Δεν πήραμε απαντήσεις στο πώς και από ποιους χρησιμοποιήθηκε το παράνομο κατασκοπευτικό λογισμικό Predator, μετά τη διήμερη εξέταση στην Αθήνα έχουμε ίσως περισσότερες ερωτήσεις από πριν. Αυτές ήταν δύο παρατηρήσεις των επικεφαλής της ευρω-Εξεταστικής Επιτροπής για τις υποκλοπές (PEGA), απαντώντας σε ερωτήσεις στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν πριν αναχωρήσουν από την Ελλάδα.
«Βρήκαμε αποδείξεις για το ποιος χρησιμοποίησε το Predator και γιατί; Όχι», είπε χαρακτηριστικά η εισηγήτρια της Επιτροπής, Sophie in 't Veld (Φιλελεύθεροι), αποδίδοντας το «όχι» στην απροθυμία των αρχών «να μοιραστούν επίσημες πληροφορίες μαζί μας». Δηλαδή, στην επίκληση του απορρήτου. «Το Predator χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα εναντίον πολιτικών και δημοσιογράφων, ενώ κάποιοι παρακολουθήθηκαν και επίσημα από την ΕΥΠ», σημείωσε.
«Θα συγκρίνω τα παραπάνω με ένα παζλ 1.000 κομματιών. Μπορεί να λείπουν 100 κομμάτια, αλλά η εικόνα φαίνεται ποια είναι. Και δεν είναι ωραία. Όλα δείχνουν άτομα σε κυβερνητικούς κύκλους. Σε κάθε περίπτωση, τον Γρηγόρη Δημητριάδη και κάποιους που σχετίζονται με αυτόν».
Η ευρωβουλευτής ήταν ιδιαίτερα αιχμηρή για την καταστροφή του υλικού των παρακολουθήσεων, όπως τουλάχιστον είπε η ΕΥΠ. «Οι πιο σημαντικές πληροφορίες έχουν χαρακτηριστεί ως απόρρητες. Οι φάκελοι της ΕΥΠ για Κουκάκη και Ανδρουλάκη έχουν εντελώς τυχαία καταστραφεί. Προσκαλούμε τις αρχές να μοιραστούν τις κρίσιμες πληροφορίες. Θα πρέπει το θέμα να διαλευκανθεί πριν τις εκλογές», πρόσθεσε, συντασσόμενη, εμμέσως πλην σαφώς, με το αίτημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. (Υπενθυμίζεται ότι αυτό είναι το αντικείμενο της ερώτησης που έχει καταθέσει ο Αλέξης Τσίπρας για την Ώρα του Πρωθυπουργού, χωρίς ακόμα να έχει δοθεί η απάντηση).
Ο πρόεδρος της PEGA, Jeroen Lenaers, αφού παρουσίασε τον κατάλογο των προσώπων με τα οποία συνομίλησαν οι ευρωβουλευτές, συμφώνησε ότι έμαθαν πολλά από τις διήμερες συζητήσεις, αλλά ο ίδιος αισθάνεται πως «πολλές από τις ερωτήσεις μας έμειναν αναπάντητες». Η παραδοχή του εκτιμάται ότι έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ανήκει στην ευρωομάδα ΕΛΚ, στην οποία μετέχει η ΝΔ.
Παρατήρησε επίσης ότι οι υποθέσεις παρακολούθησης πολιτικών και δημοσιογράφων πρέπει να ερευνηθούν, όπως πρέπει να νομοθετηθούν μέτρα προστασίας. «Οι πολίτες δικαιούνται έναν μηχανισμό προστασίας από φαινόμενα διαφθοράς, δικαιούνται απαντήσεις», είπε.
Δεδομένου ότι οι ευρω-εξεταστές συζήτησαν χθες και με μέλη της ελληνικής Εξεταστικής Επιτροπής, ο κ. Lenaers σημείωσε ότι από το έργο της έγιναν «λίγες αποκαλύψεις» και ότι δεν προσήλθαν να καταθέσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Εξέφρασε, δε, την έκπληξή του για το γεγονός ότι δεν εκδόθηκε κοινό πόρισμα της ελληνικής Εξεταστικής Επιτροπής, αλλά το κάθε κόμμα έδωσε το δικό του.
Τρία key points
Η PEGA συνόψισε τα βασικά σημεία από το διήμερο έργο της στην Αθήνα στον επίσημο λογαριασμό που διατηρεί στο twitter.
«Oι ευρωβουλευτές ολοκλήρωσαν την επίσκεψή τους στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Βασικά σημεία:
- Οι ισχυρισμοί για spyware πρέπει να διερευνηθούν διεξοδικά
- Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της διαφάνειας
- Η επιτήρηση πρέπει να υπόκειται σε κατάλληλη δικαστική εποπτεία».
H παρέμβαση Βόζεμπεργκ
Με το πέρας της συνέντευξης Τύπου κι ενώ τα μέλη της ευρω-Εξεταστικής είχαν βγει από την αίθουσα, η ευρωβουλευτής της ΝΔ (και μέλος της PEGA), Ελίζα Βόζεμπεργκ, μίλησε με τους δημοσιογράφους λέγοντας, μεταξύ άλλων, πως όσα ανέφερε η Ολλανδέζα εισηγήτρια ήταν προσωπικές της απόψεις και ότι δεν προέκυψαν στέρεες αποδείξεις για την εμπλοκή κυβερνητικών στελεχών στις παρακολουθήσεις.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ξαναμπεί στην αίθουσα η κ. In ’T Veld για να παρέμβει, λέγοντας ότι πράγματι δεν υπάρχουν στέρεες αποδείξεις διότι η ελληνική κυβέρνηση δεν έδωσε σημαντικά στοιχεία στην Επιτροπή.
