Η «γκάφα» που είδαμε στις τηλεοράσεις μας, με την πρόεδρο της Κομισιόν να στέκεται και να ψιθυρίζει «χμμ» μένοντας όρθια, όταν οι πρόεδροι Ερντογάν και Μισέλ στρογγυλοκάθισαν στις καρέκλες τους, ήταν απλά το κερασάκι στην τούρτα ενός πολύπαθου ταξιδιού των υψηλών αξιωματούχων της ΕΕ στην Άγκυρα.
Το παρασκήνιο πλούσιο αλλά και αρκετά «προβληματικό» για τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου. Ανώτατες πηγές από την Κομισιόν, το Βερολίνο και την Ουάσιγκτον δήλωσαν ότι κατ’ αρχάς η Ούρσουλα φον ντερ Λειεν και ο Σαρλ Μισέλ αναμενόταν να εξαγγείλουν έναν πολιτικό οδικό χάρτη (road map) μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Όλα αυτά ενώπιoν του Ερντογάν, σε συνέντευξη Tύπου, μετά τη συνάντησή τους στην Άγκυρα την προηγούμενη εβδομάδα.
Οι πηγές της ΕΕ ανέφεραν ότι η εξαγγελία του πολιτικού οδικού χάρτη ήταν «θεμιτή», αφού θεωρήθηκε ότι οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 25ης Μαρτίου το επέτρεπαν ως ένα πρώτο βήμα καλής θέλησης, αλλά και για να γνωρίζει η Τουρκία τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει ως τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου.
Οι ίδιες πηγές παραδέχθηκαν ότι Κομισιόν και Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ήταν σε συνεχή επαφή με Τούρκους διπλωμάτες, προκειμένου να συμφωνήσουν μέχρι κεραίας για την ατζέντα και τις ανακοινώσεις μετά τη συνάντηση με τον Ερντογάν.
Tι θα αναφερόταν στον οδικό χάρτη
Ανώτατη πηγή της Κομισιόν είπε στο Euro2day.gr ότι «βάσει της πολιτικής νομιμοποίησης που έλαβε η Κομισιόν από τους ηγέτες της, θα παρουσίαζαν έναν οδικό χάρτη με οικονομικά οφέλη αλλά και κίτρινες κάρτες». Σύμφωνα με την πηγή, μέσα στον οδικό χάρτη αναφέρονταν τα εξής:
- Σταδιακή βελτίωση των οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.
- Αύξηση των κονδυλίων που παρέχει η ΕΕ στην Τουρκία για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ενόψει του καλοκαιριού.
- Επιπλέον κονδύλια της ΕΕ, εάν η Τουρκία συμφωνήσει να ενσωματώσει πρόσφυγες στη χώρα της. Μέχρι τώρα αναφέρεται ότι αριθμούν περί τα 4 εκατομμύρια.
- Σταδιακή και υπό όρους επανεκκίνηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ-Τουρκίας. Εδώ υπάρχει μια σαφής διαφορά με το κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής και είναι η λέξη «επανάληψη» της διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο. Στον πολιτικό οδικό χάρτη, η λέξη φέρεται να μην υπάρχει. Συνεπώς κάποιος μπορεί να συμπεράνει ότι αφήνεται ένα ανοικτό παράθυρο για αναθεώρηση της τελωνειακής σύνδεσης της Τουρκίας με την ΕΕ, όπως επιθυμεί ο Ερντογάν. «Η ΕΕ είναι έτοιμη να αρχίσει την επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης, να επαναλάβει τον διάλογο σε υψηλό επίπεδο, που διακόπηκε το 2019 σε ορισμένα θέματα όπως η ασφάλεια, το περιβάλλον, η υγεία, και να δώσει ορισμένες διευκολύνσεις όσον αφορά τις θεωρήσεις εισόδου (βίζες) για τους Τούρκους πολίτες», αναφέρουν τα συμπεράσματα.
