Την περασμένη Παρασκευή, ο πλανήτης «πάγωσε» στο άκουσμα της είδησης ότι επλήγησαν από ρουκέτα οι εγκαταστάσεις σταθμού πυρηνικής ενέργειας στη Ζαπορίζια της Ουκρανίας, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη. Λίγες μέρες αργότερα, την Τρίτη, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας ανακοίνωσε πως έχει διακοπεί η επικοινωνία με τα συστήματα που μεταδίδουν εξ αποστάσεως δεδομένα από τον κατεστραμμένο πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, ο οποίος επίσης βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο. Την Τετάρτη, οι ουκρανικές διαχειρίστριες εταιρείες ανακοίνωναν πως έχει διακοπεί η ηλεκτροδότηση στον συγκεκριμένο σταθμό, επισημαίνοντας τον κίνδυνο διαφυγής ραδιενεργών ουσιών.
Ένα πέπλο φόβου και ανησυχίας έχει απλωθεί πάνω από την Ευρώπη, ενώ πολίτες σε γειτονικές χώρες -και όχι μόνο- σπεύδουν να προμηθευτούν χάπια ιωδίου, προκειμένου να προστατευτούν σε περίπτωση ατυχήματος.
Πόσο βάσιμοι είναι οι φόβοι για ένα «νέο Τσερνόμπιλ», 36 χρόνια μετά, ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την Ελλάδα και ποια προστασία προσφέρει το χάπι ιωδίου; Δύο αρμόδιοι καθηγητές του ΑΠΘ δίνουν τις απαντήσεις, μιλώντας στο Euro2day.gr και είναι καθησυχαστικοί.
Χ. Ελευθεριάδης: Ουκρανοί και Ρώσοι ξέρουν καλά
Ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής ΑΠΘ Χρήστος Ελευθεριάδης αναγνωρίζει πως ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ατυχήματος αυξάνεται σε συνθήκες πολέμου, αλλά παρόλα αυτά θεωρεί εξαιρετικά απίθανο να συμβεί. «Δεν σημαίνει ότι είμαι απόλυτα ήσυχος, αλλά δεν το θεωρώ πιθανό», λέει. Διευκρινίζει πως η ρουκέτα στη Ζαπορίζια χτύπησε ένα παρακείμενο κτίριο κι όχι αυτά των αντιδραστήρων και αποδίδει το γεγονός σε πιθανή επικοινωνιακή κίνηση, προκειμένου να «ταρακουνηθεί» η Δύση και να στρέψει την προσοχή της.
Όμως ακόμη κι αν η ρουκέτα στόχευε κάποιον από τους έξι αντιδραστήρες, όπως αναφέρει, δεν θα υπήρχε πρόβλημα. «Το περίβλημα των αντιδραστήρων είναι τόσο υψηλής αντοχής, που οι ρουκέτες, οι σφαίρες κ.λπ. δεν μπορούν ούτε να το ξύσουν. Είναι κατασκευασμένο από κράματα του σιδήρου, ατσάλι υψηλής αντοχής και συγκεκριμένων προδιαγραφών, ενώ περιλαμβάνει αισθητήρες πολλαπλών επιπέδων, οι οποίοι θα σβήσουν τον αντιδραστήρα σε περίπτωση προβλήματος», επισημαίνει στο Euro2day.gr και προσθέτει: «Θα πρέπει να πέσουν πολλές και μεγάλες βόμβες για να μπορέσουν να διαρρήξουν αυτό το περίβλημα».
Ο ίδιος θεωρεί απίθανη και μια επανάληψη του Τσερνόμπιλ, όπου το ατύχημα οφειλόταν σε ανθρώπινο λάθος, που σε μεγάλο βαθμό συνδεόταν με τον τρόπο κατασκευής των συγκεκριμένων αντιδραστήρων. «Εκεί γινόταν ένα τεστ ας το πούμε, στο οποίο δεν ακολουθήθηκαν οι κανόνες: κατέβασαν πολύ χαμηλά την ισχύ του αντιδραστήρα, μετά, με τρόπο που δεν έπρεπε, ανέβασαν την ισχύ, υπήρχε ένα θέμα ειδικό, τους ξέφυγε μια παράμετρος και έγινε το λεγόμενο meltdown», σημειώνει και προσθέτει: «Σήμερα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα και δεν φοβόμαστε επανάληψη τέτοιας περίπτωσης. Η περίπτωση που μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα είναι να χτυπηθεί από πολλές βόμβες που θα καταφέρουν να σπάσουν το περίβλημα και να καταστρέψουν τον αντιδραστήρα, ο οποίος όμως ήδη θα έχει σβήσει σε αυτή τη φάση. Αυτό όπως καταλαβαίνει κανείς μπορεί να γίνει μόνο εσκεμμένα. Νομίζω ότι και οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί, παρότι βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, έχουν τη σοβαρότητα που πρέπει».
