Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί πρόκληση πρώτης γραμμής για τα συστήματα υγείας. Έχει χαρακτηριστεί ως «σιωπηλή πανδημία», με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να την κατατάσσει το 2022 ως μια από τις τρεις κορυφαίες απειλές κατά της υγείας. Η Ελλάδα κατέχει εδώ και χρόνια θλιβερή πρωτιά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ως η χώρα με τα υψηλότερα ποσοστά αποικισμού ασθενών με πολυανθεκτικά μικρόβια.
Ως «unsafe place for patients» («μη ασφαλές μέρος για ασθενείς») χαρακτήρισε τα ελληνικά νοσοκομεία το πενταμελές κλιμάκιο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) που επισκέφθηκε την χώρα μας τον περασμένο Απρίλιο, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο report που συνέταξε, απευθύνοντας 66 συστάσεις για την καταπολέμηση του προβλήματος στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ενιαία Υγεία» («One Health»).
Οι συστάσεις έχουν ληφθεί υπόψη και έχουν συμπεριληφθεί στην εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής, είπε ο παθολόγος – λοιμωξιολόγος και μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΔΥ, Δημήτρης Χατζηγεωργίου, από το βήμα του 10ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Forum Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, στη Θεσσαλονίκη. Ο ίδιος αναφέρθηκε στο νέο, πολυεπίπεδο, σχέδιο δράσης του ΕΟΔΥ για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής, των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων και της ορθής χρήσης αντιβιοτικών.
«Οι ασθενείς μας είναι αποικισμένοι με πολυανθεκτικά μικρόβια», υπογράμμισε από την πλευρά του ο καθηγητής λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Νίκος Σύψας, ο οποίος στο πλαίσιο του ίδιου στρογγυλού τραπεζιού ανακοίνωσε τα πρόδρομα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού προγράμματος REVERSE, τα οποία δείχνουν αργή σταδιακή μείωση του επιπολασμού σε 7 νοσοκομεία που συμμετέχουν.
Σύνθετο πρόβλημα, χρειάζεται σύνθετες λύσεις
Ο κ. Χατζηγεωργίου έκανε λόγο για ένα σύνθετο πρόβλημα, που χρειάζεται σύνθετες λύσεις, με συντονισμένες δράσεις στο πλαίσιο της ενιαίας υγείας, που αφορά το τρίπτυχο άνθρωπος – ζώα – περιβάλλον. Παρατήρησε πως η Ελλάδα υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της Ευρώπης και αναφέρθηκε στην επίσκεψη του κλιμακίου του ECDC, που βρέθηκε στην Ελλάδα έπειτα από ελληνική πρόσκληση («είχε να γίνει από το 2010», είπε), και επισκέφθηκε πολλές μονάδες υγείας.
Στο report που εξέδωσαν τα μέλη του κλιμακίου χαρακτηρίζει τα ελληνικά νοσοκομεία ως μη ασφαλή για τους ασθενείς, κάνει λόγο για κατάσταση δημόσιας υγείας που πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ύψιστη εθνική προτεραιότητα και καταλήγει απευθύνοντας 66 συστάσεις για παρεμβάσεις.
Αυτές, όπως είπε ο λοιμωξιολόγος, ομαδοποιούνται σε δράσεις άμεσης προτεραιότητας, συνεργασία εμπλεκομένων, έλεγχο λοιμώξεων, επιμελητεία αντιβιοτικών, ενίσχυση εργαστηρίων, επιτήρηση μικροβιακής αντοχής, εκπαίδευση γιατρών, ενημέρωση κοινού. «Είναι πολύ χρήσιμα όλα αυτά, έχουν ήδη ληφθεί υπόψη και έχουν συμπεριληφθεί σε διάφορα προγράμματα», είπε και αναφέρθηκε αναλυτικά στις πρωτοβουλίες του ΕΟΔΥ.
80 στελέχη του ΕΟΔΥ σε 55 νοσοκομεία
Η αναβάθμιση του Τμήματος Μικροβιακής Αντοχής και Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων σε Διεύθυνση, ήταν μια από τις πρώτες ενέργειες του ΔΣ του ΕΟΔΥ, σημείωσε ο κ.Χατζηγεωργίου, προσθέτοντας πως πολύ σύντομα έγινε το Επιχειρησιακό Σχέδιο για τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων, που κινείται σε 4 άξονες:
- Δημιουργία οδηγιών για την πρόληψη και έλεγχο λοιμώξεων που σχετίζονται με τη φροντίδα υγείας,
- Εκπαίδευση στη φροντίδα και τον έλεγχο,
- Επιτήρηση των λοιμώξεων, και
- Ελεγχος - ανατροφοδότηση.
