Τον δρόμο για να ξεμπερδέψει μια και καλή με τα συχνά μπλακ άουτ του καλοκαιριού, να βγει από την ενεργειακή της απομόνωση αλλά και να αξιοποιηθεί επενδυτικά η ανεκμετάλλευτη τοπική αγορά φωτοβολταϊκών και αιολικών, ανοίγει για την Κρήτη, η ολοκλήρωση της κατασκευής της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Αττική.
Το έργο, προϋπολογισμού άνω του 1,1 δισ. ευρώ, που αποτελεί μια από τις τρεις βαθύτερες (έως και 1.200 μέτρα) και πιο σύνθετες υποβρύχιες διασυνδέσεις στον κόσμο και το μεγαλύτερο project μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, ολοκληρώθηκε εντός του Δεκέμβρη. Tώρα έχουν ξεκινήσει οι προκαταρκτικές δοκιμές του εξοπλισμού και όλων των υποσυστημάτων, με στόχο στο τέλος αυτής της καθόλου απλής διαδρομής και εφόσον δεν υπάρξουν απρόοπτα, να μπει το έργο σε πλήρη εμπορική λειτουργία τον Μάιο του 2025.
Το πρώτο αβαντάζ από τη διασύνδεση με την Αττική, μέσω δύο υποβρύχιων καλωδίων, μήκους 335 χλμ., που έφερε σε πέρας η θυγατρική του ΑΔΜΗΕ, Ariadne Interconnection, αφορά την ενεργειακή ασφάλεια του νησιού. Το όφελος από την άρση της ενεργειακής του απομόνωσης είναι ότι θα μπει τέλος στο συχνό φαινόμενο των μπλακ άουτ που αντιμετωπίζει κάθε χρόνο στην καρδιά της τουριστικής σεζόν, λόγω των απαρχαιωμένων ενεργειακών του υποδομών, που δεν μπορούν να καλύψουν τις αιχμές των 700 και 800 MW.
Από τα μέσα του 2025 και μετά, η Κρήτη θα έχει την ίδια ασφάλεια με μια οποιαδήποτε άλλη περιοχή της ηπειρωτικής χώρας, δίχως να ανησυχεί πότε θα πάθουν βλάβες οι παλιές πετρελαϊκές μονάδες της ΔEΗ στον Αθερινόλακο, οι οποίες πάντως θα παραμείνουν σε καθεστώς εφεδρείας.
Το δεύτερο όφελος από τη διασύνδεση, μέγιστου capacity 1.000 MW, αφορά τις επενδύσεις. Είναι ίσως η τελευταία μη κορεσμένη περιοχή της χώρας για τις ΑΠΕ, με ένα από τα πιο ισχυρά αιολικά και ηλιακά δυναμικά στην Ευρώπη. Και η άρση της ενεργειακής της απομόνωσης ανοίγει τον δρόμο για πράσινες επενδύσεις πολλών εκατομμυρίων, αφού στο εξής η παραγόμενη ενέργεια θα μεταφέρεται υποβρυχίως και θα πωλείται καθημερινά στο εθνικό ηλεκτρικό σύστημα. Στο παιχνίδι θα μπουν μεγάλα επενδυτικά σχέδια για φωτοβολταϊκά και αιολικά στα κρητικά βουνά, όπου η μέση ταχύτητα του ανέμου ξεπερνά τα 9 μέτρα ανά δευτερόλεπτο και αποτελεί μια από τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο.
Η προοπτική άλλωστε της διασύνδεσης ήταν και η βασική αιτία για ένα από τα πιο σημαντικά φετινά ενεργειακά deals στην Ελλάδα. Αυτό της εξαγοράς από τη ΔEΗ του πράσινου portfolio του ομίλου Κοπελούζου, έναντι 176 εκατ. ευρώ. Ανάμεσα στα υπό ανάπτυξη 1,7 GW έργων του deal είναι και 0,5 GW αδειοδοτημένων αιολικών στο νησί, με κλειδωμένη χωρητικότητα στο υπό κατασκευή καλώδιο Αττική - Κρήτη. Δηλαδή έργα με εγγύηση ότι θα πωλούν την παραγόμενη ενέργεια στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας μέσω της διασύνδεσης, κάτι που δύσκολα μπορεί κανείς να βρει σήμερα στην εγχώρια αγορά.
