Γιατί η mpox (πρώην monkeypox ή ευλογιά των πιθήκων) προκαλεί και πάλι διεθνή ανησυχία μετά από δύο χρόνια; Τι γνωρίζουμε για το νέο στέλεχος lb, τη μεταδοτικότητα, την μολυσματικότητα και την θνητότητα σε όσους νοσήσουν; Πώς θα αντιμετωπιστεί η ταχύτατη εξάπλωσή του στην Κεντρική Αφρική, πώς μπορούν να αποτραπούν οι αλυσίδες μετάδοσης στην Ευρώπη και ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την Ελλάδα;
Απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα αναφορικά με την επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας που κήρυξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δίνει μιλώντας στο Euro2day.gr ο παθολόγος Γιώργος Παππάς (φωτ.), ο οποίος έχει πολυετή συστηματική ερευνητική ενασχόληση με την ετοιμότητα απέναντι σε επιδημίες και πανδημίες.
Γιατί σήμανε συναγερμός μετά από δύο χρόνια
Το 2022 ο συναγερμός αφορούσε τον κλάδο ΙΙ του ιού που προκαλεί την mpox και τη διασπορά του μέσω στενής επαφής, περιλαμβανομένης της σεξουαλικής, εξηγεί ο κ. Παππάς, προσθέτοντας πως δύο χρόνια μετά η απειλή προέρχεται από την ταχεία διασπορά του κλάδου Ι και μια νέα του παραλλαγή, την Ib.
«Αυτή φαίνεται πως επιτρέπει την πολύ εύκολη μετάδοση του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο», αναφέρει, συμπληρώνοντας παράλληλα ότι όπως προκύπτει από ιστορικά στοιχεία και πειραματικά μοντέλα σε ζώα, ο κλάδος Ι προκαλεί πολλαπλάσια νοσηρότητα και βαρύτερη νόσο από τον κλάδο ΙΙ, με τις αναφορές για θνησιμότητα που φτάνει ως και το 10%.
Τι γνωρίζουμε για τους τρόπους μετάδοσης
Η μετάδοση γίνεται από άμεση επαφή με μολυσμένο ζώο, στην Αφρική, ή από στενή επαφή, περιλαμβανομένης της σεξουαλικής, με μολυσμένο άτομο. Ένας από τους τρόπους μετάδοσης είναι και ο αερογενής, από ένα άτομο της οικογένειας στο άλλο. Με ποιον τρόπο όμως;
Σύμφωνα με τον κ. Παππά, η μετάδοση με την αναπνοή ή το βήχα πιθανώς δεν είναι πολύ εύκολη, καθώς σε δύο μελετημένες περιπτώσεις δεν παρατηρήθηκε μετάδοση από συμπτωματικά άτομα που μπήκαν για πολύωρα ταξίδια σε αεροπλάνο ή τραίνο.
Μπορεί όμως να είναι πιο πολύπλοκη και πιο ύπουλη. Για παράδειγμα το τίναγμα μολυσμένου σεντονιού, μπορεί να δημιουργήσει μολυσματικό αερόλυμα από κρούστες πληγών. Επομένως, απαιτείται λεπτομερής απολύμανση και μάσκα υψηλής προστασίας για όσους φροντίζουν άτομα με mpox.
«Δεν γνωρίζουμε ακόμη με σαφήνεια για το πόσο μεταδοτικό είναι το νέο στέλεχος με κάθε τρόπο μετάδοσης. Αν, για παράδειγμα, μπει σε δίκτυα πολλαπλών στενών επαφών, όπως προ διετίας το στέλεχος IIb, μπορεί να έχουμε μεγάλες αλυσίδες μετάδοσης», διευκρινίζει στο Euro2day.gr ο παθολόγος και προσθέτει: «Aν παράλληλα έχει και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στον χώρο ή μεγαλύτερη μεταδοτικότητα μέσω του αέρα, αυτόματα θα έχουμε περαιτέρω δευτερογενείς εκθέσεις- όχι όμως στο βαθμό που συνέβη στον κορωνοϊό.
Τρόποι αντιμετώπισης της διασποράς
Μια πρώιμη αναγνώριση και κατάλληλη απομόνωση μπορεί να αποτρέψει δευτερογενή μετάδοση, οπότε το ζητούμενο στην προσπάθεια αποτροπής των εισροών στο δυτικό κόσμο είναι η εγρήγορση, όπως αναφέρει ο γιατρός.
Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση στην «πηγή» της εξάπλωσης, την Αφρική, είναι λιγότερο αισιόδοξος. «Εφικτή είναι αρχικά η ενίσχυση της διαγνωστικής ικανότητας των χωρών, ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν τι στέλεχος κυκλοφορεί και πόσο.
Σε δεύτερη φάση πρέπει να κατευθυνθούν εκεί εμβόλια, αλλά το πρόβλημα είναι ότι τα εμβόλια δεν είναι για παιδιά, ενώ τα παιδιά είναι η πλειοψηφία των αφρικανικών κρουσμάτων (και θανάτων)», αναφέρει, προσθέτοντας πως οι αυτόματες παρεμβάσεις στην ποιότητα ζωής και περίθαλψης είναι δυστυχώς ακατόρθωτες.
Επιπρόσθετα, θα βοηθούσε και μια ευρύτερη διερεύνηση της παρουσίας του ιού σε ζώα, καθώς τα παιδιά στην κεντρική Αφρική παραδοσιακά κολλάνε τον ιό μετά από επαφή με μολυσμένα ζώα, ή από μόλυνση από μέλος της οικογένειάς τους που ήρθε σε επαφή με μολυσμένο ζώο.
Δυνητικοί κίνδυνοι για την Ελλάδα
Το ένα κρούσμα που έχει καταγραφεί ως τώρα στην Ευρώπη από κλάδο Ιb, στη Σουηδία, είχε ταξιδέψει σε περιοχή της Αφρικής όπου «τρέχει» αυτό το στέλεχος του ιού, ενώ λόγω προσωπικών δεδομένων δεν γνωρίζουμε περισσότερα. Άρα, θα ήταν καλό να αποφεύγει κανείς την επίσκεψη σε χώρες όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Λ.Δ. του Κονγκό, το Μπουρουντί και η Ρουάντα.
Ο κ. Παππάς θεωρεί βέβαιο πως θα υπάρξουν περισσότερα κρούσματα ανά την Ευρώπη, προσθέτοντας πως το ζήτημα είναι αν αυτά θα πυροδοτήσουν αλυσίδες μετάδοσης και αν θα εγκατασταθεί το στέλεχος στην Ευρώπη.
Αναφορικά με τους δυνητικούς κινδύνους για την Ελλάδα, σημειώνει πως «υπάρχουν επαγγελματικές, τουριστικές και μεταναστευτικές ροές με τις χώρες που πλήττονται, πιστεύω περισσότερο επαγγελματικές» και συμπληρώνει: «Χρειάζεται ενημέρωση των πιθανών ταξιδιωτών και των επαγγελματιών υγείας, για πρώιμη υποψία και διάγνωση». Ο ίδιος εκτιμά πως δεν θα υπάρξουν περιορισμοί σε μετακινήσεις, παρατηρώντας πως «εδώ εθελοτυφλούμε για ένα σαφώς μεταδοτικότερο παθογόνο όπως ο κορωνοϊός».
Υπάρχει κίνδυνος πανδημίας;
«Από όσο γνωρίζουμε, ο ιός δεν έχει τη δυναμική ραγδαίας μετάδοσης που έχει π.χ. ο κορωνοϊός», επισημαίνει ο κ. Παππάς, προσθέτοντας ωστόσο πως «αν το αφήσεις να κυκλοφορήσει μαζικά, τότε θα αρχίσεις, ακόμη και με μικρότερη νοσηρότητα ή θνησιμότητα, να μετράς επιβάρυνση του συστήματος υγείας και θανάτους. Άλλωστε, ακόμη και το προ 2ετίας (θεωρητικά) ηπιότερο στέλεχος, προκάλεσε θανάτους».
Σε περίπτωση που κυκλοφορήσει ένα στέλεχος που «προτιμά» παιδιά και εγκύους, πέραν των ανοσοκατεσταλμένων, όπως φέρεται να κάνει το στέλεχος Ι, το φορτίο θα είναι δυσανάλογα βαρύ, παρατηρεί, και καταλήγει: «Οπότε, χρειάζεται διάγνωση και καλύτερη αναγνώριση στην Αφρική, διαγνωστική και ιχνηλατική ετοιμότητα στα καθ' ημάς».