Ο καθηγητής χαρακτηρίζει ανοησία την πρόσληψη χαπιού ιωδίου, τονίζοντας πως αυτά είναι χρήσιμα κυρίως για τον εργάτη ακτινοβολίας, που βρίσκεται εκεί που συμβαίνει το πυρηνικό ατύχημα και χρειάζεται να πάει για πέντε λεπτά να κάνει μια δουλειά που δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.
Γ. Άρσος: Μην αρχίσει ο κόσμος να παίρνει χάπι ιωδίου
Ο καθηγητής Πυρηνικής Ιατρικής του ΑΠΘ Γεώργιος Άρσος εξηγεί την προστατευτική δράση του χαπιού ιωδίου σε περίπτωση έκλυσης ραδιενέργειας, αλλά και τους κινδύνους που εγκυμονεί η «τυφλή» χρήση του, χωρίς λόγο.
«Ο θυρεοειδής συλλέγει το ιώδιο και το βάζει στις θυρεοειδικές ορμόνες. Το φυσικό ιώδιο είναι ίδιο με το ραδιενεργό από βιοχημική και μοριακή άποψη, γι' αυτό λέγονται ισότοπα. Όμως αυτό που βγάζει ο αντιδραστήρας όταν εκραγεί δεν είναι το φυσικό ιώδιο, αλλά το Ιώδιο 131, το οποίο είναι ραδιενεργό», λέει στο Euro2day.gr και προσθέτει: «Αν υποτεθεί ότι προκύπτει τέτοιο σύννεφο και μέσα στη σύστασή του υπάρχει πολύ 131 ιώδιο, αυτό είτε με άμεση έκθεση είτε μέσω της τροφικής αλυσίδας θα καταλήξει στον οργανισμό, θα παγιδευτεί και θα ακτινοβολεί τον θυρεοειδή. Αυτή η ακτινοβόληση του θυρεοειδούς, ειδικά αν συμβεί σε νεαρές ηλικίες, είναι θεωρητικά ένας παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του θυρεοειδούς». Τέτοιου είδους επίπτωση είχαν για παράδειγμα τα παιδιά που γεννήθηκαν την περίοδο του Τσερνόμπιλ στο κοντινό Μινσκ της Λευκορωσίας, τα οποία εμφάνισαν υψηλά ποσοστά καρκίνου θυρεοειδούς όταν έφτασαν σε εφηβική ηλικία.
Τα χάπια ιωδίου, εξηγεί ο καθηγητής, έχουν τη λογική να γεμίσουν τον θυρεοειδή με το μη ραδιενεργό ιώδιο, ώστε αυτός να είναι κορεσμένος και να αρνηθεί να προσλάβει το έξτρα ραδιενεργό που θα κυκλοφορεί στον αέρα στην περίοδο μετά από ένα ατύχημα. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, δεν μπορεί να το κάνει κανείς άφοβα.
«Το ιώδιο δεν είναι απλή ιστορία. Άνθρωποι που έχουν κάποια προβλήματα στον θυρεοειδή μπορεί να αρχίσουν να εκδηλώνουν υπερθυρεοειδισμούς που ήταν λανθάνοντες ή άλλα προβλήματα. Μην αρχίσει να παίρνει ο κόσμος στα τυφλά», επισημαίνει, για να προσθέσει πως πρέπει να συντρέξουν παράλληλα πολλές προϋποθέσεις για να κριθεί πότε και ποιος μπορεί να πάρει το σκεύασμα: «να υπάρξει ατύχημα, να γίνει μια μεγάλη διαφυγή, αυτή να ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη, να ευνοήσουν οι ατμοσφαιρικές συνθήκες τη μεταφορά του σε μια περιοχή, να μετρηθούν σημαντικά επίπεδα».
Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Άρσος σημειώνει πως στην Ελλάδα προσλαμβάνουμε αρκετό ιώδιο μέσω του εμπλουτισμένου αλατιού και της κατανάλωσης ψαριών.
Σημειώνεται πως το ραδιενεργό Ιώδιο 131 έχει έναν κύκλο μισής ζωής 8 ημερών, δηλαδή η ενέργειά του μειώνεται στο μισό μετά από 8 ημέρες.