«Η Deltacron είναι τελικά αληθινή!». Με αυτό τον τίτλο, πριν από λίγες μέρες, η Daily Mail έκανε γνωστό πως η Υπηρεσία Ασφάλειας της Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKHSA) εντόπισε ένα υβρίδιο του ιού SARS-CoV-2 που προέκυψε από ανασυνδυασμό των στελεχών Δέλτα και Όμικρον και το έχει θέσει επίσημα στο μικροσκόπιο, ως νέα παραλλαγή. Η «Deltacron» απασχολεί έντονα τη δημοσιότητα στη χώρα τις τελευταίες μέρες, με τα μέσα ενημέρωσης να θέτουν ερωτήματα στους επιδημιολόγους για την επικινδυνότητά της και αυτούς να απαντούν πως βρίσκεται υπό διερεύνηση.
Η συγκεκριμένη ονομασία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ένα μήνα πριν, από τον ιολόγο, καθηγητή του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Λεόντιο Κωστρίκη. Στις 7 Ιανουαρίου, ανακοίνωσε πως ο ίδιος και οι συνεργάτες του έχουν πετύχει στο εργαστήριο την πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο ταυτοποίηση ενός ανασυνδυασμού των στελεχών Δέλτα και Όμικρον, την οποία ονόμασε Deltacron.
Οι ανακοινώσεις προκάλεσαν παγκόσμια συζήτηση και ανησυχία, η οποία καταλάγιασε στη συνέχεια, όταν μια σειρά επιστημόνων αμφισβήτησε την εγκυρότητα των στοιχείων και έκανε λόγο για πιθανό σφάλμα του εργαστηρίου. Μεταξύ αυτών και ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης, η παρέμβαση του οποίου προκάλεσε τον έντονο εκνευρισμό του Κύπριου καθηγητή.
«Σε διαφορετική περιοχή του γονιδιώματος»
Το iatronet.gr επικοινώνησε με τον Λ. Κωστρίκη και τον ρώτησε αν η ανακάλυψη στο Ηνωμένο Βασίλειο συνδέεται με τις δικές του διαπιστώσεις και αν τελικά η εξέλιξη τον δικαιώνει. Όπως διευκρίνισε, δεν πρόκειται για τον ίδιο ανασυνδυασμό, αποκλείοντας την πιθανότητα να έχει μεταφερθεί από την Κύπρο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Αυτό που βρήκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και στην Αυστραλία, είναι ανασυνδυασμός του ιού Δέλτα και Όμικρον, αλλά σε διαφορετικό σημείο του γονιδιώματος. Εμείς το βρήκαμε σε διαφορετική γονιδιακή περιοχή στο γονίδιο της πρωτεΐνης ακίδας», είπε. Ο ίδιος επιμένει στην εγκυρότητα των δικών του ανακοινώσεων, δεν κρύβει την ενόχλησή του από την αντιμετώπιση που έτυχε και προαναγγέλλει πως θα αποδείξει την αλήθεια όσων βρήκε, όταν θα δημοσιεύσει την εργασία του σε επιστημονικό περιοδικό. «Αυτό το οποίο μπορώ να πω αυτή τη στιγμή είναι ότι έχουμε κάνει σειρά νέων πειραμάτων, που αποδεικνύουν ότι αυτά τα οποία έχουμε πει είναι αληθινές αλληλουχίες. Θα αποδείξουμε με τη δημοσίευση ότι αυτό που είχε πει ο Tom Peacock ήταν απλά η επιστημονική του άποψη», σημείωσε.
«Με εκνεύρισε ο Γκίκας»
Ο Tom Peacock είναι ιολόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Imperial College του Λονδίνου, ο οποίος είχε υποστηρίξει δημόσια πως το εύρημα της νέας παραλλαγής ήταν λανθασμένο και οφειλόταν σε μόλυνση του εργαστηρίου. Το ίδιο ανέφεραν σε δηλώσεις τους κι άλλοι επιστήμονες, καθώς και στελέχη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αλλά και ο Γκίκας Μαγιορκίνης. Ο Έλληνας επιδημιολόγος έγραψε στο Twitter πως σύμφωνα με τις πρώτες ανεξάρτητες διεθνείς αναλύσεις, πρόκειται για τεχνικό λάθος του εργαστηρίου στη διαδικασία διαβάσματος του γονιδιώματος. Ο Κύπριος καθηγητής εξερράγη, χαρακτηρίζοντας την παρέμβαση του συναδέλφου του ως «λανθασμένη, βεβιασμένη και επιστημονικά ανήθικη».
