Όταν μιλάμε για προβλήματα συμπεριφοράς και ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την πλοήγηση στο διαδίκτυο, συνήθως η σκέψη μας πάει κατευθείαν στο διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying). Όμως, υπάρχει κάτι άλλο που πρέπει να μας ανησυχεί - η πρόσβαση.
Οι μηχανές αναζήτησης μάς έχουν εξασφαλίσει εύκολη πρόσβαση σε περισσότερες και φαινομενικά πάντα φρέσκες πηγές περιεχομένου που μπορούν όμως να προκαλέσουν εξίσου, αν όχι περισσότερη, ζημία από το cyberbullying.
Εννοείται ότι οι μηχανές αναζήτησης όπως και οι προσωπικοί υπολογιστές, το internet και ο παγκόσμιος ιστός, δεν είναι εγγενώς επικίνδυνα, αλλά έχουμε κάθε λόγο να είμαστε προσεκτικοί στη χρήση τους. Γιατί, ενώ έχουμε δει μεγάλα άλματα στην ανάπτυξη και τις λειτουργίες τους, δεν έχουμε κατανοήσει ως χρήστες της τεχνολογίας τους κινδύνους που τις συνοδεύουν.
Ορισμένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα έχουν τις ρίζες τους στους αλγόριθμους, η δουλειά των οποίων είναι να διευκολύνουν τους χρήστες να βρίσκουν το περιεχόμενο που αναζητούν στο internet.
Στο πλαίσιο αυτό, η παγκόσμια εταιρία ψηφιακής ασφάλειας ESET μιλά για τους ενδεχόμενους κινδύνους στους οποίους μπορεί οι ανήλικοι χρήστες να εκτεθούν λόγω των αλγόριθμων των μηχανών αναζήτησης αλλά και για το τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τα παιδιά, τους ανηλίκους ή και τους εαυτούς μας.
Όταν η αναζήτηση στο internet γίνεται προσωπική υπόθεση
Οι αλγόριθμοι εργάζονται ακούραστα για να φέρουν στους χρήστες περιεχόμενο που υπολογίζουν ότι μπορεί να τους αρέσει
Όμως, το διαδίκτυο είναι ένας τεράστιος χώρος που δίνει την ευκαιρία σε διάφορες ομάδες και κοινότητες να συναντηθούν και να ενισχύσουν την επιρροή τους για καλό και για κακό.
Για να καταλάβουμε πόσο άμεση συσχέτιση υπάρχει μεταξύ του τι ψάχνουμε στις μηχανές αναζήτησης και στο πώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα, ας αναλογιστούμε πόσο εύκολα ένα βίντεο με τίτλο "Τι τρώω σε μια μέρα" μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα διαδικτυακό φόρουμ που είναι υπέρ της ανορεξίας (pro-ana), σε ένα διαδικτυακό forum μηνυμάτων thinspiration (τάση που προωθεί το εξαιρετικά λεπτό ή αποστεωμένο σώμα) ή ακόμη και σε ένα νήμα με συμβουλές αυτοτραυματισμού ή άλλο ακραίο περιεχόμενο.
Το θέμα αυτό έχει πλέον προσελκύσει την προσοχή όχι μόνο των δημοφιλών μέσων ενημέρωσης, αλλά και ορισμένων κυβερνήσεων που αναγνωρίζουν τον κίνδυνο που αυτό συνεπάγεται. Η ιστορία της 14χρονης Molly Russell που, σύμφωνα με τον πατέρα της αυτοκτόνησε επηρεασμένη από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, ήταν από τις πρώτες που έφεραν το θέμα στο φως της δημοσιότητας και έκαναν τον κόσμο να μιλήσει.
Και παρόλο που οι μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης προσπαθούν να προστατεύσουν τους χρήστες τους, οι προσπάθειες σίγουρα υστερούν σε σχέση με τη ραγδαία ανάπτυξη των επιχειρήσεων και της τεχνολογίας.
