Μια δύσκολη εξίσωση με πολλές μεταβλητές -που διαρκώς αλλάζουν- καλούνται να λύσουν οι επιχειρήσεις του ευρύτερου κλάδου των κατασκευών, που τουλάχιστον από το 2019 και μετά έμοιαζε να αποτελεί τη νέα ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας.
Οι ραγδαίες ανατιμήσεις πρώτων υλών και τελικών προϊόντων, είτε λόγω διαταραχής της παραγωγής είτε του μεταφορικού κόστους, σε συνδυασμό με την ενεργειακή κρίση αλλά και την αύξηση του κόστους χρήματος αποτελούν τις παραμέτρους που δημιουργούν άλλοτε συνθήκες ασφυξίας και άλλοτε «περίσκεψης», ανάλογα με το μέγεθος και τον χρονισμό των επενδύσεων.
Υπό αυτή την έννοια, τα έργα και οι αναπτύξεις που βρίσκονται στην εκκίνηση ελπίζουν στο μέλλον, ενώ τα ήδη υλοποιούμενα έργα εισέρχονται σε μη βιώσιμη περιοχή, εάν δεν μετακυλιστεί το κόστος, σημειώνουν παράγοντες της αγοράς.
Είναι ενδεικτικό πως την προηγούμενή εβδομάδα, ο επικεφαλής της Lamda Development και της αστικής ανάπλασης στο Ελληνικό, κ. Οδυσσέας Αθανασίου, υπογράμμισε πως η αποκλιμάκωση κόστους δεν προβλέπεται σύντομα, παρά τις αρχικές εκτιμήσεις.
Οι προϋπολογισμοί που έχουν καταρτιστεί για τις δημοπρατήσεις των έργων υποδομής άφηναν περιθώριο ανατιμήσεων, ωστόσο, ο κ. Αθανασίου ανέφερε πως η βασική παραδοχή της Lamda Develοpment είναι σταθεροποίηση του πληθωρισμού από το 2023 στο 3%.
Στο σκέλος των εμπορικών και οικιστικών αναπτύξεων εμφανίστηκε περισσότερο ασφαλής, εξηγώντας πως η άμυνα της εταιρείας είναι σημαντική, καθώς η επιβάρυνση -εφόσον υπάρχει δεδομένη υψηλή ζήτηση- θα μετακυλιστεί στον τελικό χρήστη.
Οι συνθήκες ωστόσο είναι πολύ διαφορετικές για μικρομεσαίου μεγέθους επενδύσεις, οι οποίες ήδη υλοποιούνται με κοστολόγια που δεν συνάδουν με τους σημερινούς παράγοντες κόστους. Στον τομέα των οικιστικών αναπτύξεων, η απαλλαγή από ΦΠΑ για τις οικοδομικές άδειες έως το 2024 δημιουργεί κάποια εκτόνωση, σε συνδυασμό με την έστω προσώρας αυξημένη ζήτηση, η οποία ίσως να «αντέξει» μέρος της μετακύλισης του κόστους. Στον αντίποδα, ωστόσο, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν πως θα υπάρξει επίπτωση και στην αναδυόμενη αγορά κατοικίας, εξαιτίας των σημαντικών ανατιμήσεων στο τελικό προϊόν αλλά και της αβεβαιότητας.
Ισορροπία ωστόσο δεν είναι εύκολο να βρεθεί για συμβασιοποιημένες εργολαβίες, που ήταν αδύνατον να προβλέψουν το εκρηκτικό μίγμα αυξήσεων της περιόδου κατά το διάστημα υποβολής προσφορών. Μόνον έως το α’ εξάμηνο του 2021, οι αυξήσεις των πρώτων υλών και οικοδομικών υλικών έχουν οδηγήσει σε αύξηση του κόστους των κύριων τεχνικών έργων από 18% έως 25%, επίπεδο που όπως σημειώνουν παράγοντες της αγοράς έχει ήδη ξεπεραστεί το 2022, αυξάνοντας την επιβάρυνση έως και 40%.
Δεδομένων των χαμηλών περιθωρίων κέρδους που διατηρούν οι εργοληπτικές εταιρείες, η απορρόφηση των παραπάνω αυξήσεων κόστους είναι εντελώς απαγορευτικές, όπως σημειώνουν κύκλοι της αγοράς, γεγονός που γεννά ανησυχίες τόσο για την ολοκλήρωση των έργων όσο και για τη βιωσιμότητα των εργοληπτών.
Δημόσια Έργα
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τις κατά τεκμήριο προσφορές που έχουν υποβληθεί για μεγάλα δημόσια έργα της επόμενης περιόδου, οι εκπτώσεις επί των αρχικών προσφορών διατηρούνται σε μονοψήφιο επίπεδο, γεγονός που μεταφράζεται αφενός ως «εξορθολογισμός» (μετά και τις σχετικές νομοθετικές παρεμβάσεις για τις υπερβολικές εκπτώσεις), αλλά και ως «ρεαλισμός» εκ μέρους των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών ενόψει μιας εποχής μεγάλης αστάθειας.
Η κυβερνητική πρωτοβουλία για την αναθεώρηση τιμών για τις συμβάσεις δημοσίων έργων πέρασε μόλις τον Δεκέμβριο του 2021, ικανοποιώντας ένα αίτημα της κατασκευαστικής αγοράς, ωστόσο, οι πυκνές εξελίξεις στο μεταξύ διάστημα έως σήμερα δεν έχουν επιτρέψει τη διαμόρφωση ενός σταθερού τιμοκαταλόγου, που να παρέχει ασφαλή χρηματοοικονομική πρόβλεψη προς αμφότερους, δηλαδή την Πολιτεία και τους φορείς δημοπράτησης αλλά και τους διεκδικητές έργων του Δημοσίου ή ΣΔΙΤ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εξαιτίας αυτής της «αμηχανίας» διατηρούνται σε αρκετές νέες προς υπογραφή συμβάσεις ρήτρες ανατίμησης κόστους, μια πρακτική που εν πολλοίς παρέμενε αδρανής τα προηγούμενα χρόνια, αφενός, λόγω χαμηλής παραγωγής νέων έργων, αφετέρου της σχετικής σταθερότητας τιμών και πληθωρισμού.
Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν δε πως δεν έχει πλήρως αποτιμηθεί η επιτοκιακή επιβάρυνση στο προσεχές μέλλον, καθώς η πλειονότητα των επενδύσεων είτε συντελείται είτε εν μέρει υποστηρίζεται από δανειακά κεφάλαια. Στο ίδιο πνεύμα, οι σύμβουλοι επιχειρήσεων ήδη μεταφέρουν πως όλες οι παραπάνω εξελίξεις φρενάρουν ή παγώνουν προς το παρόν νέα επενδυτικά σχέδια, καθώς τα business plans βρίσκονται εν πολλοίς στον «αέρα».