Έχει τη σημασία του ότι το ανώτατο όριο εγκατάστασης έργων ΑΠΕ στο νησί μετά τη διασύνδεσή του με την ηπειρωτική χώρα, έχει καθοριστεί εδώ και καιρό στα 2,5 GW. Εξ αυτών, τα 2,1 GW έχουν επιμεριστεί κατά ποσοστό 50% (ήτοι 1,075 GW) σε έργα ΑΠΕ που είχαν αποκτήσει άδειες πριν το 2016 μαζί με υποδομές ηλεκτρικής διασύνδεσης (ΤΕΡΝΑ, όμιλος Κοπελούζου). Απ’ αυτό το 1,075 GW, το 50% αφορά τα έργα της ΔEΗ και το άλλο 50% έργα της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή. Το υπόλοιπο 50% των 2,15 GW και έως τα 2,5 GW (δηλαδή 1,42 GW) θα διατεθεί στους υπόλοιπους ενδιαφερόμενους παίκτες για επενδύσεις ΑΠΕ στη Κρήτη.
Το στοίχημα της Γραμμής Χανιά - Δαμάστα
Τόσο η ενεργειακή ασφάλεια του νησιού όσο και οι επενδυτικές ευκαιρίες θα ενισχυθούν περαιτέρω όταν θα ολοκληρωθεί και η Γραμμή Χανιά - Δαμάστα (Ηράκλειο) για τη μεταφορά ρεύματος από τα δυτικά προς τα ανατολικά, σε μια απόσταση περίπου 100 χλμ. Η υλοποίηση του έργου μπλοκάρεται συστηματικά εδώ και καιρό από μικρά τοπικά συμφέροντα, τα οποία γίνονται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, πυροδοτώντας αντιδράσεις για ένα έργο που προορίζεται να ενώσει τη Δυτική με την Ανατολική Κρήτη, διασφαλίζοντας σε όλο το νησί σταθερή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε τεχνικό επίπεδο, με τη Γραμμή Χανιά - Δαμάστα, η λειτουργία των δύο διασυνδέσεων (Κρήτη-Πελοπόννησος και Κρήτη-Αττική) θα γίνει πολύ πιο ευέλικτη, δηλαδή θα μπορούν αμφότερες να σηκώσουν πολύ περισσότερα μεγαβάτ. Στον αντίποδα, έως ότου κατασκευαστεί το έργο, η λειτουργία τους θα είναι αναγκαστικά πιο συντηρητική, καθώς ο κίνδυνος ένα τυχαίο συμβάν να διαταράξει την ομαλή ροή ισχύος μεταξύ της δυτικής και της ανατολικής πλευράς του νησιού θα παραμένει υπαρκτός.
Στην πράξη, η συγκεκριμένη Γραμμή δεν αποτελεί προϋπόθεση για να μπει στην πρίζα η διασύνδεση. Απλώς είναι κρίσιμη για να αξιοποιηθεί κατά το μέγιστο η επένδυση του 1,1 δισ. ευρώ όσον αφορά τα μεγέθη ισχύος που θα μπορούν να διακινούνται με ασφαλή τρόπο μεταξύ Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας.
Τα ορόσημα για να μπει το έργο στην πρίζα
Στο αμιγώς τεχνικό κομμάτι, το συγκεκριμένο έργο εναλλασσόμενου ρεύματος (HVDC) είναι από πλευράς μεταφορικής ικανότητας, η νησιωτική διασύνδεση με τη μεγαλύτερη ισχύ στον κόσμο, μαζί με τη Σαρδηνία. Το 2023 ολοκληρώθηκαν η πόντιση σε βάθος-ρεκόρ έως 1.200 μέτρων και το «τεστάρισμα» ηλεκτρικά των δύο υποβρύχιων καλωδίων τάσης 500 kV.
Επίσης, έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή και των converters, δηλαδή των σταθμών μετατροπής του ρεύματος, σε Αττική και Κρήτη. Το τελευταίο ορόσημο είναι ότι τελείωσε το δομικό και ηλεκτρομηχανολογικό κομμάτι της κατασκευής.
Ο σταθμός μετατροπής ρεύματος (converter) του ΑΔΜΗΕ
Τώρα έχουν ξεκινήσει οι δοκιμές των στοιχείων του εξοπλισμού, καθώς και όλων των υποσυστημάτων και θα συνεχιστούν μέχρι και τον προσεχή Μάιο, καθώς περιλαμβάνουν πολλά σενάρια λειτουργίας. Είναι μια εξαιρετικά σύνθετη υπόθεση, όπως εξηγούν οι ειδικοί, που παρομοιάζουν την ολοκλήρωση και την έναρξη λειτουργίας ενός τόσο σύνθετου έργου με εκείνη μιας μονάδας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με τη διαφορά ότι τα μεγέθη και τα κόστη είναι πολλαπλάσια. Η δοκιμαστική λειτουργία θα πάρει μπροστά μόνο όταν ολοκληρωθούν με επιτυχία όλες οι δοκιμές.
Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν κι άλλα ενδιάμεσα ορόσημα μέχρι το έργο να μπει τελικά στην πρίζα. Σε έργα με τόσο ακριβό εξοπλισμό, οι χρόνοι για την έναρξη της λειτουργίας είναι απολύτως ενδεικτικοί, όπως εξηγούν οι ειδικοί.