Οι 3 στους 10 Έλληνες (28,5%) ή 2.250.000 παραμένουν πιστοί καπνιστές παραδοσιακού τσιγάρου το 2022, ποσοστό σταθερό μετά την αύξηση στην πανδημία ενώ οι άνεργοι και οικονομικά ασθενέστεροι φαίνεται να δυσκολεύονται περισσότερο να "απεξαρτηθούν" αποδυναμώνοντας την τάση διακοπής ή στροφής του πληθυσμού σε εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.
Αυτές τις τάσεις ανέδειξε πανελλαδική έρευνα της Marc για το κάπνισμα στην Ελλάδα το 2022 που διεξήχθη (σε 1.200 νοικοκυριά τον Ιούνιο) για λογαριασμό της Παπαστράτος, η οποία σημειωτέον αντλεί πλέον 65% των εσόδων της από εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.
Διαπιστώνεται ότι στο σύνολο των καπνιστών οι περισσότεροι είναι άνδρες στις ηλικίες 45-65 ετών ενώ το 84% του δείγματος λέει ότι ανησυχεί για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία του.
Η έρευνα με τίτλο "Τσιγάρο: Η ξεπερασμένη συνήθεια που δεν λέμε να ξεπεράσουμε", παρουσιάστηκε σε συνέντευξη τύπου σήμερα από τον Θωμά Γεράκη, Διευθύνοντα Σύμβουλο της Marc και τη Λένα Πλαΐτη, Γενική Διευθύντρια Επικοινωνίας της Παπαστράτος. Η μελέτη έδειξε ότι στους λόγους στροφής των καπνιστών στο εναλλακτικό τσιγάρο προτεραιοποιείται ο μειωμένος κίνδυνος για την υγεία, το γεγονός ότι δεν μυρίζει, δεν έχει καύση και στάχτη και είναι πιο οικονομικό.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, 15,2% των καπνιστών κρύβει ότι καπνίζει και αισθάνεται άβολα σε παρέες που δεν καπνίζουν (σε ποσοστό 41,9%). Όπως σημείωσε ο καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αναστάσιος Σταλίκας, αυξάνεται η κοινωνική πίεση στους καπνιστές τόσο από την κοινωνία όσο και από τους ίδιους αλλά αυτό δεν βοηθά στη διακοπή του καπνίσματος. Διαπιστώνεται επίσης ότι ενοχλεί η τσιγαρίλα ακόμη και στους εξωτερικούς χώρους, με τους μη καπνιστές να λένε ότι ενοχλούνται (σε ποσοστό 61,6% στην Ελλάδα και 65,4% στην Κύπρο). Επίσης 6 στους 10 καπνίζοντες πιστεύουν ότι είναι λιγότερο ελκυστικοί από αυτούς που δεν καπνίζουν.
Η φορολόγηση επίσης ανάγεται σε σημαντικό πυλώνα στην προσπάθεια στροφής των καπνιστών σε εναλλακτικά προϊόντα, με βάση τον βαθμό βλαπτικότητας, σύμφωνα με τον Ι.Καργαρώτο, αντιπρόεδρο της Παπαστράτος, που απάντησε σε σχετικό ερώτημα αναφερόμενος ενδεικτικά σε προσεγγίσεις όπως των ηλεκτρικών οχημάτων έναντι εκείνων με κινητήρες εσωτερικής καύσης, των ΑΠΕ σε σχέση με τις πηγές ενέργειες με άνθρακα κ.ο.κ.. Σημείωσε ότι η Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν μια τέτοια προσέγγιση εκφράζοντας την εκτίμηση ότι αυτό θα συνεχιστεί στο μέλλον. Αναφέρθηκε επίσης στο στοιχείο της μελέτης που έδειξε ότι 8 στους 10 συμμετέχοντες συμφωνούν ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος πρέπει να αντιμετωπίζονται πιο ευνοϊκά ως προς τη φορολογία επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι για κοινωνίες που νοιάζονται για τη δημόσια υγεία η φορολόγηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη μια τέτοια παράμετρο.
