Σε μια χρονική περίοδο όπου πολλοί ελπίζουν σε ένα «year-end rally» μέσα στον Δεκέμβριο, η πλειονότητα των αναλυτών απορεί για το πώς συνδυάζονται τόσες πολλές γεωπολιτικές κρίσεις και τόσο έντονες οικονομικές αβεβαιότητες, με το ράλι που σημειώνεται στα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και της Φραγκφούρτης. Φοβούνται, μάλιστα, ένα 2025 γεμάτο από έντονες διακυμάνσεις στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Την ίδια ώρα, οι μετοχές στο Χρηματιστήριο της Αθήνας διαπραγματεύονται με πολύ ελκυστικότερους δείκτες και με την Ελλάδα να πλεονεκτεί σε όρους ανάπτυξης, δημοσιονομικών μεγεθών και πολιτικής σταθερότητας τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια.
Ενδεικτικό το ότι η διαφορά μεταξύ της μέσης μερισματικής απόδοσης στο Χ.Α. (4,2%) και του yield των δεκαετών κρατικών ομολόγων (2,9%) φτάνει τις 1,3 ποσοστιαίες μονάδες και προβλέπεται πως θα διευρυνθεί σημαντικά το 2025.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, οι επενδυτές καλούνται να πάρουν αποφάσεις συνεκτιμώντας τα ρίσκα, αλλά και την πολιτική αποκλιμάκωσης επιτοκίων που αναμένεται να συνεχίσει να εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αρχής γενομένης από την προσεχή εβδομάδα.
Η αμηχανία
Γνωστός χρηματιστηριακός παράγοντας κούνησε αμήχανα τους ώμους τους όταν ρωτήθηκε «Το 2025 θεωρείτε πως θα είναι για τις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές ένα έτος μεγάλων διακυμάνσεων ή ένα έτος… πολύ μεγάλων διακυμάνσεων;». Κι αυτό γιατί, πέρα από εκείνους που ανυπομονούν για το αν θα δούμε μέσα στο Δεκέμβριο το… πολυτραγουδισμένο (και μη στατιστικά επιβεβαιωμένο) «year-end rally», το συγκεκριμένο ερώτημα περιγράφει την αμηχανία με την οποία προσεγγίζουν τα πράγματα οι αναλυτές για όσα θα δούμε μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο.
Η αμηχανία αυτή εστιάζεται σε τρεις κυρίως λόγους:
- Στο γεγονός ότι παράγονται πολύ περισσότερες εστίες γεωπολιτικής αβεβαιότητες απ’ όσες μπορεί να… αντέξει και να διαχειριστεί ένας «λογικός» επενδυτής. Έτσι, σαν να μην έφταναν ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κατάσταση στην Παλαιστίνη, μόνο μέσα στις δεκαπέντε μόλις ημέρες είδαμε να ξεκινάει ένα νέο πολεμικό μέτωπο στη Συρία, να επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος στη Νότια Κορέα (και να αίρεται στη συνέχεια) και να πέφτει η κυβέρνηση στη Γαλλία, αδυνατώντας να περάσει τον κρατικό Προϋπολογισμό του 2025.
- Σ’ αυτή τη διεθνή συγκυρία, με το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ να καλπάζει, με τη Γερμανία να μην έχει ουσιαστικά κυβέρνηση και την ευρωπαϊκή οικονομία να λιμνάζει (βλέπε πολλές χιλιάδες απολύσεις στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία), στα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και της Φρανκφούρτης να γίνεται πάρτι και τις αποτιμήσεις να σκαρφαλώνουν σε ζηλευτά επίπεδα!