Η επίσημη ανακοίνωση της Επιτροπής
Από την 1 έως τις 4 Νοεμβρίου, ευρωβουλευτές της εξεταστικής επιτροπής που ερευνούν τη χρήση του Pegasus και άλλων κατασκοπευτικών λογισμικών επισκέφθηκαν την Κύπρο και την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους στην Κύπρο, οι ευρωβουλευτές συναντήθηκαν με την υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Νατάσα Πηλείδου, άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους και μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων που συμμετείχαν σε σχετικές επιτροπές, για να συζητήσουν το ισχύον νομικό πλαίσιο. Συνομίλησαν επίσης με νομικούς εμπειρογνώμονες, εκπροσώπους ΜΚΟ και δημοσιογράφους, οι οποίοι υπέβαλαν στην αντιπροσωπεία της επιτροπής του ΕΚ έγγραφα σχετικά με την παρακολούθηση και τη διαφθορά.
Στην Ελλάδα, συναντήθηκαν με ερευνητές δημοσιογράφους που εργάζονται για την αποκάλυψη περιπτώσεων κατάχρησης κατασκοπευτικού λογισμικού, βουλευτές από τις παρατάξεις της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, οι οποίοι συμμετείχαν στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής για την παράνομη παρακολούθηση του ηγέτη του κόμματος της αντιπολίτευσης ΠΑΣΟΚ και ευρωβουλευτή Νίκου Ανδρουλάκη (Σοσιαλιστές, Ελλάδα). Σε συνάντηση με τον υπουργό Επικρατείας Γεώργιο Γεραπετρίτη, οι ευρωβουλευτές συζήτησαν επίσης ιδιαίτερα προβεβλημένες υποθέσεις παρακολούθησης και το ευρύτερο πλαίσιο της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης συναντήθηκαν επίσης με τον δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη και άλλα εξέχοντα άτομα που στοχοποιήθηκαν με κατασκοπευτικό λογισμικό, τον πρόεδρο της ελληνικής αρχής προστασίας δεδομένων ΑΔΑΕ Χρήστο Ράμμο, καθώς και ΜΚΟ και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μετά την επίσκεψη, ο πρόεδρος της επιτροπής Jeroen Lenaers (ΕΛΚ, Ολλανδία) δήλωσε: «Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας στην Κύπρο και την Ελλάδα είχαμε πολλές εποικοδομητικές ανταλλαγές απόψεων με εκπροσώπους της κυβέρνησης, δημοσιογράφους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Δεν εντοπίσαμε σαφείς ενδείξεις διαφθοράς ή το είδος αυταρχικών πρακτικών που παρατηρούμε στην Πολωνία ή, σύμφωνα με δημοσιεύματα, και στην Ουγγαρία, χρειάζεται όμως να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλισθεί η διαφάνεια. Τυχόν καταγγελίες για κατάχρηση της πρακτικής της παρακολούθησης πρέπει να διερευνώνται ενδελεχώς και θα πρέπει να θεσπιστούν οι απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας. Είμαι ικανοποιημένος για το γεγονός ότι, εν αντιθέσει με αυτά που συμβαίνουν σε άλλες χώρες, οι κυβερνήσεις Κύπρου και Ελλάδας συνεργάστηκαν ενεργά με τα μέλη της επιτροπής μας και απάντησαν στις ερωτήσεις μας. Μας ενημέρωσαν επίσης για τις προτάσεις τους για μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της Κύπρου, της Ελλάδας και της ΕΕ, οι οποίες θα αποτελέσουν αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης κατά τους επόμενους μήνες. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αναμένεται να βελτιώσουν τη διαφάνεια και την επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας και να διασφαλίσουν την κατάλληλη δικαστική εποπτεία της χρήσης της παρακολούθησης. Αναμένουμε την ψήφιση στοχευμένης νομοθεσίας και των σχετικών πολιτικών με ανυπομονησία».
Η εισηγήτρια Sophie in’t Veld (Renew, Ολλανδία) δήλωσε: «Μετά την τετραήμερη παραμονή μας σε Κύπρο και Ελλάδα, αναχωρούμε με ίσως περισσότερα ερωτήματα από αυτά που είχαμε όταν φτάσαμε. Ακούσαμε ανησυχητικές αναφορές δημοσιογράφων που αισθάνονται ότι δεν είναι ασφαλείς όταν γράφουν γύρω από σημαντικά θέματα, ότι η ανεξάρτητη αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων δέχεται πιέσεις και ότι η εθνική ασφάλεια χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για κατάχρηση και παρακολούθηση κατασκοπευτικού λογισμικού. Φαίνεται ότι οι εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού έχουν δημιουργήσει έναν τρομακτικό ιστό διασυνδέσεων που μπορεί να φτάνει μέχρι και στις δημόσιες αρχές, παρόλο που η νομοθεσία της ΕΕ για τα μητρώα πραγματικών δικαιούχων σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να δημοσιοποιούνται αυτού του είδους οι πληροφορίες. Η ΕΕ χρειάζεται σαφείς κανόνες για τον περιορισμό της χρήσης των υπηρεσιών εθνικής ασφάλειας για παρακολουθήσεις, που θα διασφαλίζουν κατάλληλη δικαστική εποπτεία και ένα υγιές και πλουραλιστικό περιβάλλον στα μέσα ενημέρωσης».