Η επιτήρηση θα γίνει με την τοποθέτηση προσωπικού του ΕΟΔΥ στα νοσοκομεία της χώρας. «Έχουν επιλεγεί προς το παρόν τα 55 αρχικά νοσοκομεία, στα οποία θα τοποθετηθούν περίπου 80 νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας. Οι δηλώσεις των λοιμώξεων θα γίνονται ηλεκτρονικά μέσω πλατφόρμας, θα γίνεται εκπαίδευση στον έλεγχο των λοιμώξεων και πιστοποίηση των εκπαιδευτών, επιτήρηση της συμμόρφωσης και επιμελητεία αντιβιοτικών από εκπαιδευμένο προσωπικό πάλι του ΕΟΔΥ, εκπαίδευση του προσωπικού καθαριότητας, έλεγχος της φορείας για πολυανθεκτικά μικρόβια με διαφορετικά πρωτόκολλα για τις ΜΕΘ και τις τακτικές εισαγωγές στα χειρουργικά περιστατικά, σήμανση των αποικισμένων ασθενών κ.λπ.».
Παράλληλα, προωθείται η δημιουργία πρωτοκόλλων για την συνταγογράφηση αντιβιοτικών, μέσω κατευθυντήριων οδηγιών θεραπείας των λοιμώξεων. Αυτές θα συνταχθούν σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων, θα εγκριθούν από ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΕΟΔΥ και θα υποβληθούν στη συνέχεια στην αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Υγείας, ώστε να θεσπιστούν τα πρωτόκολλα για την συνταγογράφηση μέσω της ΗΔΙΚΑ. Θα ακολουθήσει και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για ασύγχρονη εκπαίδευση για τους γιατρούς που χρησιμοποιούν τη συνταγογράφηση.
Το πρόγραμμα REVERSE
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα REVERSE, που ξεκίνησε το 2020 σε 8 ευρωπαϊκές χώρες με προϋπολογισμό 200 εκατομμυρίων ευρώ, στοχεύσει στη μείωση του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής με συνεργατικές δράσεις. Στην Ελλάδα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2022 σε 7 νοσοκομεία, με προϋπολογισμό 1.150.000 ερώ και προβλέπεται να ολοκληρωθεί τον Ιούλιο του 2026.
Τα στοιχεία σημειακού επιπολασμού που παρουσίασε ο καθηγητής Ν. Σύψας, για το ποσοστό αποικισμού ασθενών με τις κυριότερες κατηγορίες πολυανθεκτικών μικροβίων στα νοσοκομεία τεσσάρων χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, φανερώνουν την αρνητική πρωτιά της Ελλάδας: «Είμαστε σε μια κατάσταση σαν της Ρουμανίας, αλλά χειρότερα κι από τη Ρουμανία, δηλαδή οι ασθενείς μας είναι αποικισμένοι με πολυανθεκτικά στελέχη. Αυτή είναι μια εικόνα η οποία είναι μόνο δυσοίωνη για την Ελλάδα και το ελληνικό νοσοκομείο», σχολίασε.
Τα πρόδρομα αποτελέσματα από τον πρώτο χρόνο της παρέμβασης δείχνουν μία «πολύ αργή, πολύ σταδιακή, αλλά πτωτική πορεία των συνολικών νοσοκομειακών λοιμώξεων και των βακτηριαιμιών στο νοσοκομείο», όπως είπε ο κ. Σύψας, προσθέτοντας πως παρόμοια είναι η εικόνα και για τα ποσοστά αποικισμού με πολυανθεκτικά μικρόβια.
Σε ό,τι αφορά τα αντιβιοτικά, έκανε λόγο για μια ελαφρά πτωτική τάση στο Λαϊκό Νοσοκομείο. «Κάνουμε στοχευμένες παρεμβάσεις, εκπαιδεύουμε το προσωπικό. Το κυριότερο είναι ότι τρέχουμε ένα πρόγραμμα ελέγχου λοιμώξεων και έχουμε μια σταδιακή αλλαγή νοοτροπίας και στο προσωπικό και στη διοίκηση. Μεγάλο ερωτηματικό είναι αν θα διατηρηθούν τα αποτελέσματα όταν θα τελειώσει η μελέτη», κατέληξε ο καθηγητής.