- Την ίδια ώρα στην Ελλάδα, ο Γενικός Δείκτης να συνεχίζει την εδώ και μήνες την παράλληλη πορεία του, κόντρα στο γεγονός ότι οι ελληνικές μετοχές διαπραγματεύονται με σαφώς ελκυστικότερους δείκτες και κόντρα στο ότι η δική μας οικονομία έχει όλα τα μακροοικονομικά στοιχεία (βλέπε πορεία ΑΕΠ και δημοσιονομικών δεδομένων για την επόμενη διετία) με το μέρος της. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τους δείκτες, με τη συνολική αποτίμηση του Χ.Α. να διαμορφώνεται στα 101 δισ. ευρώ και τις φετινές χρηματικές διανομές των εισηγμένων στα 4,2 δισ. ευρώ, προκύπτει μια μέση μερισματική απόδοση στο 4,15%, όταν το yield των δεκαετών κρατικών μας ομολόγων έχει υποχωρήσει κάτω από το 3% και των ΕΓΕΔ σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα. Όπως μάλιστα δείχνουν όλα, οι διαφορές αυτές θα διευρυνθούν περαιτέρω το 2025, καθώς οι χρηματικές διανομές των εισηγμένων προβλέπονται αυξημένες (με αιχμή του δόρατος τις τράπεζες, το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, τη ΔΕΗ κ.λπ.) και οι αποδόσεις στους τίτλους σταθερού εισοδήματος θα μειωθούν επηρεαζόμενες από την πολιτική επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Σύμφωνα με τον ίδιο παράγοντα: «Δεν μπορώ να προβλέψω με ασφάλεια τι θα γίνει στη διεθνή οικονομία και τα χρηματιστήρια μέσα στο 2025, ωστόσο πιστεύω ότι η Ελλάδα ξεκινά από σαφώς καλύτερη θέση, έχοντας ως στήριγμα για την επόμενη διετία το Ταμείο Ανάκαμψης και όντας από τις λίγες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα δημοσιονομικού ελλείμματος και πολιτικής σταθερότητας.
Γενικότερα, μέσα από κάθε κρίση που έχει συμβεί κατά τα τελευταία χρόνια, προκύπτει και κάποιο παράπλευρο όφελος για την οικονομία μας. Για παράδειγμα, η έλευση της πανδημίας είχε ως αποτέλεσμα την έλευση του Ταμείου Ανάκαμψης. Η εκτίναξη του πληθωρισμού οδήγησε σε δραστική βελτίωση τον δείκτη του δημόσιου χρέους μας. Και τώρα η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ έχει δυναμώσει τις φωνές όσων υποστηρίζουν ένα πρόγραμμα που να μοιάζει με το πακέτο Ντράγκι στην Ευρώπη.
Όπως, λοιπόν, ολοένα και περισσότεροι προβλέπουν, μετά το Ταμείο Ανάκαμψης πολύ πιθανόν να υπάρξει και ένα νέο πρόγραμμα στήριξης, ικανό να στηρίξει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας έως το 2029 ή και το 2030. Ακόμη, όμως, και στην περίπτωση επιβολής δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα από τις ΗΠΑ, οι επιπτώσεις στην Ελλάδα θα είναι κυρίως έμμεσες, γιατί απλά οι εξαγωγές μας στην άλλη όχθη του Ατλαντικού είναι περιορισμένες».
Το roadshow του Λονδίνου
Κατά πόσο, όμως, μπορεί να βελτιωθούν τα πράγματα μετά το roadshow της ΕΧΑΕ σε συνεργασία με τη Morgan Stanley που έλαβε χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στο Λονδίνο; Σύμφωνα με στελέχη εισηγμένων εταιρειών που συμμετείχαν στην εκδήλωση «τέτοιες εκδηλώσεις είναι χρήσιμες, αλλά δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Ένα μέρος των αναλυτών γνωρίζουν την εταιρεία σου, έχουν πάρει θέση σε αυτή και έρχονται για να ελέγξουν αν έχει αλλάξει κάτι, ενώ οι υπόλοιποι χρειάζονται χρόνο μέχρι να αναλύσουν τα στοιχεία που τους δώσαμε, να ζητήσουν ενδεχομένως περαιτέρω στοιχεία και θα φανεί σε κάποιους μήνες πώς θα αντιδράσουν».
