Τις θετικές συνέπειες που μπορεί να έχει στην προώθηση της ελληνικής σημαίας η λειτουργία ενός δυναμικού ναυτιλιακού cluster αναδεικνύει η πρόσφατη έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Όπως επισημαίνεται, η ελληνική ναυτιλία, ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία των ιστορικών αλλαγών σε όρους κανονιστικού πλαισίου, καυσίμων, γεωπολιτικής αστάθειας και μετατόπισης του παγκόσμιου εμπορίου, μπορεί να ωφεληθεί από την επιτυχή λειτουργία ενός δυναμικού ναυτιλιακού cluster.
Σε εθνικό επίπεδο, κάτι τέτοιο μπορεί να έχει θετικές συνέπειες στο ελληνικό νηολόγιο, ενώ μια εθνική πολιτική ενδέχεται να υιοθετηθεί ευκολότερα σε επίπεδο cluster παρά σε επίπεδο μεμονωμένης επιχείρησης. Εξ ου και μία τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη στην κατεύθυνση προώθησης «πράσινων» λύσεων για τη ναυτιλία.
Τα ναυτιλιακά clusters μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά σημαντικά για τον κλάδο και την εθνική/περιφερειακή οικονομία. Για παράδειγμα στην Ολλανδία η συνολική αξία παραγωγής του ναυτιλιακού cluster το 2017 ήταν περίπου 55,1 δισ. ευρώ και παρείχε απασχόληση σε 260.000 άτομα, ενώ ταυτόχρονα πολλοί προμηθευτές συναφών προϊόντων και υπηρεσιών προέρχονταν από το ίδιο cluster και πάνω από το ήμισυ των δαπανών των επιχειρήσεων δαπανήθηκαν εντός αυτού.
Το μεγαλύτερο ναυτιλιακό cluster στην Ελλάδα, όπως αναφέρεται, είναι το Maritime Hellas, που σήμερα αριθμεί 234 μέλη και ιδρύθηκε από το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά.
Πού εδράζεται η επιτυχία ενός cluster
Όπως σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος, η επιτυχία ενός cluster δεν εναπόκειται μόνο στην προθυμία των μελών του, αλλά βασίζεται σε τρεις κρίσιμους παράγοντες:
- Πρώτον, τη στήριξη των περιφερειακών/εθνικών αρχών, με τη θέσπιση ενός πλαισίου μέσα στο οποίο θα μπορέσει ένα cluster να αναπτυχθεί, π.χ. με τη δημιουργία κινήτρων ή την ένταξη σε περιφερειακά επενδυτικά σχέδια.
- Δεύτερον, τη συνδρομή των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων/ερευνητικών κέντρων της συστάδας, που συμβάλλουν από την πλευρά τους στην κατάρτιση και στελέχωση των επιχειρήσεων με εξειδικευμένο δυναμικό, στην προώθηση της έρευνας και τελικά στην υιοθέτηση της καινοτομίας, που αποτελεί το ζητούμενο.
- Τρίτον, την ύπαρξη σαφούς δομής. Ειδικότερα, ένα cluster, για να λειτουργήσει και να επιτύχει, θα πρέπει να ιδωθεί σαν ένας αυτούσιος οργανισμός, με μέλη που μοιράζονται κοινούς στόχους και είναι πρόθυμα να προωθήσουν ένα δίκτυο γνώσης προς όφελος όλων. Θα πρέπει να έχει δομή, οργάνωση, σαφή διακυβέρνηση, επάρκεια οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, να διαθέτει εξ αρχής και να συγκεντρώνει με την πάροδο του χρόνου τεχνογνωσία και την ικανότητα να αξιοποιεί διαθέσιμους πόρους ή, κυρίως, να τους προσελκύει.
Τα μεγέθη της ελληνικής ναυτιλίας
Όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση, ο ελληνόκτητος στόλος αντιπροσωπεύει πάνω από το 17% του παγκόσμιου στόλου, σε όρους χωρητικότητας, γεγονός που τον κατατάσσει στην πρώτη θέση. Ωστόσο, μόνο το 13% του ελληνόκτητου στόλου είναι νηολογημένο υπό ελληνική σημαία, αν και η διαχείριση σημαντικού μέρους αυτού πραγματοποιείται από την Ελλάδα.
Σε όρους ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, οι εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές, οι οποίες το 2022 ανήλθαν στο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 21 δισ. ευρώ, την τελευταία πενταετία (2019-2023) αντιστοιχούσαν σε πάνω από το 42% των συνολικών εισπράξεων από υπηρεσίες και στο 21% των συνολικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών. Πρόσφατη μελέτη εκτίμησε τη συνολική επίδραση της ναυτιλίας στο ελληνικό ΑΕΠ στο 7,9% (μέσος όρος περιόδου 2018-2021).