Μια προσεκτική παρατήρηση των στοιχείων και των γραφημάτων που δημοσιοποιεί η Ομάδα Επιδημιολογίας Λυμάτων του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης φανερώνει κάτι που στα μάτια των μη ειδικών φαντάζει παράδοξο: Με τον ίδιο αριθμό κρουσμάτων στη Θεσσαλονίκη σήμερα, σε σχέση με την περίοδο «επέλασης» του δεύτερου κύματος, ένα χρόνο πριν, το επίπεδο του ιικού φορτίου που εντοπίζεται στα λύματα της πόλης βρίσκεται στο μισό. Στην τελευταία μέτρηση που δόθηκε στη δημοσιότητα το περασμένο Σάββατο, η μέση τιμή ήταν στο 110, ενώ πέρυσι στα μέσα Νοεμβρίου είχε φτάσει έως το 220 στην κορύφωσή του. Και στις δύο περιόδους, οι νέες ημερήσιες λοιμώξεις που ανακοίνωνε ο ΕΟΔΥ κινούνταν μεταξύ 800 και 900 κρουσμάτων.
Η εξήγηση εντοπίζεται στον μεγαλύτερο αριθμό των τεστ, αλλά κυρίως στο «μίγμα» του είδους των τεστ που οδηγούν στις νέες διαγνώσεις. Ένα μεγάλο μέρος των ελέγχων σήμερα είναι rapid test ή self test που κάνουν υποχρεωτικά εργαζόμενοι, φοιτητές και μαθητές, προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην εργασία, στο πανεπιστήμιο ή στο σχολείο τους, αντίστοιχα. Ένα χρόνο πριν, πήγαιναν να ελεγχθούν μόνο όσοι είχαν συμπτώματα, με αποτέλεσμα να μένουν εκτός διάγνωσης οι ασυμπτωματικοί φορείς, οι οποίοι όμως άφηναν το αποτύπωμά τους στα λύματα και εντοπίζονταν στις μετρήσεις. Σήμερα, ένα πολύ μεγάλο μέρος των ασυμπτωματικών φορέων εντοπίζεται από τους υποχρεωτικούς ελέγχους.
Όπως προέκυψε από τη μεγάλη μελέτη που ολοκλήρωσε πρόσφατα η διεπιστημονική Ομάδα του ΑΠΘ, σε περιόδους έξαρσης του ιικού φορτίου στην κοινότητα, ο αριθμός των ασυμπτωματικών φορέων μπορεί να φτάσει έως και το πενταπλάσιο των συμπτωματικών. Έτσι, το Νοέμβριο του 2020, για κάθε εντοπισμένο κρούσμα αντιστοιχούσαν έως και 5 που δεν είχαν εντοπιστεί.
«Τα 900 ημερήσια κρούσματα που έδινε πέρυσι το Νοέμβριο ο ΕΟΔΥ για τη Θεσσαλονίκη σήμαιναν έως και 4.500 πραγματικά. Σήμερα δεν ισχύει η ίδια ανάλυση, γιατί γίνονται πολλές διαγνώσεις ασυμπτωματικών με rapid», επεσήμανε μιλώντας στο iatronet ο καθηγητής του Τμήματος Χημείας και μέλος της Ομάδας Θοδωρής Καραπάντσιος και πρόσθεσε: «Με την παραλλαγή Δέλτα, ο ιός μεταδίδεται μεν πιο εύκολα σε σχέση με τα προηγούμενα στελέχη, αλλά το ιικό φορτίο δεν έχει αλλάξει τόσο πολύ, παρά μόνο σε ένα ποσοστό 20% έως 40%. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν τα κρούσματα που μας δηλώνουν τώρα είναι πιο πολλά, αλλά συμπεριλαμβάνουν και μεγάλο μέρος των ασυμπτωματικών».