Η γενικότερη αίσθηση πάντως είναι πως η πρωθυπουργική δήλωση πως δεν επιβληθεί έκτακτη φορολόγηση στις τράπεζες λειτούργησε θετικά για τις μετοχές του κλάδου και επίσης πως αυτή την περίοδο το Χ.Α. δεν βρίσκεται στις βασικές προτεραιότητες των ξένων θεσμικών χαρτοφυλακίων.
Η εξήγηση πως αυτό συμβαίνει επειδή το Χ.Α. επιδιώκει να μεταταχθεί στις αναπτυγμένες αγορές, θεωρείται πρόχειρη. «Πρόκειται για ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται συχνά. Οι ξένοι ασχολούνται περιστασιακά -με αφορμή κάποια συγκυρία- μόνο με το ελληνικό χρηματιστήριο, οπότε υπάρχουν δύο επιλογές: είτε να μαντεύεις το πότε θα γίνει αυτό μέσα από την τεχνική ανάλυση, είτε να αγοράζεις επιλεκτικά σε χαμηλά επίπεδα αποτιμήσεων και να περιμένεις», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Από την άλλη πλευρά, πολύ χαμηλή παραμένει η συμμετοχή των Ελλήνων επενδυτών στο Χ.Α., παρά τις θετικές αποδόσεις της τελευταίας πενταετίας. Χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο ότι, ενώ κατά τους πρώτους έντεκα μήνες του 2024 εισέρρευσε στα Αμοιβαία Κεφάλαια φρέσκο χρήμα 4,45 δισ. ευρώ, από το ποσό αυτό μόλις 14 εκατ. ευρώ (το 0,3%) τοποθετήθηκε σε αμοιβαία κεφάλαια που επενδύουν στο Χ.Α.!
Γενικότερα, κατά την τελευταία πενταετία τα ελληνικά νοικοκυριά έχουν αποταμιεύσει σε χρηματοοικονομικά προϊόντα γύρω ή πάνω από 50 δισ. ευρώ (+30 δισ. στις τραπεζικές καταθέσεις, περίπου +12-13 δισ. σε αμοιβαία κεφάλαια και Έντοκα Γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου, συν εταιρικά ομόλογα συν κρυπτονομίσματα), εκ των οποίων ένα πολύ χαμηλό ποσοστό φέρεται να κατευθύνθηκε σε μετοχές του Χ.Α.
Θερμός Δεκέμβριος
Όλα αυτά, βέβαια, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να έχουμε έναν ενδιαφέροντα, από χρηματιστηριακής άποψης, Δεκέμβριο, παρό,τι σε λίγες ημέρες από σήμερα οι ξένοι θεσμικοί θα «κλείσουν τα βιβλία τους» για το 2024. Μεταξύ των παραγόντων που ενδεχομένως θα μπορούσαν να επηρεάσουν το Χ.Α. συγκαταλέγονται:
- Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με το πόσο θα μειώσει τα επιτόκια, με τους περισσότερους να προβλέπουν -0,25% και ορισμένους να αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός -0,50%.
- Τα θεσμικά μέτρα που αναμένεται πως θα ανακοινώσει η κυβέρνηση για τις τράπεζες, σε μια προσπάθειά της να μειωθεί το ύψος των επιβαλλόμενων προμηθειών και να χρηματοδοτηθεί περαιτέρω η οικονομία.
- Η πιθανή επιστροφή στο Χ.Α. των χρημάτων που θα προκύψουν από τη δημόσια πρόταση στην ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή.
- Από το τελικό περιεχόμενο του νομοσχεδίου για την ενίσχυση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, με τις μέχρι τώρα προσδοκίες της αγοράς να είναι περιορισμένες.
- Από τις τρέχουσες εξελίξεις είτε στο μέτωπο των επιχειρηματικών deals, είτε σε κινήσεις placements και εισαγωγών νέων εταιρειών στο Χ.Α. (π.χ. μέσα στο επόμενο δίμηνο αναμένονται -μεταξύ άλλων- η δημόσια εγγραφή της Alter Ego και ένα placement στην Attica Group).