«Με εκνεύρισε αυτό που έκανε ο Γκίκας. Δεν περίμενα από έναν Ελλαδίτη συνάδελφο να κάνει αυτό το πράγμα. Θα μπορούσε να με πάρει ένα τηλέφωνο για να του εξηγήσω», λέει στο iatronet.gr ο κ. Κωστρίκης και προσθέτει: «Το να το πει ένας Εγγλέζος είναι διαφορετικό. Είναι αυτό που ονομάζω εγώ επιστημονικός ιμπεριαλισμός. Δυστυχώς, οι Άγγλοι μάς βλέπουν εμάς, τουλάχιστον, εδώ στην Κύπρο, σαν ένα τριτοκοσμικό μέρος που αποκλείεται να κάνουμε ανακαλύψεις. Όπως μας έβλεπαν και παλιότερα ότι πρέπει να μας έχουν αποικία για να μας εξηγήσουν πώς να ζούμε».
Ανασυνδυασμοί, «μωσαϊκοί» ιοί και «χίμαιρες»
Ο Λ. Κωστρίκης θεωρεί λογικό και αναμενόμενο να προκύψουν ανασυνδυασμοί διαφορετικών στελεχών του SARS-CoV-2, όπως έχει συμβεί και με άλλους ιούς.
«Στον HIV, τον οποίο ερευνώ εδώ και 30 χρόνια, έχουν βρεθεί και τεκμηριωθεί τουλάχιστον 91 ανασυνδυασμοί σε διαφορετικές περιοχές του γονιδιώματος. Εγώ αναμένω να βρεθούν και άλλες. Δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο σε αυτούς που ασχολούνται με την ιολογία, θα γίνει και στον SARS-CoV-2», επισημαίνει και κάνει γνωστό πως το εργαστήριό του ετοιμάζεται να δημοσιεύσει τρεις ανασυνδυασμένους ιούς του HIV, μαζί με Αμερικανούς επιστήμονες .
Όπως εξηγεί, ανασυνδυασμός είναι μια συγκεκριμένη μοριακή διαδικασία, που συμβαίνει στην περίπτωση συλλοίμωξης, δηλαδή παρουσία δύο διαφορετικών στελεχών στον ίδιο οργανισμό. «Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής του ιού, ένα κομμάτι του ενός στελέχους μπορεί να μπει μέσα στο γονιδίωμα του άλλου. Μια άλλη λέξη που χρησιμοποιείται είναι ο μωσαϊκός ιός (mosaic virus) ή ακόμα χρησιμοποιούμε και την ελληνική λέξη χίμαιρα», σημειώνει και προσθέτει: «Αυτό που βρήκαμε εμείς μπορεί να ήταν ανασυνδυασμός, αλλά εγώ δεν το ονόμασα ποτέ έτσι. Αυτό που έχω πει εγώ είναι ότι βρήκαμε πολυμορφισμούς ή μεταλλάξεις αμινοξέων της Όμικρον μέσα στη Δέλτα. Ήμουν πιο συντηρητικός σε αυτά που είπα. Είναι ένα γονιδίωμα ιού μεταξύ Δέλτα και Όμικρον, γι' αυτό το ονόμασα Deltacron».
Ο κ. Κωστρίκης πιθανολογεί πως αυτό που προκάλεσε την αντίδραση στις δικές του ανακαλύψεις ήταν ακριβώς η ονοματοδοσία. «Μια ομάδα επιστημόνων συμφώνησε το καλοκαίρι του 2021 να ονομάζει αυτή τις νέες παραλλαγές με τα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου. Κι όταν εμφανίστηκε αυτό το όνομα, τους εκνεύρισε γιατί δεν βγήκε από αυτή την ομάδα», υποστηρίζει και συμπληρώνει: «Εγώ το ονόμασα έτσι για εύκολη αναφορά των αλληλουχιών στο εργαστήριο. Και είχα το δικαίωμα. Ήταν για δική μας εσωτερική κατανόηση. Έλεγα στους φοιτητές μου: είναι η Δέλτα; Είναι η Όμικρον; Ας την ονομάσουμε Deltacron για να συνεννοούμαστε».
Κ. Τριανταφυλλίδης: Είναι νωρίς για να ξέρουμε
Ο ομότιμος καθηγητής Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου στο ΑΠΘ Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης είναι φειδωλός στις εκτιμήσεις του για το αν η παραλλαγή Deltacron του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί πραγματική απειλή και σε ποιο μέγεθος.
«Είναι νωρίς για να ξέρουμε, αν δεν δούμε ποιες είναι οι μεταλλάξεις που περιλαμβάνονται από το κάθε στέλεχος», αναφέρει στο iatronet.gr. Σημειώνει πως οι ανασυνδυασμοί γίνονται όταν δύο διαφορετικά στελέχη προσβάλλουν τον ίδιο άνθρωπο, και παραθέτει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση του 56χρονου Τούρκου, που είναι θετικός στον ιό επί 14 συνεχόμενους μήνες. Σε περιπτώσεις σαν κι αυτή, ο οργανισμός μπορεί να αποτελέσει δεξαμενή δημιουργίας νέων παραλλαγών.
«Τις επόμενες μέρες θα δημοσιοποιηθούν στοιχεία που θα μας βοηθήσουν να εκτιμήσουμε αν έχουμε να κάνουμε με κάτι επικίνδυνο από άποψη μεταδοτικότητας και βαρύτητας», καταλήγει ο καθηγητής.