Δοκιμασία υψηλής σημασίας και επί του πεδίου αποτελεί για τα ελληνοτουρκικά το επόμενο στάδιο των ερευνών, που αναμένεται να ξεκινήσουν προσεχώς, για την πόντιση του καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου (το οποίο προβλέπεται να επεκταθεί έως το Ισραήλ), η οποία τον Ιούλιο είχε προκαλέσει την ένταση πέριξ της Κάσου.
Το «timing» των δηλώσεων του Τούρκου υπ. Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, ότι η Ελλάδα παραβιάζει το «Πρακτικό της Βέρνης» και επιχειρεί να πραγματοποιήσει ερευνητικές δραστηριότητες στο Αιγαίο, οι οποίες προκάλεσαν την απάντηση της ελληνικής πλευράς, μόνο τυχαίο δεν ήταν. Παραπέμπει ευθέως στις πρόσφατες όσο και στις επικείμενες οδηγίες προς ναυτιλλομένους (Navtex) που αναμένεται να εκδοθούν για τις έρευνες, σχετικά με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου, που διεξάγει το ιταλικό σκάφος Ievoli Relume.
Τις τελευταίες ημέρες και συγκεκριμένα στο διάστημα 20-24 Νοεμβρίου, το σκάφος που το καλοκαίρι είχε βρεθεί στο επίκεντρο μιας κρίσης 40 ωρών, πραγματοποίησε έρευνες εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων μέχρι και το βορειοανατολικό άκρο του Λασιθίου, με τις κινήσεις του να παρακολουθούνται από την τουρκική πλευρά.
Μερικές μάλιστα μέρες νωρίτερα, ενώ το πλοίο βρισκόταν στα βόρεια του Ηρακλείου και δίχως καν να έχει εκδοθεί Navtex, η τουρκική πλευρά είχε αποστείλει φρεγάτες νοτίως των στενών Κάσου - Καρπάθου, οι οποίες αποχώρησαν μετά τις απαραίτητες συνεννοήσεις.
Τώρα, όμως, επίκειται ο νέος γύρος εργασιών του ερευνητικού πλοίου, όπως λένε οι πληροφορίες, αυτή τη φορά από την Ελλάδα προς την Κύπρο, δηλαδή εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων και σε πρώτη φάση εντός της οριοθετημένης ελληνικής ΑΟΖ με την Αίγυπτο, σημεία της οποίας επικαλύπτει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η κρισιμότητα του νέου γύρου
Η κρισιμότητα του «τεστ» είναι προφανής. Άπαξ και εκδοθεί η σχετική ελληνική Navtex, όπως λένε πηγές με γνώση των διεργασιών, θα είναι μονόδρομος για τη χώρα μας να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη διεξαγωγή των ερευνών και επί της ουσίας να προστατεύσει την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στην οριοθετημένη με την Αίγυπτο ΑΟΖ της.
Τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ημέρες αναδεικνύουν και πάλι τη γεωστρατηγική σημασία της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, και σε δεύτερο χρόνο με το Ισραήλ, ο υπ. Ενέργειας του οποίου Ελι Κοέν είχε συμβάλει, σύμφωνα με τις πληροφορίες, ο ίδιος τον Σεπτέμβριο για να ξεμπλοκάρει το βραχυκύκλωμα με τη Λευκωσία.
Η διακυβερνητική συμφωνία την οποία επρόκειτο να υπογράψει ο κ. Κοέν την Τρίτη στην Αθήνα με τον Έλληνα ομόλογό του Θ. Σκυλακάκη, αλλά αναβλήθηκε τελευταία στιγμή μπροστά στις εξελίξεις για κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο, δείχνει την πολιτική στήριξη της χώρας στο project, συνολικού μήκους 1.200 χλμ.
Ενδιαφέρον που έχει αναζωπυρωθεί εκ μέρους του Ισραήλ, τόσο μετά τη συμφωνία Ελλάδας - Κύπρου, αρκετά σημεία της οποίας όμως ακόμη δεν εφαρμόζονται, όσο -κυρίως- μετά τα σημάδια αποκλιμάκωσης στα πολεμικά μέτωπα και τη συμφωνία για τέλος των εχθροπαξιών με τη Χεζμπολάχ.
Τι δείχνει η τουρκική στάση
Το γεωπολιτικό ρίσκο ωστόσο δεν έχει εξαλειφθεί, όπως δείχνει το συνεχιζόμενο powergame της Αγκυρας, με την Αθήνα να καλείται να διαχειριστεί μια δύσκολη κατάσταση ενόψει του νέου γύρου εργασιών του ερευνητικού πλοίου.
