Από τα μέσα Αυγούστου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία σε διεθνές επίπεδο, λόγω της ανάδειξης του κλάδου Clade 1 του ιού mpox (monkeypox ή ευλογιά των πιθήκων), που έχει προκαλέσει επιδημία χιλιάδων κρουσμάτων, κυρίως στην Κεντρική Αφρική.
Η ικανότητα του συγκεκριμένου στελέχους να μεταδίδεται με μεγαλύτερη ευκολία από άνθρωπο σε άνθρωπο, καθώς και η στόχευσή του κυρίως σε παιδιά, προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία.
Από την αρχή του 2024 ως τις 31 Αυγούστου, είχαν καταγραφεί περισσότερα από 21.000 ύποπτα κρούσματα mpox στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, που είναι το hotspot της επιδημίας, με τουλάχιστον 5.000 επιβεβαιωμένα και 700 θανάτους. Έξι στα δέκα κρούσματα και 8 στους δέκα θανάτους στη χώρα αφορούν παιδιά κάτω των 15 ετών.
Δραματικές συνθήκες στη ΛΔ του Κογκό
Μιλώντας σε webinar του ΠΟΥ για το θέμα, την Τετάρτη, ο Espoir Bwenge Malembaka, επιδημιολόγος Λοιμωδών Νοσημάτων στο Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health και στο Université Catholique de Bukavu, στη ΛΔ Κονγκό, περιέγραψε την δραματική κατάσταση στην Uvira, μια πόλη 600.000 κατοίκων στα ανατολικά της χώρας.
Όπως ανέφερε, μεταξύ άλλων, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι εφαρμόσιμη η οδηγία για απομόνωση των ήπιων περιπτώσεων στο σπίτι, καθώς σε μια μέση κατοικία της πόλης διαμένουν 4 άτομα σε ένα δωμάτιο, ενώ το 59% των ασθενών χρησιμοποιούν τουαλέτες που μοιράζονται πολλά νοικοκυριά. Ο ίδιος ζήτησε μια νέα, πιο προσωποκεντρική προσέγγιση αντιμετώπισης της κρίσης στην Αφρική, που θα λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές συνθήκες, αλλά και τις προϋπάρχουσες προκλήσεις στα συστήματα υγείας.
Στον υπόλοιπο κόσμο
Στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο η κατάσταση είναι άκρως διαφορετική. Η πρόληψη είναι εφικτή, μέσω τήρησης στοιχειωδών κανόνων ατομικής υγιεινής, η πρόσβαση σε καθαρό νερό είναι εξασφαλισμένη, ενώ υπάρχουν πολύ περισσότερες δυνατότητες για διάγνωση, απομόνωση και ιατρική αντιμετώπιση.
Στην αρχή της εβδομάδας, η Διεθνής Ένωση Παιδιάτρων (International Pediatric Association - IPA) εξέδωσε οδηγό για την αναγνώριση των ύποπτων συμπτωμάτων, τη διαφοροδιάγνωση και την αντιμετώπιση πιθανών περιστατικών σε παιδιά, ενθαρρύνοντας τους παιδιάτρους να πληροφορήσουν - ευαισθητοποιήσουν την κοινωνία και τους τοπικούς οργανισμούς δημόσιας υγείας.
Μιλώντας στο iatronet.gr, η πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Βόρειας Ελλάδας, Δρ. Όλγα Τζέτζη, αποκωδικοποιεί τις οδηγίες κι επισημαίνει τα σημεία προσοχής για τους γονείς και τους γιατρούς. Παράλληλα, εξηγεί γιατί η συγκεκριμένη κρίση δημόσιας υγείας δεν δείχνει προς το παρόν ικανή να απειλήσει με πανδημία.
Τα κλινικά χαρακτηριστικά
Όπως αναφέρεται στις οδηγίες της ΙPA, το εξάνθημα, που αποτελεί το κύριο κλινικό χαρακτηριστικό της μόλυνσης από τον Mpox, εμφανίζεται 1-3 ημέρες μετά την έναρξη του πυρετού. Ξεκινά από το πρόσωπο και εξαπλώνεται σε άλλα μέρη (κορμός, πόδια, χέρια, γεννητικά όργανα, παλάμες, πέλματα), ενώ μπορεί να επηρεαστεί ο βλεννογόνος και τα μάτια.
Το εξάνθημα εξελίσσεται σε κηλιδοβλατιδώδες, φυσαλιώδες, φλυκταινώδες και υποχωρεί με κρούστα σε 10 μέρες. Η μετάδοση γίνεται μέχρι να ξεραθούν και να πέσουν οι κρούστες, ενώ παραμένουν υπομελαγχρωματικές κηλίδες, που ξεθωριάζουν με τον χρόνο.
