Η ενδημικότητα του κορωνοϊού έχει προαναγγελθεί ως μια περίπου φυσική εξέλιξη, που θα έρθει τους επόμενους δύο με τρεις μήνες για να σημάνει το τέλος του διετούς παγκόσμιου υγειονομικού συναγερμού.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Walden University στη Μινεάπολη των ΗΠΑ Βασίλειος Μαργαρίτης διατηρεί τις επιφυλάξεις του. «Ενδημικότητα δεν σημαίνει ηπιότητα», τονίζει στη συνέντευξή του στο iatronet.gr και διευκρινίζει ότι η κάθε χώρα θα καθορίσει τα δικά της επιδημιολογικά όρια, κάτω από τα οποία μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Για την Ελλάδα, προτείνει ως ενδεικτικό όριο τον διψήφιο αριθμό διασωληνωμένων από Covid-19, ή το 10% των διαθέσιμων ΜΕΘ της χώρας.
Ο κ. Μαργαρίτης εντοπίζει τρεις παράγοντες που κατά τον ίδιο ευθύνονται για τον υψηλό αριθμό θανάτων στην Ελλάδα. Αποδίδει «μαγικές» ικανότητες σε όσους προβλέπουν πως η Όμικρον θα οδηγήσει στο τέλος της πανδημίας και τονίζει πως δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την ανάδυση μιας νέας, πιο επιθετικής παραλλαγής. Εκτιμά ότι ο χρόνος μετρά υπέρ μας, επισημαίνοντας ωστόσο πως θα χρειαστούν ακόμα πολλοί μήνες για να φτάσει η κατάσταση σε ένα ανεκτό επίπεδο.
Τι έχουμε κάνει λάθος στην Ελλάδα και καταγράφουμε τόσο μεγάλο αριθμό θανάτων;
Το θέμα είναι πολυπαραγοντικό και πολύπλευρο. Θα το απέδιδα σε τρεις παράγοντες: Ο πρώτος είναι το μεγάλο ποσοστό ανεμβολίαστων άνω των 60 ετών, που υπήρχε αρχικά και τον τελευταίο καιρό αντιμετωπίστηκε σε μεγάλο βαθμό. Αυτή είναι η εύκολη απάντηση. Εκεί που δυσκολεύουν τα πράγματα είναι στο ότι το σύστημα υγείας έχει ξεπεράσει -αν την είχε ποτέ- την ικανότητά του να αντιμετωπίζει αυτά τα περιστατικά. Μας λείπει η πρωτοβάθμια περίθαλψη, ενώ η ενδονοσοκομειακή αντιμετώπιση πάσχει πολυπαραγοντικά σε όλα τα στάδια, φτάνοντας ως τις ΜΕΘ. Η αναλογία πληθώρας ασθενών και ελλιπούς προσωπικού είναι σταθερά διαταραγμένη εδώ και πολύ καιρό. Έχουμε υπερβεί τις δυνατότητές μας. Ο τρίτος παράγοντας αφορά το προφίλ του πληθυσμού. Ο κορωνοϊός λειτουργεί ως διαγνωστικό τεστ των αδυναμιών κάθε χώρας ως προς την υγεία του πληθυσμού του με τη γενική έννοια. Όπως και σε άλλες δυτικές χώρες, η παχυσαρκία στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλή, είμαστε καπνιστές, έχουμε υψηλά ποσοστά και διαβήτη και αδιάγνωστης υπέρτασης ή άλλων καρδιαγγειακών προβλημάτων κ.α. Ακόμα και ένα πολύ καλό σύστημα υγείας θα είχε πρόβλημα με αυτό το προφίλ, όμως δεν θα είχε τους 80 ή 100 και πλέον θανάτους τη μέρα, που έχει η Ελλάδα.
