Αρνητική σε ενδεχόμενη μείωση των συντελεστών του ΦΠΑ εμφανίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος κρίνοντας το μέτρο αναποτελεσματικό για την ελληνική αγορά.
Στην ενδιάμεση έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της επισημαίνει πως η μείωση των συντελεστών ΦΠΑ εκτιμάται ότι δεν θα έχει στατιστικά σημαντική συμβολή στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, δεδομένων των συνθηκών ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά. Με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, να τονίζει πως: «η έλλειψη ανταγωνισμού σε αρκετούς κλάδους της οικονομίας επιτείνει το διεθνές πρόβλημα της ακρίβειας».
Τι θα συμβεί αν υπάρξει στην Ελλάδα μια μη αναμενόμενη και προσωρινή μείωση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, από 24% που είναι σήμερα σε 23%; «Αν και η προσωρινή μείωση του ΦΠΑ εκτιμάται ότι βραχυχρόνια περιορίζει τον πληθωρισμό, η επίπτωση είναι μη στατιστικά σημαντική, γεγονός που υποδηλώνει ότι ceteris paribus δεν θα πρέπει να αναμένεται η μετακύλιση της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές λιανικής», σημειώνει η ΤτΕ.
Ομοίως, αναφέρει σε άλλο σημείο η ΤτE, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, η εκτιμώμενη άνοδος του πληθωρισμού, αν και είναι συνεπής με τις θεωρητικές προβλέψεις περί ενίσχυσης της ζήτησης, είναι επίσης μη στατιστικά σημαντική. Τέλος, η επίδραση μιας προσωρινής μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ επί του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ εκτιμάται μη στατιστικά σημαντική βραχυπρόθεσμα, εύρημα συνεπές με τις προβλέψεις της αντίστοιχης βιβλιογραφίας, σύμφωνα με τις οποίες ο ΦΠΑ δεν επηρεάζει την ανάπτυξη, καθώς δεν εισάγει στρεβλώσεις και αντικίνητρα κατά τη διαδικασία παραγωγής.
Υπό αυτά τα δεδομένα η μείωση του συντελεστή ΦΠΑ δεν αναμένεται να έχει σημαντική συμβολή στη καταπολέμηση του πληθωρισμού στην ελληνική οικονομία, καταλήγει η ΤτΕ. Γιατί όπως λέει σε αγορές με ατελή ανταγωνισμό (π.χ. μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές συνθήκες), όπως στην Ελλάδα, η μετακύλιση των μειώσεων του ΦΠΑ είναι περιορισμένη, καθιστώντας το μέτρο αναποτελεσματικό.
Αυτή η «ατελής» αγορά δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου η μείωση του ΦΠΑ, χωρίς παράλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, δεν μπορεί να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Για την Τράπεζα της Ελλάδος, η λήψη μέτρων ελέγχου και ενίσχυσης του ανταγωνισμού και η επέκταση του ηλεκτρονικού εμπορίου αναμένεται να λειτουργήσουν επιβοηθητικά στην πληρέστερη μετακύλιση μειώσεων του συντελεστή ΦΠΑ στον τελικό καταναλωτή για ευρύτερες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών, οδηγώντας σε υποχώρηση του πληθωρισμού.
Πάντως η ΤτΕ σημειώνει ότι η απόφαση για τυχόν μείωση του συντελεστή ΦΠΑ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν, δεδομένων και των δεσμεύσεων που απορρέουν από το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Προσωρινή μείωση του ΦΠΑ για την αναχαίτιση του πληθωρισμού έχει ήδη εφαρμοστεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία και η Γαλλία, κυρίως μετά την ενεργειακή κρίση και τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.