες εξεγέρσεις.