«Ύποπτα περιστατικά είναι αυτά που παρουσιάζουν εξάνθημα, πυρετό, λεμφαδενοπάθεια. Με την υποψία συστήνεται απομόνωση, χωρίς άσκοπες μετακινήσεις, ενώ προτείνεται χρήση γαντιών – μάσκας. Χρειάζεται προσοχή σε πετσέτες και κλινοσκεπάσματα που χρησιμοποιεί το ύποπτο περιστατικό, τα οποία πρέπει να πλένονται σε θερμοκρασία πάνω από 60 βαθμούς», αναφέρει η κ. Τζέτζη, προσθέτοντας πως ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να επιδεικνύουν οι επαγγελματίες υγείας, με χρήση προστατευτικών μέσων, και προσοχή στα σωματικά υγρά, καθώς είναι μολυσματικά.
«Ως κλινικοί γιατροί καλούμαστε να διαφοροδιαγνώσουμε το Mpox από άλλα εξανθηματικά νοσήματα με παρόμοιες βλάβες, όπως ανεμοβλογιά, μολυσματικό κηρίο, δηλαδή δερματική στρεπτοκοκκική λοίμωξη από στρεπτόκοκκο Α, σταφυλοκοκκινή ή στρεπτοκοκκική λοίμωξη του δέρματος που καταλήγει σε διεισδυτική νόσο, ιλαρά, σύφιλη και ψώρα», διευκρινίζει η παιδίατρος, υπογραμμίζοντας πως η διάγνωση χωρίς πρόσθετα διαγνωστικά εργαλεία είναι δύσκολη στην Αφρική.
Οι διαφορές με την Ευρώπη
Συνοψίζοντας τους λόγους για τους οποίους σήμερα η Ευρώπη δεν ανησυχεί ιδιαίτερα, η κ.Τζέτζη επισημαίνει:
- Η πρόληψη είναι ευκολότερη, μέσω της τήρησης κανόνων ατομικής υγιεινής (πλύσιμο χεριών, μάσκα, απομόνωση, περιποίηση δερματικών βλαβών ώστε να μην επιμολυνθούν και προκαλέσουν επιπλοκές κ.ά.).
- Υπάρχει δυνατότητα εμβολιασμού, σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού με αυξημένο κίνδυνο έκθεσης στον ιό.
- Ο πληθυσμός είναι εμβολιασμένος για πολλά από τα νοσήματα της διαφοροδιάγνωσης.
- Η λήψη ιστορικού, που περιλαμβάνει πιθανό πρόσφατο ταξίδι σε περιοχή όπου ενδημεί ο Mpox ή επαφή με ύποπτο κρούσμα, παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση.
- Υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα εργαστηριακού ελέγχου για την επιβεβαίωση της διάγνωσης
«Οι χώρες της Αφρικής, όπου ενδημεί ο ιός, έχουν περισσότερη ανάγκη από το εμβόλιο, για τον επιπλέον λόγο ότι έχουν μειωμένη δυνατότητα λήψης προληπτικών μέτρων, εξαιτίας των συνθηκών ζωής (περιορισμένη πρόσβαση σε καθαρό νερό, ανασφάλεια τροφής, συνωστισμός, υψηλός επιπολασμός HIV, έλλειψη πρωτοβάθμιας περίθαλψης κ.ά.)», επισημαίνει η παιδίατρος, προσθέτοντας: «Ας πατήσουμε το κουμπί πανικού στην Αφρική, αν θέλουμε να μην έχουμε ανησυχία και στην Ευρώπη»
Γιατί δεν απειλεί -ακόμη- με πανδημία
Η παιδίατρος παραθέτει δύο βασικούς λόγους που καθιστούν τον Mpox λιγότερο επικίνδυνο από τον SARS-CoV-2 και φαίνεται πως δίνουν πλεονέκτημα στην ιατρική κοινότητα για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του, πριν απειλήσει με πανδημία:
- Παρά την ανάδειξη του πιο μεταδοτικού στελέχους, που του δίνει τη δυνατότητα να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και μέσω σταγονιδίων, ο κύριος τρόπος μετάδοσης του Mpox παραμένει η στενή επαφή.
- Η νόσος δεν είναι μολυσματική πριν την έκθυση. Δηλαδή το άτομο δεν μεταδίδει πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος, γεγονός που δεν ευνοεί τη γρήγορη μετάδοση και δίνει χρόνο για την έγκαιρη αναγνώριση και περιορισμό του ύποπτου κρούσματος.