Θοδωρής Καραπάντσιος
Τα λύματα θα δίνουν και αριθμό κρουσμάτων
Η καινοτόμος σε παγκόσμιο επίπεδο μεθοδολογία που έχει αναπτύξει η Ομάδα Επιδημιολογίας Λυμάτων από την άνοιξη του 2020 έχει συμβάλει σημαντικά στον έγκαιρο εντοπισμό επιδημικών εξάρσεων, όπως συνέβη τον Οκτώβριο του 2020, όταν έγκαιρα οι επιστήμονες είχαν χτυπήσει το «καμπανάκι» για όσα θα ακολουθούσαν κατά τον «μαύρο Νοέμβρη» της Θεσσαλονίκης.
Πρόσφατα τα μέλη της Ομάδας την εξέλιξαν περαιτέρω, με μια νέα πρωτοποριακή μελέτη. Αυτή είχε ως βασικό στόχο να μπορούν να «μεταφράζονται» τα δεδομένα του ιικού φορτίου των λυμάτων σε πραγματικό αριθμό φορέων του ιού στην κοινότητα, δηλωμένων και αδήλωτων, εντοπισμένων και μη.
Σύμφωνα με τον κ. Καραπάντσιο, η μελέτη, που εξέτασε την περίοδο της επιδημικής έξαρσης στη Θεσσαλονίκη το φθινόπωρο του 2020 και τον χειμώνα που ακολούθησε, έπρεπε να απαντήσει σε δύο ερωτήματα: 1) αν μπορούμε να έχουμε μια έγκαιρη διάγνωση με βάση τα λύματα και 2) αν το ιικό φορτίο μπορεί να δει και τον αριθμό των συνολικών κρουσμάτων.
Για να απαντήσουν στο πρώτο ερώτημα, οι επιστήμονες έλαβαν υπόψη κάποιες παραδοχές, με βάση τη διαθέσιμη διεθνή βιβλιογραφία που αφορά το ποσοστό έκκρισης του ιικού φορτίου των ασθενών για κάθε μέρα μετά τη μόλυνσή τους. Οι τρεις σχετικές μελέτες της βιβλιογραφίας δίνουν διαφορετικές εκτιμήσεις για τη μέρα κορύφωσης της αποβολής των εκκριμάτων, τοποθετώντας την στην 6η, 9η ή 12η μέρα. Και οι τρεις όμως συμφωνούν ότι στη συνέχεια αυτή πέφτει εκθετικά. «Με βάση τις καμπύλες της κορύφωσης, ανάλογα με τη μέρα που έρχεται αυτή, βρίσκουμε να υπάρχει μια διαφορά ημερών με τα κρούσματα. Για τη Θεσσαλονίκη βρήκαμε ότι η προγνωστική δυνατότητα είναι περίπου στις 2 μέρες», σημείωσε ο καθηγητής.
Με τον ίδιο αριθμό κρουσμάτων, το επίπεδο του ιικού φορτίου είναι στο μισό σε σχέση με τον Νοέμβριο του 2020
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ερώτημα, δηλαδή τη «μετάφραση» του ιικού φορτίου σε πραγματικό αριθμό κρουσμάτων, έγινε η διαπίστωση πως σε περιόδους έξαρσης, όπως αυτή του περσινού φθινοπώρου, οι ασυμπτωματικοί μπορεί να είναι έως και πέντε φορές περισσότεροι από τους συμπτωματικούς. Αντίθετα, σε περιόδους που δεν υπάρχει μεγάλη διασπορά στην κοινότητα, η σχέση είναι 1 προς 1.
Ο κ. Καραπάντσιος διευκρινίζει πως η συγκεκριμένη ανάλυση αναφέρεται στην εξεταζόμενη περίοδο του Νοεμβρίου του 2020 και δεν ισχύει στη σημερινή συγκυρία. Για να εκτιμηθεί σήμερα ο πραγματικός αριθμός των φορέων του ιού στην κοινότητα με βάση το ιικό φορτίο στα λύματα, πρέπει να γίνει μια προσαρμογή. Αυτή θα λαμβάνει υπόψη πόσα από τα κρούσματα που ανακοινώνονται προέρχονται από μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενους και πόσα είναι από πολίτες που πήγαν να ελεγχθούν γιατί είχαν συμπτώματα.