Στη σκιά των νέων ισορροπιών που αναζητούνται στην Αν. Μεσόγειο και της γενικότερης ρευστότητας και αβεβαιότητας στην περιοχή κινούνται όλα τα κομβικά θαλάσσια projects της χώρας.
Από την πόντιση του καλωδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Κρήτης, που τον περασμένο Ιούλιο είχε προκαλέσει την ένταση στην περιοχή της Κάσου, μέχρι την επίσημη οριοθέτηση των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και εσχάτως το πρόγραμμα ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών στις ελληνικές θάλασσες, όλα δείχνουν να κινούνται στη λογική να μη συμβεί το παραμικρό που θα διαταράξει τα «ήρεμα νερά στο Αιγαίο».
Αν και το εθνικό σχέδιο για τα offshore παρουσιάστηκε πριν από 14 μήνες, και παρά την υπέρβαση πλειάδας εμποδίων, εντούτοις η Κοινή Υπουργική Απόφαση που θα το ενεργοποιήσει όχι μόνο παραμένει κολλημένη αλλά η τελευταία εξέλιξη θέλει, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Euro2day, το ΥΠΕΞ να καλείται να δώσει ξανά το «πράσινο φως» πριν εκδοθεί η απόφαση.
Δηλαδή να απαντήσει αν έχει κάποιο θέμα με τους χάρτες και τα πάνω από 20 οικόπεδα που θα περιλαμβάνονται στην ΚΥΑ, παρότι όλα αφορούν περιοχές εντός των 6 ναυτικών μιλίων και παρότι έχουν πάρει από το 2023 τις σχετικές εγκρίσεις από τις υπηρεσίες του υπουργείου. Σημειωτέον ότι το Εξωτερικών ήταν ένα από τα πρώτα υπουργεία από την «κρησάρα» του οποίου πέρασε το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης πριν από μια διετία, όταν και ξεκίνησε ο σχεδιασμός του…
Το ίδιο δόγμα, της «αναμονής», διέπει όλα τα μεγάλα θαλάσσια projects της χώρας, σε μια συγκυρία όπου η Τουρκία επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της στην Αν. Μεσόγειο με όχημα τη Συρία, αλλά και να βάλει «πόδι» στον Λίβανο, με άγνωστη ακόμη την πολιτική Τραμπ στην περιοχή και ενόψει της νέας συνάντησης Μητσοτάκη - Ερντογάν στην οποία αναφέρθηκε τη Παρασκευή ο Χ. Φιντάν.
Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η κριτική, ακόμη και εντός της κυβέρνησης, ότι οι ελληνικοί χειρισμοί μαρτυρούν φοβικότητα, καθώς ούτε η «Διακήρυξη των Αθηνών» (Δεκέμβρης 2023) δέσμευε τις δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, ως προς τι θα κάνουν στα ενεργειακά τους ούτε μπορεί να τίθεται υπό την αίρεση της Άγκυρας το τι θα κάνει η Ελλάδα με τα δικά της ενεργειακά θέματα.
Εν αναμονή της Navtex
Στο μέτωπο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, το νούμερο ένα θέμα αφορά πάντα την επικείμενη έκδοση της Navtex για εργασίες του ερευνητικού πλοίου στα διεθνή ύδατα, από την Ελλάδα προς την Κύπρο, εντός της οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ (με την Αίγυπτο) και σε σημεία που επικαλύπτει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Απαξ και αυτή εκδοθεί, θα είναι μονόδρομος για τη χώρα να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη διεξαγωγή των ερευνών και να προστατεύσει την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στην οριοθετημένη με την Αίγυπτο ΑΟΖ.
Στην τελευταία συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν τον Νοέμβρη λέγεται ότι είχε επιχειρηθεί να βρεθεί κάποια στοιχειώδη φόρμουλα συνεννόησης, ώστε κάθε φορά που εκδίδεται ελληνική Navtex για άσκηση ελεύθερων δραστηριοτήτων που προβλέπονται από το Διεθνές Δίκαιο (όπως η έρευνα για πόντιση καλωδίου), οι τουρκικές αρχές να μην εκδίδουν αντί-Navtex με τον ισχυρισμό ότι αφορά «τουρκική υφαλοκρηπίδα».
