Ήταν Μάρτιος του 2021, όταν το Euro2day.gr παρουσίασε «νέο» χάρτη που κυκλοφόρησε σε Think Tank της Ουάσιγκτον και έδειχνε ξεκάθαρα την παράκαμψη της Κύπρου από τον EastMed και το εναλλακτικό πέρασμα από την Αίγυπτο.
Τότε, πηγές στην ελληνική και κυπριακή κυβέρνηση έσπευσαν να το διαψεύσουν. Το παράξενο ήταν, όμως, ότι δεν έγιναν διαβήματα και διαμαρτυρίες προς τις ΗΠΑ και το εν λόγω Think Tank για τον χάρτη.
Το ρεπορτάζ από τότε έλεγε ότι πραγματοποιούνταν πολιτικές κινήσεις υψηλού ρίσκου, «που θα διακινδύνευαν τις άρρηκτες μέχρι τότε σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας».
«Όπως δείχνουν οι ραγδαίες εξελίξεις, η Ελλάδα ενδέχεται να έχει ήδη αποδεχθεί την παράκαμψη της Κύπρου και την de facto διάλυση του αρχικού σχεδιασμού του αγωγού East Med (σ.σ. στον χάρτη με κόκκινο χρώμα)», γράφαμε τότε.
Οπερ και εγένετο.
Η σκόπιμη (;) διαρροή τώρα του non paper των ΗΠΑ που στρέφεται κατά της κατασκευής του αγωγού «βοήθησε» την ελληνική κυβέρνηση να επαναπροσδιοριστεί πλέον δημόσια και επισήμως. Τον περασμένο Μάρτιο, σχεδόν κανείς στα μέσα ενημέρωσης δεν αναφερόταν σε αυτό. Τώρα όμως βλέπουμε πληθώρα αναλύσεων και τοποθετήσεων, γιατί η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει τη λογική της Αιγύπτου και των ΗΠΑ, απομονώνοντας έτσι την Κύπρο, ώστε να μην «ενοχληθεί» η Τουρκία και στρεφόμενη στις ηλεκτρικές διασυνδέσεις.
Η Άγκυρα βέβαια ενώ χαμογελάει από τη μία, από την άλλη ετοιμάζεται να χτυπήσει και τη συνεργασία με την Αίγυπτο και αναμένουμε να δούμε πώς θα ξεδιπλωθεί η τουρκική διπλωματία, καθώς ετοιμάζεται πολυπληθής αντιπροσωπεία με αρχηγό τον Τούρκο ΥΠΕΞ για να μεταβεί στο Κάιρο.
Κάποιες πηγές από την Ουάσιγκτον υποστηρίζουν ότι η λογική των ΗΠΑ ήταν και παραμένει «ότι πρωτίστως πρέπει να διαφυλαχθούν τα αμερικανικά συμφέροντα με την Τουρκία και μετά τα «άλλα».
«Η αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν αλλάζει εύκολα. Οι πρόεδροι αλλάζουν, αλλά τα αμερικανικά συμφέροντα όχι» είπε χαρακτηριστικά η διπλωματική πηγή. Σημείωσε δε ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν μπορεί να κρατά δημοσίως τις ισορροπίες με την Τουρκία -κυρίως λόγω της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την πρωτοβουλίας Μενέντεζ-, όμως η εξωτερική πολιτική δεν χαράζεται μόνο από τον Λευκό Οίκο.
«Υπάρχουν ομόκεντροι κύκλοι στο Υπουργείο Εξωτερικών, επιρροή από ενεργειακά λόμπι αλλά και το σύμπλεγμα βιομηχάνων και στρατιωτικών», προσέθεσε η πηγή.
