Η ελληνική ακτοφυλακή έχει προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων μεταναστών στη Μεσόγειο, σε διάστημα τριών ετών, υποστηρίζει το BBC επικαλούμενο αυτόπτες μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων εννέα που πετάχτηκαν εσκεμμένα στο νερό.
Οι εννέα είναι μεταξύ των περισσότερων από 40 ανθρώπων που φέρεται να έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της αναγκαστικής απομάκρυνσης από τα ελληνικά χωρικά ύδατα ή της επαναφοράς τους στη θάλασσα αφού έφτασαν στα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με ανάλυση του BBC.
Η ελληνική ακτοφυλακή απέρριψε κατηγορηματικά όλες τις κατηγορίες για παράνομες δραστηριότητες, απαντώντας σε ερώτηση του βρετανικού μέσου.
Εμείς δείξαμε πλάνα 12 ατόμων να φορτώνονται σε ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής και στη συνέχεια να εγκαταλείπονται σε μια λέμβο, σε έναν πρώην ανώτερο αξιωματικό της ελληνικής ακτοφυλακής. Όταν σηκώθηκε από την καρέκλα του, και με το μικρόφωνό του ακόμα ανοιχτό, είπε ότι ήταν «προφανώς παράνομο» και «ένα διεθνές έγκλημα».
Η ελληνική κυβέρνηση έχει κατηγορηθεί εδώ και καιρό για αναγκαστικές επιστροφές - ώθηση ανθρώπων πίσω στην Τουρκία, από όπου πέρασαν, κάτι που είναι παράνομο σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Όμως αυτή είναι η πρώτη φορά που το BBC υπολογίζει τον αριθμό των περιστατικών για τα οποία υπάρχουν ισχυρισμοί ότι σημειώθηκαν θάνατοι ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ελληνικής ακτοφυλακής.
Τα 15 περιστατικά που ανέλυσε -με ημερομηνία Μαΐου 2020-23- είχαν ως αποτέλεσμα 43 θανάτους. Οι αρχικές πηγές ήταν κυρίως τοπικά μέσα ενημέρωσης, ΜΚΟ και η τουρκική ακτοφυλακή.
Η επαλήθευση τέτοιων υποθέσεων είναι εξαιρετικά δύσκολη -οι μάρτυρες συχνά εξαφανίζονται ή φοβούνται πολύ για να μιλήσουν. Αλλά σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις καταφέραμε να μιλήσουμε με αυτόπτες μάρτυρες, γράφει το BBC.
Σε πέντε από τα περιστατικά, μετανάστες είπαν ότι πετάχτηκαν απευθείας στη θάλασσα από τις ελληνικές αρχές. Σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις εξήγησαν πώς είχαν αποβιβαστεί σε ελληνικά νησιά, αλλά κυνηγήθηκαν. Σε πολλά άλλα περιστατικά, μετανάστες είπαν ότι τους είχαν βάλει σε φουσκωτές σχεδίες χωρίς μοτέρ, οι οποίες στη συνέχεια ξεφουσκώθηκαν ή φαινόταν ότι είχαν τρυπηθεί.
Ένας από τους πιο ανατριχιαστικούς απολογισμούς δόθηκε από έναν Καμερουνέζο, ο οποίος λέει ότι κυνηγήθηκε από τις ελληνικές αρχές μετά την απόβαση στο νησί της Σάμου τον Σεπτέμβριο του 2021. Όπως όλοι οι άνθρωποι που πήραμε συνέντευξη, είπε ότι σχεδίαζε να εγγραφεί σε ελληνικό έδαφος ως αιτών άσυλο.
«Μόλις είχαμε αγκυροβολήσει και η αστυνομία ήρθε από πίσω», μας είπε. «Ήταν δύο αστυνομικοί ντυμένοι στα μαύρα και άλλοι τρεις με πολιτικά ρούχα. Ήταν μασκοφόροι, έβλεπες μόνο τα μάτια τους».
Αυτός και δύο άλλοι -ένας άλλος από το Καμερούν και ένας άνδρας από την Ακτή Ελεφαντοστού- μεταφέρθηκαν σε σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής, είπε, όπου τα γεγονότα πήραν τρομακτική τροπή.
«Ξεκίνησαν με τον [άλλο] Καμερουνέζο. Τον πέταξαν στο νερό. Ο άνδρας από την Ακτή Ελεφαντοστού είπε: Σώσε με, δεν θέλω να πεθάνω… και τελικά μόνο το χέρι του ήταν πάνω από το νερό και το σώμα του κάτω.
Σιγά σιγά το χέρι του γλίστρησε από κάτω και το νερό τον τύλιξε».