Δεν φαίνεται να έχει βρεθεί κοινός τόπος, ωστόσο λέγεται ότι είχε συμφωνηθεί η συζήτηση να συνεχιστεί μέσα στο 2025, χωρίς να είναι γνωστό αν τα δύο μέρη έχουν ξαναπιάσει το νήμα για ένα θέμα που αποτελεί το πιο κρίσιμο για το καλώδιο.
Εκκρεμούν προφανώς κι άλλα ζητήματα γύρω από το έργο. Για παράδειγμα, η μετοχική συμμετοχή της Κύπρου στην εταιρεία Great Sea Interconnector, τον φορέα υλοποίησης του project, στον οποίο ακόμη δεν έχουν μεταφερθεί τα πάγια του έργου, όπως ζητά η Λευκωσία (κάτι που θα συμβεί όταν θα πιστοποιηθεί ο GSI ως διαχειριστής). Το βασικό ωστόσο ήταν και παραμένει το γεωπολιτικό.
Τα θαλάσσια αιολικά και η «δεύτερη γνώμη» του ΥΠΕΞ
Το έτερο θέμα που προέκυψε εσχάτως αφορά τη «δεύτερη» γνώμη που καλείται, σύμφωνα με τις πληροφορίες, να δώσει το ΥΠΕΞ για το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης των Υπεράκτιων Αιολικών, χωρίς ωστόσο να συντρέχουν τεχνοκρατικοί λόγοι για κάτι τέτοιο.
Το σχέδιο με τα 20 και πλέον οικόπεδα του προγράμματος είχε ανακοινωθεί επίσημα τον Νοέμβρη του 2023, αφού προηγουμένως είχε εγκριθεί και από το ΥΠΕΞ, καθώς επίσης από το ΓΕΕΘΑ και άλλους φορείς. Ο σχεδιασμός είχε λάβει υπόψη είκοσι κριτήρια αποκλεισμού περιοχών, τα οποία είχαν συνυπολογίσει μεταξύ άλλων και ζητήματα εθνικής ασφάλειας, τουριστικά, επιβατικής ναυσιπλοΐας, ελάχιστη απόσταση από ακτογραμμή, περιοχές περιβαλλοντικής και πολιτιστικής σημασίας κ.λπ.
Εκτοτε και αφού προηγήθηκαν ξενοδοχειακές αντιδράσεις, γραφειοκρατικές περιπέτειες και «βέτο» από το υπ. Πολιτισμού, το σχέδιο των 5-6 περιοχών της πρώτης φάσης (Σητεία, Γυάρος, Αγ. Απόστολοι στην Εύβοια, Β. Πατραϊκός, Ρόδος και Δονούσα), μαζί με τους σχετικούς χάρτες, φαινόταν να έχει μπει στην τελική ευθεία.
«Τρέχουν» στην Ευρώπη, μαζί και η Τουρκία
Τα παραπάνω συμβαίνουν όταν στον παγκόσμιο χάρτη των offshore επενδύσεων μαίνεται ένας αγώνας δρόμου. Μόνο φέτος στην Ευρώπη προγραμματίζονται διαγωνισμοί για νέα έργα 45 GW.
Σύμφωνα με προ ημερών ανάλυση της S&P Commodity Insights (Stage set for fresh round of European offshore wind auctions in 2025), οι προγραμματισμένοι διαγωνισμοί για φέτος αφορούν τόσο γνωστούς παίκτες (Γερμανία, Ολλανδία, Μ. Βρετανία) όσο και καινούργιους (Μάλτα, Ιταλία, Πολωνία), που πατούν γκάζι για να προλάβουν να βάλουν νέα projects «στην πρίζα» έως το τέλος της δεκαετίας.