Πώς φθάσαμε μέχρι εδώ
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αλ Σίσι, στην επίσκεψή του στην Αθήνα και στις συζητήσεις του στο Μαξίμου με τον Κ. Μητσοτάκη, στις 10 με 11 Νοεμβρίου του 2020, έβαλε στο τραπέζι την ιδέα ο αγωγός να ξεκινά μεν από το Ισραήλ, αλλά να συνεχίζει προς τα παράλια της Αιγύπτου αντί στην Κύπρο, όπως ήταν το αρχικό πλάνο και από εκεί στην Κρήτη, με τελικό προορισμό την Ευρώπη. Μέσα στο επόμενο τρίμηνο και μέχρι τον Μάρτιο του 2021, άρχισαν να εμφανίζονται αναλύσεις, κυρίως σε αιγυπτιακά και διεθνή μέσα, που έκαναν λόγο για το υψηλό κόστος της αρχικής σχεδίασης του αγωγού.
Διασταυρωμένες πηγές ανέφεραν στο Euro2day.gr ότι από τον Νοέμβριο του 2020 μέχρι και τον Μάρτιο του 2021 υπήρξαν εντατικές ζυμώσεις για να προχωρήσει η «παρακαμπτήρια οδός» του East Med, ώστε να μπουν στο παιχνίδι ΕΕ, Βρετανία και ΗΠΑ. Όπως και έγινε.
Βεβαίως εντατικές ζυμώσεις γίνονται και από πλευράς της Τουρκίας, ώστε να απομονωθεί η Κύπρος. Αλλά η τουρκική στάση είναι η μόνη προφανής σε αυτή την ιστορία. Οι τότε διαβουλεύσεις φαίνεται πως έγιναν με την Κύπρο να έχει άγνοια και να υποστηρίζει ότι o αγωγός «καλά κρατεί».
Από εκεί και πέρα, η Λευκωσία πέρασε στην αντεπίθεση με τις δικές της διαρροές. Σύμφωνα με αυτές, όταν στις 14 Φεβρουαρίου του 2021 ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης βρισκόταν στο Ισραήλ, στην κατ’ ιδίαν συνάντηση που είχε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, ο Μπ. Νετανιάχου φέρεται να παρουσίασε στον Αναστασιάδη έναν χάρτη με τη νέα πορεία του East Med. Ο Νετανιάχου φέρεται να είπε στον Αναστασιάδη ότι ο νέος χάρτης ήταν ιδέα του Έλληνα πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη, ο οποίος είχε επισκεφθεί το Ισραήλ έξι ημέρες πριν από τον Κύπριο πρόεδρο. Μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης είχε κάνει στάση την ίδια μέρα και στη Λευκωσία, αλλά, κατά αυτή την προσέγγιση, φαίνεται πως δεν συζήτησε με τον Νίκο Αναστασιάδη κάτι για το νέο πλάνο. Ούτε όμως ο Αιγύπτιος πρόεδρος κ. Αλ Σίσι, παρά τις στενές σχέσεις με τον Κύπριο ομόλογό του, φαίνεται πως μίλησε για τα συγκεκριμένα σχέδια.
Ακολούθησαν μήνες σιωπηλής διπλωματίας καθώς στα μέσα ενημέρωσης επικρατούσαν οι εξελίξεις με την Covid-19, τους εμβολιασμούς και τις μεταλλάξεις. Στις 21 Φεβρουαρίου 2021, Ισραήλ και Αίγυπτος συμφώνησαν στη διασύνδεση του ισραηλινού κοιτάσματος φυσικού αερίου «Λεβιάθαν» μέσω υποθαλάσσιου αγωγού που θα καταλήγει στις ακτές της Αιγύπτου και θα υγροποιείται στους δύο σταθμούς υγροποίησης που βρίσκονται ήδη υπό λειτουργία σε Ιτκού και Νταμιέτα.
Πρακτικά, δηλαδή, το θέμα είχε ξεκαθαρίσει.
Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2020 ο αναπληρωτής διευθυντής της Διεύθυνσης Ενέργειας της Κομισιόν Klaus-Dieter Borchardt μίλησε ξεκάθαρα για το ενδεχόμενο απένταξης του αγωγού East Med από τον κατάλογο των έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI) της ΕΕ. Μιλώντας στο Investigate Europe, δήλωσε ότι ο αγωγός θα μπορούσε να είναι ένα από τα υποψήφια projects που θα βγουν από το PCI, με το πρόσχημα ότι δεν ενισχύει την πράσινη ανάπτυξη.