Ο συνεντευξιαζόμενος μας λέει ότι οι απαγωγείς του τον χτύπησαν. «Μπουνιές έπεφταν βροχή στο κεφάλι μου. Ήταν σαν να γρονθοκόπησαν ένα ζώο». Και μετά λέει ότι τον έσπρωξαν επίσης στο νερό -χωρίς σωσίβιο. Μπόρεσε να κολυμπήσει μέχρι την ακτή, αλλά τα πτώματα των άλλων δύο -Sidy Keita και Didier Martial Kouamou Nana- ανασύρθηκαν στην τουρκική ακτή.
Οι δικηγόροι του επιζώντος ζητούν από τις ελληνικές αρχές να ανοίξουν υπόθεση διπλής δολοφονίας.
Ένας άλλος άνδρας, από τη Σομαλία, είπε στο BBC πως τον Μάρτιο του 2021 συνελήφθη από τον ελληνικό στρατό κατά την άφιξή του στο νησί της Χίου, ο οποίος στη συνέχεια τον παρέδωσε στην ελληνική ακτοφυλακή. Είπε ότι η ακτοφυλακή είχε δέσει τα χέρια του πίσω από την πλάτη του, πριν τον ρίξει στο νερό.
Είπε ότι κατάφερε να επιβιώσει επιπλέοντας με τη πλάτη, πριν καταφέρει να απελευθερώσει το ένα του χέρι. Αλλά η θάλασσα ήταν ταραγμένη και τρεις στην ομάδα του πέθαναν.
Στο περιστατικό με τις μεγαλύτερες απώλειες ζωών -τον Σεπτέμβριο του 2022- ένα σκάφος που μετέφερε 85 μετανάστες αντιμετώπισε προβλήματα κοντά στο ελληνικό νησί της Ρόδου, όταν η μηχανή του σταμάτησε.
Ο Μοχάμεντ, από τη Συρία, μας είπε ότι κάλεσαν την ελληνική ακτοφυλακή για βοήθεια -η οποία τους φόρτωσε σε μια βάρκα, τους επέστρεψε στα τουρκικά ύδατα και τους έβαλε σε σωσίβιες σχεδίες. Ο Μοχάμεντ λέει ότι η σχεδία που δόθηκε στον ίδιο και την οικογένειά του δεν είχε σωστά κλεισμένη τη βαλβίδα της.
«Αρχίσαμε αμέσως να βυθιζόμαστε, το είδαν… Μας άκουσαν όλους να ουρλιάζουμε και παρ' όλα αυτά μας άφησαν», είπε στο BBC.
«Το πρώτο παιδί που πέθανε ήταν ο γιος του ξαδέρφου μου… Μετά ήταν ένα προς ένα. Ένα άλλο παιδί, ένα άλλο παιδί, μετά ο ίδιος ο ξάδερφός μου εξαφανίστηκε. Μέχρι το πρωί επτά ή οκτώ παιδιά είχαν πεθάνει.
«Τα παιδιά μου πέθαναν μέχρι το πρωί… ακριβώς πριν φτάσει η τουρκική ακτοφυλακή».
Η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει σε όλους τους μετανάστες που ζητούν άσυλο να δηλώσουν την αίτησή τους σε σε ειδικά κέντρα καταγραφής. Αλλά οι συνεντευξιαζόμενοί μας -με τους οποίους επικοινωνήσαμε με τη βοήθεια του οργανισμού υποστήριξης μεταναστών Consolidated Rescue Group- είπαν ότι συνελήφθησαν πριν προλάβουν να φτάσουν σε αυτά τα κέντρα. Είπαν ότι αυτοί οι άνδρες προφανώς θα λειτουργούσαν κρυφά -μη ένστολοι και συχνά μασκοφόροι.
Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων ισχυρίζονται ότι χιλιάδες άνθρωποι που ζητούν άσυλο στην Ευρώπη αναγκάστηκαν παράνομα να επιστρέψουν από την Ελλάδα στην Τουρκία και τους αρνήθηκαν το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο, το οποίο κατοχυρώνεται στο διεθνές και ενωσιακό δίκαιο.
Ο Αυστριακός ακτιβιστής Fayad Mulla μας είπε ότι ανακάλυψε μόνος του πόσο μυστικές φαίνονται να είναι τέτοιες επιχειρήσεις τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους, στο ελληνικό νησί της Λέσβου.