Η ειρωνεία είναι ότι μεγάλη κινητικότητα καταγράφεται και από πλευράς Τουρκίας, εξαιτίας της οποίας η Ελλάδα φαίνεται ακόμη να το «ζυμώνει». Η γείτονα ξεκίνησε το δικό της πλάνο μετά από εμάς, αλλά δείχνει να μας προσπερνά και ετοιμάζεται να προσεταιριστεί τη Γαλλία, τον νούμερο ένα παίκτη στα πλωτά αιολικά, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, λέγοντας ότι οι δύο χώρες βρίσκονται σε συζητήσεις για τα πρώτα offshore αιολικά πάρκα της χώρας.
Τον Νοέμβριο η Τουρκία είχε παρουσιάσει σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπτυξης offshore αιολικών, ισχύος 7 GW έως το 2040, οι προοπτικές υλοποίησης του οποίου υποστηρίζονται από την ισχυρή τουρκική βιομηχανία, με εργοστάσια παραγωγής εξοπλισμού για ανεμογεννήτριες και ανταγωνιστικά ναυπηγεία και λιμάνια. Απαραίτητα δηλαδή στοιχεία για τη δημιουργία μιας εγχώριας εφοδιαστικής αλυσίδας, τομέα στον οποίο η πρόοδος της Ελλάδας είναι περίπου μηδενική, ένα χρόνο μετά τις πρώτες βαρύγδουπες εξαγγελίες.
Τα πάρκα και το Θαλάσσιο Χωροταξικό
Το κάδρο των ελληνικών θαλάσσιων projects που «σέρνονται» συμπληρώνει το σχέδιο της Ελλάδας για θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο, που επίσης έχει προκαλέσει τουρκικές αντιδράσεις, και φυσικά η υποβολή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) στην Κομισιόν.
Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα της Ε.Ε., μαζί με την Κροατία, που δεν έχει ακόμη καταθέσει το σχέδιό της. Εδώ και καιρό, η τουρκική πλευρά έχει εγείρει αντιδράσεις στη δημοσίευση χαρτών από την ιστοσελίδα της αρμόδιας διεύθυνσης της Κομισιόν, οι οποίοι παρουσίαζαν τη δυνητική ελληνική ΑΟΖ και τα δυνητικά χωρικά ύδατα των 12 ν.μ. Οι τουρκικές αντιδράσεις είχαν στραφεί εναντίον της Κομισιόν, ωστόσο ήταν προφανές ότι έχουν αποδέκτη και την Αθήνα.
Τα ανοιχτά θέματα είναι πολλά και σίγουρα δεν περνά απαρατήρητη η αύξηση της διπλωματικής κινητικότητας της Αθήνας στην περιοχή της Αν. Μεσογείου, τις πρωτοβουλίες της όποιας παρακολουθούν πολλοί εξωτερικοί παίκτες, από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, μέχρι φυσικά την Κύπρο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τη Σ. Αραβία.
Η Σ. Αραβία, την οποία επισκέπτεται σήμερα ο Κυρ. Μητσοτάκης (1ο Ανώτατο Συμβούλιο Στρατηγικής Συνεργασίας των δύο χωρών), δεν επιθυμεί να δει τη Συρία να παραδίδεται στο πολιτικό Ισλάμ και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, που αποτελούν ζωτική απειλή για την ίδια. Ούτε και η Αίγυπτος, που όπως φάνηκε από την τριμερή την περασμένη εβδομάδα στο Κάιρο, με Ελλάδα και Κύπρο, έστειλε σαφές μήνυμα ότι απορρίπτει ενέργειες μονομερών και αυθαίρετων «οριοθετήσεων», όπως του τουρκολιβυκού και του πιθανολογούμενου τουρκοσυριακού μνημονίου.
Αν και ουδείς παραγνωρίζει ότι ζούμε σε μια άκρως προβληματική γειτονιά, η χώρα, πέραν των πολλών επιχειρηματικών ευκαιριών που καθυστερεί να αξιοποιήσει, πρέπει να «τρέξει» τα παραπάνω projects για έναν κυρίως λόγο, όπως λένε όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις: Να καταδείξει και στην Τουρκία ότι η διατήρηση των «ήρεμων νερών στο Αιγαίο» δεν συνεπάγεται και πάγωμα των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.