Ο κ. Καργαρώτος τόνισε πάντως ότι το νοιάξιμο για την υγεία σημαίνει διακοπή του καπνίσματος και τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος δεν είναι μέσα διακοπής καπνίσματος αλλά καταναλωτικά προϊόντα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται.
Σύμφωνα με τον κ. Σταλίκα, οι περισσότεροι καπνιστές θέλουν να διακόψουν αλλά δεν μπορούν να διαχειριστούν την εξάρτηση, την οποία χαρακτήρισε "χημική και ψυχολογική" καθώς συνδέεται με την έννοια της χαλάρωσης, του διαλείμματος και αυτό που οι διανοούμενοι έλεγαν κάποτε "στο τσιγάρο που κρατώ, ένα τσιγάρο δρόμος, παρέα, παρηγοριά...".
Η διαδικασία της διακοπής του καπνίσματος είναι δύσκολη, "πιο δύσκολη και από τη δίαιτα", όπως συμφώνησαν οι ομιλητές, τονίζοντας ότι απαιτεί υποστηρικτικό περιβάλλον. Ωστόσο η ανασφάλεια και το άγχος της κρίσης δεν ευνοούν και σύμφωνα με τον κ. Σταλίκα η μελέτη έδειξε ότι υπάρχει εκνευρισμός και οι περισσότεροι ενοχλούνται με την αναπνοή του καπνιστή δίπλα τους υποβαθμίζοντας το φόβο για την υγεία του. Δηλαδή, έχουμε ανάγκη από τον σύντροφο, την παρέα αλλά και λιγότερη ανοχή και αυτό είναι ανησυχητικό φαινόμενο, όπως είπε.
Οι 7 στους δέκα Έλληνες (72%) θεωρούν το τσιγάρο μία ξεπερασμένη συνήθεια. Σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του 2021, οι ενστάσεις και η πίεση του κοινωνικού περιβάλλοντος καταγράφονται εντονότερες και η κοινωνική ανοχή μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Το 59% αναφέρει ότι το κάπνισμα ενοχλεί τον/τη σύντροφο-μη καπνιστή και δημιουργεί διαφωνίες και τσακωμούς με τον/τη σύντροφό τους, ποσοστό αυξημένο συγκριτικά με το 52% και 49% αντίστοιχα της περσινής έρευνας. Πέρα από τις συντροφικές σχέσεις των καπνιστών φαίνεται, επίσης, να επηρεάζονται αρνητικά και οι οικογενειακές και φιλικές τους σχέσεις, με την πλειονότητα των μη καπνιστών (66%) να ενοχλούνται από το γεγονός ότι ένα συγγενικό ή φιλικό τους πρόσωπο καπνίζει. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές ελληνικές οικογένειες (45%) δεν επιτρέπουν το κάπνισμα στο σπίτι τους.
Οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος
Έμφαση δόθηκε στον τομέα της ενημέρωσης γεγονός που έχει συνεισφέρει στη μείωση του πληθυσμού των καπνιστών στην Ελλάδα συγκριτικά με μερικά χρόνια πριν. Διαπιστώνεται επίσης ότι οι χρήστες αποκλειστικά εναλλακτικών προϊόντων νικοτίνης φτάνουν το 4,4% από 3,4% ένα χρόνο πριν. Όσοι δηλώνουν ότι κάνουν χρήση εναλλακτικών προϊόντων αλλά καπνίζουν και παραδοσιακό τσιγάρο περιστασιακά φτάνουν το 1,9% από 1,7% αντίστοιχα. Συνυπολογίζοντας τους χρήστες παραδοσιακού τσιγάρου που χρησιμοποιούν περιστασιακά και εναλλακτικό διαπιστώνεται ότι οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων ανέρχονται στο 8% (από 5,5% ένα χρόνο πριν), δηλαδή περίπου 650.000 άτομα καταγράφοντας αύξηση στις ηλικίες 21 ετών και άνω. Ειδικά στην Κύπρο το ποσοστό των χρηστών εναλλακτικών προϊόντων φτάνει το 16,2%.