Οδηγώντας προς την τοποθεσία μιας υποτιθέμενης αναγκαστικής επιστροφής μετά από πληροφορία, τον σταμάτησε ένας άνδρας με κουκούλα - ο οποίος αργότερα αποκαλύφθηκε ότι εργαζόταν στην αστυνομία. Είπε ότι η αστυνομία στη συνέχεια προσπάθησε να διαγράψει το βίντεο που τον σταμάτησαν από την κάμερά του και να τον κατηγορήσει ότι αντιστάθηκε σε έναν αστυνομικό.
Τελικά, δεν έγινε καμία περαιτέρω ενέργεια.
Δύο μήνες αργότερα, σε ένα παρόμοιο μέρος, ο κ. Mulla κατάφερε να κινηματογραφήσει μια αναγκαστική επιστροφή, που δημοσιεύτηκε από τους New York Times. Μια ομάδα που περιελάμβανε γυναίκες και μωρά ξεφορτώθηκε από το πίσω μέρος ενός φορτηγού χωρίς σήμα και κατέβηκε σε μια προβλήτα σε μια μικρή βάρκα.
Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής πιο μακριά από την ακτογραμμή, μεταφέρθηκαν στη θάλασσα και στη συνέχεια τοποθετήθηκαν σε μια σχεδία όπου τους άφησαν να παρασυρθούν.
Αργότερα διασώθηκαν από την τουρκική ακτοφυλακή.
Δείξαμε αυτό το υλικό -το οποίο έχει επαληθεύσει το BBC- στον Δημήτρη Μπαλτάκο, πρώην επικεφαλής των ειδικών επιχειρήσεων της ελληνικής ακτοφυλακής.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, αρνήθηκε να κάνει εικασίες για το τι έδειχναν τα πλάνα -έχοντας αρνηθεί, νωρίτερα στη συνομιλία μας, ότι η ελληνική ακτοφυλακή θα κληθεί ποτέ να κάνει οτιδήποτε παράνομο. Αλλά σε ένα διάλειμμα, καταγράφηκε να λέει σε κάποιον εκτός πλάνου στα ελληνικά:
«Δεν τους είπα πολλά, σωστά; Είναι πολύ ξεκάθαρο, έτσι δεν είναι; Δεν είναι πυρηνική φυσική. Δεν ξέρω γιατί το έκαναν με το φως της ημέρας... Είναι... προφανώς παράνομο. Είναι διεθνές έγκλημα».
Το Υπουργείο Ναυτιλιακών Υποθέσεων και Νησιωτικής Πολιτικής της Ελλάδας είπε στο BBC ότι το βίντεο διερευνάται επί του παρόντος από την ανεξάρτητη Εθνική Αρχή Διαφάνειας της χώρας.
Η Ελλάδα πάντα αρνιόταν ότι γίνονται οι λεγόμενες «απωθήσεις». Τα ευρήματα της έρευνάς μας τα καταθέσαμε στην ελληνική ακτοφυλακή. Απάντησε ότι το προσωπικό εργάστηκε "ακαταπόνητα με τον μέγιστο επαγγελματισμό, έντονο αίσθημα ευθύνης και σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή και τα θεμελιώδη δικαιώματα", προσθέτοντας ότι "σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας".
Προστίθεται: «Να επισημανθεί ότι από το 2015 έως το 2024, η Ελληνική Ακτοφυλακή έχει διασώσει 250.834 πρόσφυγες/μετανάστες σε 6.161 περιστατικά στη θάλασσα. Η άψογη εκτέλεση αυτής της ευγενούς αποστολής έχει αναγνωριστεί θετικά από τη διεθνή κοινότητα».
Διαψεύδει η κυβέρνηση το BBC για τους θανάτους παράνομων μεταναστών
Κληθείς να σχολιάσει το ρεπορτάζ του BBC, σύμφωνα με το οποίο το Λιμενικό ευθύνεται για θανάτους παράνομων μεταναστών, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης τόνισε:
«Κάθε υπόθεση, κάθε καταγγελία που ανακύπτει, όπως έχει υποχρέωση η κάθε αρμόδια αρχή, ερευνάται και σε επίπεδο δικαιοσύνης. Τα όσα αναφέρονται, δεν αποδεικνύονται. Τον τελευταίο χρόνο έχει εξαρθρωθεί σημαντικός αριθμός από διακινητές. Τα στελέχη του ελληνικού λιμενικού έχει δείξει την τελείως αντίθετη εικόνα, σώζουν καθημερινά δεκάδες ανθρώπινες ζωές και αυτό θα συνεχίσουν να κάνουν. Παρακολουθούμε κάθε δημοσίευμα και έρευνα… Υπάρχει και προσφυγή από κάποιο πρόσωπο που αναφέρεται στο ρεπορτάζ. Η ίδια η πραγματικότητα έχει διαψεύσει διαχρονικά αυτούς τους ισχυρισμούς».