Και πάλι η είδηση πέρασε στα ψιλά. Και πάλι υπήρξε σιωπή από Ελλάδα και Κύπρο, κανένα διάβημα για εξηγήσεις και καμία διαμαρτυρία.
Λίγες μέρες πριν την τοποθέτηση του αξιωματούχου της Κομισιόν, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είχε τηλεδιάσκεψη με τη Γερμανίδα καγκελάριο Α. Μέρκελ. Ο Ερντογάν δήλωσε ότι συζητήθηκαν διάφορα θέματα, μεταξύ των οποίων και η κατάσταση στη ΝΑ Μεσόγειο. «Καταθέσαμε τις προτάσεις μας στην ΕΕ», ανέφερε ο Τούρκος πρόεδρος. Διασταυρωμένες πληροφορίες ανέφεραν ότι ανάμεσα στις προτάσεις είναι και ο ίδιος χάρτης, με την υπόθεση ότι η παράκαμψη της Κύπρου από τον αγωγό East Med θα αποκλιμακώσει την ένταση σε ολόκληρη την περιοχή.
Ο χάρτης Ερντογάν, με την σύσταση από την κα Μέρκελ να δοθεί η απαραίτητη «προσοχή» για να μη χαλάσουν περαιτέρω οι σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας, έφτασε στα χέρια του ΥΠΕΞ της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ. Ο οποίος λίγες μέρες μετά, επισκέφθηκε την Αθήνα…
Ο διπλωματικός μαραθώνιος συνεχίστηκε για να έρθει πλέον στο φως στις 25 Νοεμβρίου 2021, όπου Ελλάδα και Αίγυπτος υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για το φυσικό αέριο σε μεταφορά καθώς επίσης ανταλλαγή τεχνογνωσίας και συνεργασίας σε θέματα έρευνας και εξόρυξης.
Όσο για το αμερικανικό non-paper, οι ΗΠΑ ευθυγραμμίστηκαν πλήρως με την Κομισιόν και το κλίμα της εποχής για την πράσινη ενέργεια, λέγοντας ότι «η Ουάσιγκτον δίνει έμφαση στις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας που θα προετοιμάσουν την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου για τη μετάβαση στη νέα ενεργειακή εποχή».
Κίνδυνος για την Κύπρο
Με τις εκλογές για νέο πρόεδρο της Κύπρου να είναι αρκετά μακριά, το 2023, η Μεγαλόνησος έχει ήδη μπει σε φάση εσωστρέφειας. Οι εκλογικές αψιμαχίες, που οδήγησαν στην προ ημερών παραίτηση του ΥΠΕΞ κ. Χριστοδουλίδη, φέρουν τον κίνδυνο η Κύπρος να μην έχει σταθερή και δυναμική παρουσία και ομοφωνία ίσως στην πιο δύσκολη και κρίσιμη χρονιά για τα κυπριακά συμφέροντα.
Ο κ. Χριστοδουλίδης, που φέρεται να θέλει να θέσει υποψηφιότητα για την Προεδρία ως ανεξάρτητος, θα μείνει εκτός πολιτικής μάχης μέχρι τότε.
Ο Κύπριος πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης, που έχει πολλάκις κατηγορηθεί ότι παραμελεί τα εθνικά καθήκοντά του, έχρισε αντικαταστάτη του τον πρώην παλαίμαχο ΥΠΕΞ Ι. Κασουλίδη. Έναν παλαιάς κοπής πολιτικό, με ήρεμους τόνους και με προτίμηση στη διπλωματία. Όμως είχε αποσυρθεί και αναμένεται να χαθεί πολύτιμος χρόνος μέχρι να ενημερωθεί πλήρως και εις βάθος για τα φλέγοντα θέματα. Χρόνο που ίσως εκμεταλλευθούν όσοι θέλουν να βάλουν ξανά την Τουρκία από το παράθυρο και να της ξαναδώσουν ρόλο στις εξελίξεις.