Μέχρι σήμερα, ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ έχουν αναλάβει να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους. Στις αρχές Μαρτίου του 2022, οι νομοθέτες στην πολιτεία της Μινεσότα των ΗΠΑ μπήκαν στη διαδικασία ψήφισης νόμου που απαγορεύει στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης να χρησιμοποιούν αλγόριθμους για να προτείνουν περιεχόμενο σε άτομα κάτω των 18 ετών. Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή συνάντησε αντιδράσεις. Οι λομπίστες της τεχνολογικής βιομηχανίας στις ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι η ψήφιση του νομοσχεδίου θα παραβίαζε την Πρώτη Τροπολογία του συντάγματος των ΗΠΑ, καθώς θα εμπόδιζε τις εταιρείες να προτείνουν χρήσιμο περιεχόμενο στους χρήστες και θα ανάγκαζε τις εταιρείες να συλλέγουν περισσότερα προσωπικά δεδομένα για τους χρήστες τους.
Ένα άλλο επιχείρημα είναι ότι ο νόμος, όσο καλές και αν είναι οι προθέσεις του, θα υπονομεύσει την επιλογή των γονέων και θα περιορίσει την πρόσβαση σε χρήσιμες τεχνολογίες.
Το internet δεν είναι η βιβλιοθήκη του Δήμου σας
Το ένα πράγμα μπορεί να οδηγήσει στο άλλο και ένα παιδί, ένας ανήλικος ή ακόμη και ένας ενήλικας μπορεί να δει τυχαία ή σκόπιμα περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα διαδικτυακά φόρουμ, στις ιστοσελίδες και στις online διαφημίσεις, που μπορεί να είναι επιβλαβείς για αυτόν.
Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών, τόσο οι μηχανές αναζήτησης όσο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να χρησιμοποιούν την προγνωστική αναζήτηση και να την εκμεταλλεύονται οικονομικά - ως εκ τούτου, οι αλγόριθμοι που αξιοποιούνται από τις μηχανές αναζήτησης άρχισαν όχι μόνο να εντοπίζουν περιεχόμενο, αλλά και να το προτείνουν.
Οι μεγάλες κοινωνικές πλατφόρμες και οι εταιρείες αναζήτησης χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνολογικές εξελίξεις για να εξασφαλίσουν έσοδα μέσω διαφημίσεων (για παράδειγμα), αλλά και για να "τροφοδοτούν" τους χρήστες με περιεχόμενο που έχει τη δυνατότητα να διευρύνει (τεχνητά) τα ενδιαφέροντά τους. Με αυτόν τον τρόπο, η μηχανή αναζήτησης παρουσιάζει στους χρήστες «σελίδες για εσάς» ή «προτεινόμενες σελίδες».
Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες, των οποίων τα ενδιαφέροντα και η προσωπικότητα μπορεί να μην έχουν διαμορφωθεί πλήρως.
Αυτό το μοτίβο δημιουργεί επίσης ευκαιρίες για άμεση και μελλοντική οικονομική εκμετάλλευση των παιδιών και των ενδιαφερόντων τους.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τους ανήλικους
Είναι φυσικό τα παιδιά να θέλουν να περνούν χρόνο στο διαδίκτυο, αλλά δεν πρέπει να είναι εντελώς ανεξέλεγκτα.
Αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι αρχικά να ενημερωθούν για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο για τους ανηλίκους και να ξέρουν πώς να τους βοηθήσουν.
Επίσης, ένα εξαιρετικό εργαλείο που θα βοηθήσει τους γονείς να παρακολουθούν τη συμπεριφορά του παιδιού στο διαδίκτυο είναι ο Γονικός Έλεγχος (Parental Control).
Εκτός από τη δυνατότητα να θέτετε όρια σχετικά με το πόσο χρόνο το παιδί σας μπορεί να έχει πρόσβαση σε ορισμένες εφαρμογές και ιστοσελίδες, ο Γονικός Έλεγχος μπορεί επίσης να αποκλείσει συγκεκριμένους τύπους περιεχομένου και διευθύνσεις URL τόσο για υπολογιστές όσο και για κινητές συσκευές.
Ένα από τα καλύτερα χαρακτηριστικά που βρίσκεται σε αξιόπιστη λύση ψηφιακής ασφάλειας, είναι το Web Guard. Δεδομένου ότι οι ιστοσελίδες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σύμφωνα με λέξεις-κλειδιά, το Web Guard μπλοκάρει τις κατηγορίες που θεωρεί ακατάλληλες για την ηλικιακή ομάδα του παιδιού σας. Φυσικά, οι ιστοσελίδες ενηλίκων που διαθέτουν πορνογραφία και τυχερά παιχνίδια αποκλείονται για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Για συσκευές Android, υπάρχει και μια λειτουργία Ασφαλούς Αναζήτησης που φιλτράρει τα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης, ώστε να μην χρειάζεται να ανησυχείτε ότι οι μηχανές αναζήτησης προτείνουν ακατάλληλο περιεχόμενο που το παιδί σας δεν είναι έτοιμο να δει.