Οι κίτρινες κάρτες
Στις κίτρινες κάρτες του πολιτικού οδικού χάρτη δεν υπάρχει σαφής αναφορά για τα Ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Παρά μόνο μια γενική μνεία για αποκλιμάκωση της έντασης στη ΝΑ Μεσόγειο. Σε σχετική ερώτηση του Euro2day.gr, η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι για να ξεπεράσει αυτό τον σκόπελο, η Κομισιόν «επέλεξε να δώσει τεχνοκρατικές λύσεις σε πολιτικά ζητήματα». Για τα μεν ελληνοτουρκικά, παρέπεμψε στον διάλογο Αθήνας - Άγκυρας και για το Κυπριακό, στην πενταμερή του Απριλίου. Χωρίς να κάνει λόγο για επιτυχή έκβαση στις συνομιλίες. Μέσα σε δύο γραμμές, δηλαδή, η Κομισιόν προσπέρασε τα δύο μεγαλύτερα αγκάθια μεταξύ δύο κρατών-μελών της ΕΕ και της Τουρκίας.
Οι κίτρινες κάρτες αφορούσαν στα δικαιώματα των γυναικών, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία του Τύπου και το κράτος δικαίου.
Έτερη πηγή ανέφερε ότι η Κομισιόν δεν έχει ψευδαισθήσεις ότι αυτά τα χρόνια προβλήματα πρόκειται να λυθούν εν μια νυκτί ή όσο ο Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία.
Η RealPolitik της Μέρκελ
Οι συνεχείς πιέσεις όμως από πλευράς της Γερμανίδας καγκελαρίου μετρίασαν τόσο τη γλώσσα όσο και τις απαιτήσεις. Η κα Μέρκελ μίλησε για RealPolitik και υποστηρίζει ότι οι σχέσεις με την Τουρκία πρέπει να προχωρήσουν βασιζόμενες έστω και «στα χαρτιά». Με άλλα λόγια, εάν περάσουν σχετικοί νόμοι περί ελευθερίας του Τύπου, δικαιώματα περί γυναικών (όπως έγινε στο παρελθόν), η ΕΕ να ικανοποιηθεί, άσχετα αν δεν εφαρμόζονται ποτέ.
Τι πήγε στραβά
Ενώ το ταξίδι σχεδιαζόταν και ο πολιτικός οδικός χάρτης καταρτιζόταν, ο Τούρκος πρόεδρος άρχισε να μιλά περί υποψίας πραξικοπήματος εναντίον του. Με πρόφαση την προειδοποιητική επιστολή 104 απόστρατων ναυάρχων προς την τουρκική κυβέρνηση για προσπάθειες κατάργησης της Συνθήκης του Μοντρέ και ισλαμοποίησης του τουρκικού στρατού, ο Ερντογάν έδωσε εντολή να συλληφθούν 19 ναύαρχοι. Αυτό έγινε λίγο πριν το προγραμματισμένο ταξίδι της Φον ντερ Λειεν και του Σ. Μισέλ στην Άγκυρα.
Σκέψεις για αναβολή του ταξιδιού
Με τον Τούρκο πρόεδρο να κλιμακώνει τη ρητορική περί συνωμοσίας του στρατού, αρκετοί διπλωμάτες των Βρυξελλών συνέστησαν αναβολή του ταξιδιού μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση. Και αυτό γιατί η παρουσία των δύο προέδρων εκεί, ενώ ο Ερντογάν έριχνε στη φυλακή Τούρκους στρατιωτικούς, όχι μόνο θα μείωνε την ίδια την ΕΕ αλλά θα αποδείκνυε πόσο πρόθυμη είναι η Ευρώπη να κάνει τα στραβά μάτια σε όλα όσα αφορούν την Τουρκία.