Συμφωνείτε με την εκτίμηση που διατυπώνεται ότι η Όμικρον θα οδηγήσει στο…ωμέγα της πανδημίας;
Πρέπει να είμαστε ταπεινοί απέναντι σε αυτό το φαινόμενο. Επί δύο χρόνια ακριβώς μας έχει διαψεύσει επανειλημμένως. Δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη, όχι γιατί δεν μπορεί να γίνει, αλλά γιατί πολύ απλά δεν το ξέρουμε. Όποιος λέει ότι το ξέρει, έχει κάποιες μαγικές ικανότητες να το προβλέψει. Όσοι το λένε, στηρίζονται στο ότι θα κολλήσει πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων, θα έχουμε σε κάποιο βαθμό ανοσία. Ναι, αυτό είναι σωστό, αλλά όσο πιο ελαφρά το περάσεις τόσο λιγότερη ανοσία έχεις. Επίσης, φαίνεται ότι με τον χρόνο μειώνεται η προστασία από το εμβόλιο που έχουμε κάνει και έτσι θα ξαναβρεθούμε εκτεθειμένοι σε μια άλλη παραλλαγή, ενδεχομένως και στην Όμικρον. Γιατί η Όμικρον δεν μας έχει δείξει σε βάθος χρόνου αν θα νοσηλευτεί κάποιος που θα την ξανακολλήσει σε περίπτωση που είναι ευπαθής ή έχει εξασθενήσει η δράση του εμβολίου. Άρα λοιπόν, μακάρι να συμβεί, θα είναι μια ευχάριστη έκπληξη, αλλά δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη. Αυτό βέβαια που είναι αληθές είναι πως ο χρόνος λειτουργεί υπέρ μας. Δηλαδή, είτε έτσι είτε αλλιώς, με εμβόλιο, με νόσηση, με θανάτους πολλών ευπαθών -πρέπει να το πούμε κι αυτό-, η ανοσία του πληθυσμού ενισχύεται. Θα είναι όμως επαρκής ώστε να τελειώσουμε την πανδημία πολύ σύντομα; Δεν τεκμαίρεται αυτό. Έχουμε 3 δισεκατομμύρια ανεμβολίαστους στον κόσμο. Όλα είναι ανοιχτά ακόμα.
Είναι νομοτελειακό ότι οι επόμενες παραλλαγές θα είναι ηπιότερες, σύμφωνα με την εξελικτική πορεία των ιών;
Δύο πράγματα πρέπει να ξέρει ο κόσμος, γιατί έχουμε μπερδευτεί πάρα πολύ με αυτά που ακούμε: Το πρώτο είναι ότι ο ιός μεταλλάσσεται τυχαία. Το ότι κάποιες μορφές είναι ηπιότερες είναι εντελώς τυχαίο και μας βολεύει, κάποιες όμως μπορεί να είναι δυσμενέστερες. Το δεύτερο είναι ότι δεν έχουμε γραμμική εξέλιξη του ιού. Έχουμε χιλιάδες παρακλάδια, στελέχη, υποστελέχη που παραλλάσσονται ανεξάρτητα από την Όμικρον. Κάποιοι πιστεύουν πως είναι το ίδιο στέλεχος που μεταλλάσσεται, δηλαδή το Αλφα θα γίνει Δέλτα κι αυτό θα γίνει Όμικρον κ.ο.κ. Δεν είναι έτσι. Φανταστείτε το σαν ένα δέντρο, όπου ο κεντρικός κορμός είναι ο αρχικός ιός της Γιουχάν και έχει πάρα πολλά κλαδιά. Επίσης, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ένας ιός μπορεί να μην ήταν ήπιος εξαρχής, αλλά η επίδρασή του να είναι ηπιότερη, γιατί έχουμε κάποια αντίσταση από την ανοσία στον πληθυσμό. Σε ό,τι αφορά τις επαναμολύνσεις και τα breakthrough infections (μολύνσεις που διαφεύγουν των εμβολίων) που συμβαίνουν, δεν μας ενδιαφέρει ποια παραλλαγή θα τους προκαλέσει. Αυτό που μας ενδιαφέρει, είναι αν αυτές οι επαναμολύνσεις οδηγούν στο νοσοκομείο, αν επιδρούν στο σύστημα υγείας. Μέχρι στιγμής αποδεικνύεται πως ναι.
Ανησυχείτε για την επιμονή της Δέλτα παρά την επικράτηση της Όμικρον;
Δέλτα και Όμικρον θα υπάρχουν παράλληλα για καιρό, δεν ξέρουμε για πόσο. Εγώ πιστεύω πως το ευρύ κοινό πρέπει να ξέρει ότι υπάρχει κορωνοϊός, ότι καμία παραλλαγή του δεν είναι αθώα, όλες είναι επικίνδυνες. Από εκεί και πέρα, όταν θα δούμε τους σκληρούς δείκτες να υποχωρούν, τότε θα μπορούμε να πούμε ότι ο κορωνοϊός και οι παραλλαγές που κυκλοφορούν, είναι σχετικά αθώες. Γιατί αν ενοχοποιήσουμε τη Δέλτα, θα αθωώσουμε την Όμικρον και είναι λάθος μήνυμα αυτό. Να κρατήσουμε μια επιφύλαξη για το ότι η πίεση στα νοσοκομεία προκαλείται από τη Δέλτα. Ακούω κάποιους να λένε κόλλησα Όμικρον. Πώς το ξέρεις αυτό; Γνωρίζω ότι και στις ΗΠΑ πάρα πολλοί θάνατοι οφείλονται και στην Όμικρον.