Μπορείτε επίσης να βάλετε χειροκίνητα σε μαύρη λίστα ιστοσελίδες και εφαρμογές που θεωρείτε ακατάλληλες για το παιδί σας. Το ίδιο ισχύει και για τη δημιουργία λευκής λίστας κατάλληλων πηγών.
Τέλος, ανεξάρτητα από το αν θα αρχίσετε να χρησιμοποιείτε τον Γονικό Έλεγχο, είναι ακόμη πιο σημαντικό να εκπαιδεύεστε τα παιδιά σας σχετικά με το περιεχόμενο που υπάρχει στο διαδίκτυο και να συζητάτε τακτικά μαζί τους για τον διαδικτυακό κόσμο και τον κόσμο εκτός διαδικτύου.
Η συζήτηση με τα παιδιά σας είναι ένα από τα καλύτερα εργαλεία που μπορείτε να τους δώσετε για να προστατευτούν. Η εκπαίδευση για κάθε θέμα πρέπει να ξεκινά από την οικογένεια, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα προσωπικά και ιδιωτικά θέματα και την παρουσία μας στο διαδίκτυο.
Τα παιδιά και οι ανήλικοι πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό και να εκπαιδεύονται σχετικά με τις επιλογές που κάνουμε για αυτά. Η συζήτηση μαζί τους για τη διαδικτυακή τους συμπεριφορά μπορεί να τα κάνει να αισθανθούν ότι εισβάλλουμε στην ιδιωτική τους ζωή, γι' αυτό να είστε ευαίσθητοι και να βεβαιωθείτε ότι αισθάνονται ότι τα ακούτε και τα καταλαβαίνετε.
Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο, επισκεφθείτε την αγγλόφωνη ιστοσελίδα saferkidsonline.eset.com.
Για την ιστορία: οι μηχανές αναζήτησης στα πρώτα βήματά τους
Οι πρώτες μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1990, μετά την επιτυχημένη πρόταση του Tim Berners-Lee για τον Παγκόσμιο Ιστό. Το μεγαλύτερο μέρος της βασικής ανάπτυξής τους έγινε τη δεκαετία του '90. Ωστόσο, οι σύγχρονες μηχανές αναζήτησης, όπως η Google, μπορούν να βελτιώνουν αυτόματα (self-optimized) τις δυνατότητες τους, με αλγόριθμους που συντονίζονται σε πραγματικό χρόνο και καθημερινές βελτιώσεις στην εμπειρία του χρήστη.
Πριν η Google γίνει η προτιμώμενη μηχανή αναζήτησης, υπήρχε ένας άλλος γίγαντας, η Yahoo! Search. Η Yahoo! ιδρύθηκε το 1994 και ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του διαδικτύου, προσφέροντας έναν ιεραρχικό κατάλογο ιστοσελίδων οργανωμένων ανά κατηγορία - Yahoo! Directory.
Αρχικά, η μηχανή αναζήτησης Yahoo! Search μπορούσε να αναζητήσει μόνο σε αυτόν τον κατάλογο- αργότερα, άρχισε να χρησιμοποιεί το δικό της web crawler για να αναζητήσει στον ιστό και, αργότερα, παρουσίαζε αποτελέσματα από άλλες μηχανές αναζήτησης, όπως η Google και η Bing.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Yahoo απέτυχε ήταν ότι έδινε προτεραιότητα σε παλιές, αξιόπιστες ιστοσελίδες αντί σε νέες και πιο σχετικές με την αναζήτηση. Αντίθετα, η Google έφερνε φρέσκο περιεχόμενο στους χρήστες της, καθιστώντας την όλο και πιο δημοφιλή.
Με την πάροδο του χρόνου οι μηχανές αναζήτησης έχουν εξελιχθεί, έχουν βελτιωθεί, και έχουν μπει και στα κινητά τηλέφωνα. Οι χρήστες, πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά, έχουν ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή τους ολόκληρο το internet. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η πιθανότητα πρόσβασης ή λήψης ακατάλληλου ή επιβλαβούς περιεχομένου είναι πολύ μεγάλη.