Όπως μαθαίνουμε, υπέρ του ταξιδιού ήταν ο Σ. Μισέλ και σκεπτική η Φον ντερ Λάιεν. Με παρεμβάσεις όμως τόσο της Α. Μέρκελ όσο και της Ουάσιγκτον αποφασίστηκε να γίνει το ταξίδι, αλλά να μην ανακοινωθεί ο πολιτικός οδικός χάρτης.
Πληροφορίες από τις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι ο κ. Μισέλ είχε σύσκεψη με τον πρέσβη των ΗΠΑ στις Βρυξέλλες στις 5 Απριλίου, ώστε να διασφαλιστεί το ταξίδι και να συμφωνηθεί η κοινή γραμμή.
Ο Λευκός Οίκος φαίνεται πως θέλει να έχει τη λογική του μαστίγιου και του καρότου με την Άγκυρα, λόγω των S-400 -κυρίως-, αλλά και γιατί η κυβέρνηση Μπάιντεν φέρεται να επιθυμεί συνολικό επαναπροσδιορισμό των σχέσεων με την Τουρκία, καθώς η Ουάσιγκτον φαίνεται να δίνει ιδιαίτερο βάρος στην εξωτερική της πολιτική και τη χάραξη ενός νέου μετώπου με Ρωσία, Κίνα και Ιράν. Κατά την Ουάσινγκτον, η Τουρκία παραμένει ζωτικός σύμμαχος λόγω γεωπολιτικής θέσης αλλά και κινήσεων στα εσωτερικά άλλων χωρών της περιοχής (βλ. Συρία, Αίγυπτο, Κύπρο, Αρμενία, Ουκρανία).
Η… καρέκλα και το νέο sofagate
Πολλοί είναι αυτοί που πίστεψαν ότι οι δηκτικές δηλώσεις και η αυστηρή γλώσσα Ευρωπαίων αξιωματούχων κατά της Άγκυρας έγινε με πρόσχημα το περιστατικό με την… καρέκλα. Μετά την αναχώρησή τους από την Αγκυρα, τις δηλώσεις Ντράγκι για τη δικτατορία του Ερντογάν και τα αντίποινα της Αγκυρας προς τη Ρώμη, Φον ντερ Λάιεν και Μισέλ ξαναθυμηθηκαν να μιλήσουν και για τις διαφορές της Ελλάδος και της Κύπρου με την Τουρκία.
Αυτό που μας μετέφεραν όμως διασταυρωμένες πηγές ήταν ότι η ψυχρότητα στη συνάντηση είχε να κάνει με τη δυσαρέσκεια του Ερντογάν για τη μη ανακοίνωση του πολιτικού οδικού χάρτη.
Βεβαίως μέσα στη συνάντηση, οι δύο πρόεδροι της ΕΕ και της Κομισιόν εξήγησαν στον κ. Ερντογάν ότι ο χάρτης πήρε μια προσωρινή αναβολή λόγω των εξελίξεων και ότι θα μπορούσε να κάνει την εμφάνισή του πριν τον Ιούνιο. Φτάνει η Τουρκία να δείξει λίγη καλή θέληση.
Όσο για την καρέκλα, μάθαμε ότι όντως η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Συμφωνήθηκε από το πρωτόκολλο του ταξιδιού, ο κ. Μισέλ να κάτσει στην καρέκλα δίπλα στον Ερντογάν και η κα Φον ντερ Λάιεν σε καναπέ (στα πρότυπα του Οβάλ Γραφείου του Λευκού Οίκου).
Αυτό που έκανε όμως ο Ερντογάν ήταν να τοποθετήσει τον καναπέ αρκετά μέτρα πιο κάτω και εκτός του frame των φωτογράφων και της κάμερας. Με αποτέλεσμα, η πρόεδρος της Κομισιόν να μείνει στήλη άλατος και οι φωτορεπόρτερ να πρέπει να ξαναστήσουν τα πλάνα τους για να τη συμπεριλάβουν...