Πότε θα γίνει ο ιός ενδημικός και τι σημαίνει στην πράξη ενδημικότητα;
Έχει γίνει μια παρεξήγηση: Ενδημικότητα δεν σημαίνει ηπιότητα ή διαχειρίσιμη κατάσταση. Ενδημικότητα είναι ένας τεχνικός όρος στην επιδημιολογία, που δείχνει ότι ένα νόσημα ενδημεί σε μια περιοχή, μπορεί όμως να είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο και να επιβαρύνει την περιοχή αυτή. Για παράδειγμα, στην Αφρική ενδημεί ο HIV. Πάρα πολλές χώρες έχουν ακόμα και το 40% του πληθυσμού να είναι φορείς του ιού αυτού και φυσικά έχουν προβλήματα. Δεν είναι λοιπόν ίδια η ενδημικότητα του HIV στη Νιγηρία και στην Ελλάδα. Άρα ενδημικότητα σημαίνει η κάθε χώρα να βάλει τα όριά της και να πει από αυτό το σημείο και μετά εγώ μπορώ να το ελέγχω. Αυτά τα όρια δεν τα έχει πει κανένας από την κυβέρνηση ή από τις επιτροπές, γιατί δεν τα ξέρει. Η Ελλάδα έχει αυτή τη στιγμή πάνω από 650 διασωληνωμένους με Covid-19, ας δεχτούμε ότι καλύπτουν το 50% των διαθέσιμων ΜΕΘ της χώρας. Μπορεί να λειτουργήσει ένα σύστημα υγείας έτσι; Είναι αδύνατο. Μπορούμε να πούμε για παράδειγμα ότι πρέπει να έχουμε το μέγιστο 100 διασωληνωμένους -περίπου το 10% των κλινών ΜΕΘ από το νόσημα αυτό σε περίοδο έξαρσης-, για να θεωρήσουμε ότι φεύγουμε από την έκτακτη ανάγκη και βρισκόμαστε σε μια διαχειρίσιμη κατάσταση, που επιτρέπει και το υπόλοιπο σύστημα να λειτουργεί. Ή μπορούμε να πούμε πως είμαστε σε μια ενδημικότητα, αν έχουμε τους διπλάσιους θανάτους από Covid-19, σε σχέση με αυτούς που έχουμε σε μια έξαρση γρίπης.
Πότε εκτιμάτε ότι θα φτάσουμε εκεί;
Αν θεωρήσουμε ότι ενδημικότητα είναι αυτό που ζούμε αυτή την περίοδο, είμαστε κατεστραμμένοι. Και μαθηματικά δεν βγαίνει να πέσουν αυτά τα νούμερα σε 2-3 μήνες, όπως ακούω. Θέλουμε μια ανεκτή ενδημικότητα. Δεν μπορώ να προβλέψω πότε θα συμβεί αυτό. Πρέπει να μείνουμε ταπεινοί και να περιμένουμε. Έχω την εντύπωση όμως ότι για να φτάσουμε σε ένα σημείο που να είναι ανεκτό, θέλουμε πολλούς μήνες ακόμα. Με επαναμολύνσεις ή με εμβόλια ή με συνδυασμό και των δύο πια, χτίζουμε ανοσία. Αν αυτή είναι επαρκής για να απελευθερώσει το σύστημα υγείας και να αντιμετωπίσει τη long Covid, θα αποδειχτεί στο 6μηνο εγώ θα έλεγα. Θέλουμε χρόνο ακόμα. Όπως είπα και πριν, ο χρόνος μετράει υπέρ μας, αλλά μπορούμε να λέμε τώρα ότι είμαστε σε ύφεση; Λέμε μειώνονται τα κρούσματα με 15.000, με 20.000, όταν με 3.000 είχαμε κλείσει όλο τον κόσμο. Το κύμα μπορούμε να πούμε ότι είναι σε ύφεση, όχι το φαινόμενο της πανδημίας. Και με 80-100 νεκρούς την ημέρα, που είναι η πλήρης αποτυχία των συστημάτων μας, της κοινωνίας, της πολιτείας, πείτε το όπως θέλετε.