Τη στιγμή που όλη η υφήλιος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον νέο κορωνοϊό και την επερχόμενη πανδημία, κινδυνεύουμε να χάσουμε τη μεγάλη εικόνα: οι πανδημίες βρίσκονται σε έξαρση και καλούμαστε να σταματήσουμε τη διαδικασία που τις τρέφει, όχι απλά μία μεμονωμένη ασθένεια.
Αυτό υποστηρίζει σε άρθρο του στους ΝΥΤ ο επιδημιολόγος Peter Daszak.
Όπως επισημαίνει, οι πανδημίες δεν είναι απλώς μέρος του πολιτισμού μας, δημιουργούνται από αυτόν. Η Μαύρη Πανώλη εξαπλώθηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 14ου αιώνα, ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του εμπορίου στον Δρόμο του Μεταξιού. Nέα στελέχη των ιών της γρίπης έχουν εμφανιστεί από την παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Ο Ebola, o SARS, o MERS και τώρα ο νέος κορωνοϊός προήλθαν από άγρια ζώα. Οι πανδημίες ξεκινούν συνήθως από ιούς σε ζώα, οι οποίοι μεταδίδονται σε ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί τους.
Tα κρούσματα μετάδοσης ιών από ζώα αυξάνοντα αλματωδώς, καθώς το οικολογικό μας ίχνος μάς φέρνει πιο κοντά στην άγρια φύση και το λαθρεμπόριο φέρνει τα ζώα αυτά στα αστικά κέντρα, παρατηρεί ο κ. Daszak. H κατασκευή δρόμων, η αποψίλωση δασικών εκτάσεων, η αγροτική ανάπτυξη και η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και των μετακινήσεων μας καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους σε παθογένειες όπως ο κορωνοϊός, τονίζει.
Αλλά όπως υποστηρίζει ο κ. Daszak, η στρατηγική που ακολουθείται σε παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση των πανδημιών είναι εξαιρετικά ανεπαρκής: αντιμετωπίζουμε τις πανδημίες σαν μια καταστροφή. Περιμένουμε να συμβούν και ελπίζουμε ότι θα εξελιχθεί γρήγορα ένα εμβόλιο ή κάποιο φάρμακο που θα τις καταπολεμήσει.
Ωστόσο, ακόμα και τώρα που είμαστε αντιμέτωποι με την εξάπλωση του Covid-19, δεν υπάρχει εμβόλιο διαθέσιμο για τον SARS, ο οποίος εμφανίστηκε το 2002-03, ούτε για τον HIV ή τον Zika. Το πρόβλημα σύμφωνα με τον κ. Daszak είναι ότι στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι το ξέσπασμα της επόμενης επιδημίας, η βούληση να δαπανηθούν πόροι σε μέτρα πρόληψης εξασθενεί και η αγορά για εμβόλια και φάρμακα ενάντια σε σποραδικές ιογενείς νόσους δεν είναι αρκετά μεγάλη για να στηρίξει την έρευνα και την ανάπτυξη (R&D).
Το επιχείρημα του κ. Daszak είναι ότι για να ξεφύγουμε από την Εποχή των Πανδημιών, θα πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε ως ζήτημα δημόσιας υγείας και να εστιάσουμε περισσότερο στην πρόληψη και όχι στην εκ των υστέρων καταπολέμησή τους. Δεν επαρκεί η εξέλιξη εμβολίων και φαρμάκων, όταν η επόμενη πανδημία θα προκληθεί από κάποια διαφορετική παθογένεια, έναν ιό που θα μοιάζει στον SARS, αλλά δεν θα μοιάζει τόσο ώστε το ίδιο εμβόλιο να είναι αποτελεσματικό και για τους δύο.
Προτεραιότητα πρέπει να αποτελέσει, σύμφωνα με τον ίδιο, και η ανακάλυψη άγνωστων ως τώρα ιών -οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι ανέρχονται σε 1,67 εκατ.- και η ανάλυση του γονιδιώματός τους. Στον απόηχο του SARS, η έρευνα στους κορωνοϊούς που ξεκίνησαν από νυχτερίδες ανακάλυψε πάνω από 50 συγγενικούς ιούς, κάποιοι από τους οποίους μπορούν να προσβάλουν τους ανθρώπους. Η πληροφορία αυτή μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί για τη δοκιμή εμβολίων και φαρμάκων. H εντατικοποίηση αυτή της προσπάθειας, ώστε να καλυφθούν περισσότερες οικογένειες ιών, είναι ένα πρώτο βήμα προς την πρόληψη, τονίζει ο κ. Daszak.
Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι επίσης αναγκαία και μια ριζική στροφή στον τρόπο που σχεδιάζονται τα εμβόλια και τα φάρμακα, ώστε να στοχεύουν σε ολόκληρες ομάδες παθογενειών και όχι σε μεμονωμένες παθογένειες.
Επιπλέον, υποστηρίζει ο κ. Daszak, μπορούμε με μια μικρότερη επένδυση να προσπαθήσουμε να προλάβουμε την εκδήλωση πανδημιών εστιάζοντας στις κοινότητες που βρίσκονται στις ζώνες υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση ιών. Η παρακολούθηση των μεταδοτικών ασθενειών πρέπει να επικεντρωθεί σε αγρότες, αγροτικές κοινότητες και οποιονδήποτε έρχεται συχνά σε επαφή με άγρια ζώα. Πρέπει να ψάχνουμε τυχόν ασυνήθιστες ασθένειες, να κάνουμε δοκιμές για νέες παθογένειες και να βοηθήσουμε ανθρώπους που ασχολούνται με το εμπόριο άγριων ζώων να κατευθυνθούν σε άλλες δραστηριότητες.
«Οι πανδημίες είναι σαν τρομοκρατικές επιθέσεις», τονίζει ο κ. Daszak. «Ξέρουμε περίπου από πού ξεκινούν και ποιος είναι υπεύθυνος, αλλά δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς θα έρθει η επόμενη. Πρέπει να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο, με τον εντοπισμό όλων των πιθανών πηγών και την εξουδετέρωσή τους, πριν από την εμφάνιση της νέας πανδημίας», καταλήγει ο κ. Daszak.