Τα επεισόδια καύσωνα που καταγράφονται νωρίς το καλοκαίρι «σοκάρουν» τον ανθρώπινο οργανισμό περισσότερο από τους καύσωνες του Αυγούστου, καθώς τον βρίσκουν απροετοίμαστο να δεχτεί τη θερμική καταπόνηση και να προσαρμοστεί σε αυτήν, όπως έχουν καταδείξει διεθνείς μελέτες.
Η μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας του ΑΠΘ, Δάφνη Παρλιάρη, με ειδίκευση στις επιπτώσεις της θερμοκρασίας και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία, εξηγεί στο iatronet.gr τους μηχανισμούς με τους οποίους επιδρά ο συνδυασμός ζέστης και κακής ποιότητας αέρα, κυρίως στο καρδιαγγειακό και στο αναπνευστικό σύστημα.
Στη Θεσσαλονίκη, μια από τις πιο επιβαρυμένες περιβαλλοντικά πόλεις της Ευρώπης, θα είναι διαθέσιμη το επόμενο διάστημα μια εξειδικευμένη διαδικτυακή πλατφόρμα που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου, η οποία θα προειδοποιεί σε πραγματικό χρόνο τους φορείς διοίκησης και το κοινό για ενδεχόμενους κινδύνους στην υγεία κυρίως των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.
Ζέστη και ρύπανση, ένα επικίνδυνο κοκτέιλ
«Ο συνδυασμένος αντίκτυπος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θερμικού στρες επηρεάζει σοβαρά την ανθρώπινη υγεία, κυρίως το καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστημα», επισημαίνει η κ. Παρλιάρη, εξηγώντας πως οι μεταβολές στη θερμοκρασία του αέρα, σε συνδυασμό με την υγρασία και την ηλιακή ακτινοβολία, επηρεάζουν τον οργανισμό με διάφορους τρόπους, όπως με την αύξηση της πυκνότητας του αίματος και των επιπέδων χοληστερόλης. Τα αιωρούμενα σωματίδια, από την άλλη, αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και προκαλούν προβλήματα με την πήξη του αίματος και οξειδωτικό στρες.
«Τόσο οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων όσο και η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό, ειδικά σε άτομα με καρδιολογικά προβλήματα», σημειώνει, προσθέτοντας: «Επιπλέον, σε συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών, το όζον ως δευτερογενής ρύπος μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του οργανισμού να διαλύει τους θρόμβους, να επιδεινώσει τη λειτουργία των πνευμόνων, να προκαλέσει φλεγμονές στους αεραγωγούς και να αυξήσει την ευαισθησία τους. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, τα ηλικιωμένα άτομα, τα άτομα σε κατάσταση αστεγίας ή οικονομικής δυσχέρειας, είναι ομάδες ακόμα πιο ευάλωτες στον συνδυασμό κακής ποιότητας αέρα και θερμικής καταπόνησης».
Οι αλληλένδετες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της θερμικής καταπόνησης εκδηλώνονται με ανησυχητική αύξηση των ποσοστών θνησιμότητας, ιδιαίτερα όσον αφορά τους κατοίκους μεγάλων αστικών κέντρων. «Ο συνδυασμός μολυσμένου αέρα και παρατεταμένου θερμικού στρες ασκεί μεγάλη πίεση στο αναπνευστικό και το καρδιαγγειακό τους σύστημα, οδηγώντας σε αύξηση των επιπλοκών στην υγεία και, τελικά, σε αυξημένο ρίσκο θνησιμότητας», αναφέρει η ερευνήτρια.
Θεσσαλονίκη: Από τις πιο επιβαρυμένες πόλεις της Ευρώπης
Σε μια εποχή που η επίδραση της κλιματικής αλλαγής δημιουργεί συνεχόμενα ρεκόρ θερμοκρασιών, είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ η λήψη συγκεκριμένων μέτρων για την προστασία του πληθυσμού των περιβαλλοντικά επιβαρυμένων αστικών κέντρων. Ένα από αυτά είναι η Θεσσαλονίκη, η οποία για διάφορους λόγους (γεωγραφική θέση, ρυμοτομία, ΒΙΠΕ, απουσία μέσου σταθερής τροχιάς, περιβαλλοντικοί παράγοντες κ.ά.) έχει ξεπεράσει την Αθήνα και είναι από τις πόλεις με τη χειρότερη ποιότητα αέρα στην Ευρώπη.
Την άνοιξη του 2023 επιβλήθηκε πρόστιμο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τις συνεχόμενες επί χρόνια υπερβάσεις των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10, ενώ τον περασμένο Ιανουάριο οι συγκεκριμένοι ρύποι χτύπησαν «κόκκινο» λόγω και της κυκλοφοριακής συμφόρησης στην πόλη, που δημιούργησε η έναρξη των έργων του flyover στον περιφερειακό. Το καλοκαίρι, η εικόνα είναι καλύτερη ως προς τα ΡΜ10, όμως στο μίγμα προστίθενται οι δευτερογενείς ρύποι, όπως το όζον, που δημιουργείται με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Ενοποιημένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Μια εξειδικευμένη διαδικτυακή πλατφόρμα, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου LIFE SIRIUS, σε μια σύμπραξη Ελλάδας, Ιταλίας και Κύπρου, θα παρέχει σε φορείς και πολίτες ακριβείς πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για τις θερμοκρασιακές και ατμοσφαιρικές συνθήκες, καθώς και προβλέψεις κινδύνων από τον συνδυασμό των δύο παραγόντων, με σκοπό τη λήψη μέτρων προφύλαξης και την προστασία της δημόσιας υγείας.
Το «Ενοποιημένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης» είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Εργαστηρίου Φυσικής της Ατμόσφαιρας του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτριο Μελά, με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και φορείς από τη Ρώμη και τη Λευκωσία
«Η πλατφόρμα θα διευκολύνει την περιβαλλοντική διακυβέρνηση και θα απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε φορείς διοίκησης και παράλληλα στο κοινό. Η χωρική ανάλυση του μοντέλου είναι τέτοια που προβλέπει και την πρόγνωση σε διαφορετικά διαμερίσματα μέσα στην πόλη», αναφέρει η κ. Παρλιάρη και συμπληρώνει: «Αναπτύσσουμε ένα πρόγραμμα πρόγνωσης υγείας σε σχέση με τη θερμική επιβάρυνση και την ποιότητα του αέρα, με χρωματική κλιμάκωση κινδύνου».
Η πρώτη έκδοση της πλατφόρμας αναμένεται άμεσα, εντός Ιουνίου, ενώ η τελική της μορφή θα είναι διαθέσιμη μέσα στους επόμενους μήνες.