Η επιμονή της Τουρκίας να αμφισβητεί ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα φαίνεται και από τα όσα είπε ο Τούρκος υπουργός Άμυνας, κάνοντας ευθεία αναφορά στο επεισόδιο που σημειώθηκε το καλοκαίρι στα ανοιχτά της Κάσου και θυμίζοντας την πάγια θέση της Άγκυρας ότι «καμία δραστηριότητα έργου δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς την άδεια της χώρας μας».
«Πιο πρόσφατα, αυτόν τον Ιούλιο, η ερευνητική δραστηριότητα που ζήτησε το ιταλικό πλοίο “Ievoli Relume” με σκοπό την πόντιση καλωδίων στην υφαλοκρηπίδα μας εξαλείφθηκε από την αποτρεπτική στάση των στοιχείων μας στην περιοχή και στο τέλος, το ιταλικό πλοίο είπε “ναι, αποδέχομαι τον τομέα ευθύνης σας. Μπορώ να πραγματοποιήσω τις δραστηριότητες. Μου επιτρέπεις;”. Και έτσι συνέχισε τη δραστηριότητά του», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στο επεισόδιο του Ιουλίου, η τουρκική πλευρά είχε επιχειρήσει να προβάλει τις αξιώσεις της, χαρακτηρίζοντας όλη την περιοχή ως «τουρκική υφαλοκρηπίδα», ακόμη και στα όρια των ελληνικών χωρικών υδάτων, και απαιτώντας να έχει εκείνη την ευθύνη για τον συντονισμό των ερευνών με την έκδοση Navtex, παρά το γεγονός ότι οι έρευνες βυθού αλλά και η πόντιση καλωδίου είναι ελεύθερες στα διεθνή ύδατα.
Αυτές άπτονται των δικαιωμάτων ελευθερίας της θάλασσας και δεν εντάσσονται στις εκτός των χωρικών υδάτων διεκδικήσεις (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ). Τελικά η κρίση αποσοβήθηκε έπειτα από επικοινωνίες των δύο υπουργείων Εξωτερικών και αφού πρώτα το ιταλικό σκάφος έκανε γνωστές τις συντεταγμένες των ερευνών του στις τουρκικές αρχές, οι οποίες εξέδωσαν δική τους Navtex.
Η απάντηση της Αθήνας
Σαφή παραπομπή στη νέα προσπάθεια της Άγκυρας να ταράξει τα «ήρεμα νερά» είχαν χθες οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, μετά το πέρας των εργασιών της 2ης Διακυβερνητικής Συνόδου Κύπρου - Ελλάδας, και ενώ είχε προηγηθεί η απάντηση του υπ. Εθνικής Αμυνας. «Η βελτίωση του κλίματος δεν συνεπάγεται και τη μεταβολή των θέσεων της Τουρκίας. Παραμένουμε κι εμείς ακλόνητοι στις θέσεις μας», δήλωσε ο πρωθυπουργός.
Ερωτηθείς αν ανησυχεί από την πλευρά του για το γεωπολιτικό ρίσκο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου, ο Θ. Σκυλακάκης είπε κατά τη διάρκεια συζήτησης με τον Κύπριο ομόλογό του ότι υπάρχει σαφής στήριξη από τις ΗΠΑ, προσθέτοντας πως πρόκειται για ένα έργο καλωδίωσης που δεν επηρεάζει τα δικαιώματα του βυθού της θάλασσας και εξέφρασε την ελπίδα ότι θα επικρατήσει η κοινή λογική.
Το γεωπολιτικό ρίσκο της κατασκευής της ηλεκτρικής διασύνδεσης Great Sea Interconnector μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ είναι διαχειρίσιμο, ανέφερε από την πλευρά του ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας Γ. Παπαναστασίου.
Το βέβαιο είναι ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να συμβιβαστεί με την οριστική της απουσία από τον χάρτη των ενεργειακών διαδρόμων που θα διασχίζουν μελλοντικά την περιοχή. Στο παιχνίδι αυτό που είναι το μέλλον, η Άγκυρα δεν συμμετέχει σε κανένα από τα μεγάλα σχέδια διασυνδέσεων της Ευρώπης με τη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, είτε μέσω Ισραήλ είτε μέσω Αιγύπτου.
Αν δεν βρεθεί κάποιος στοιχειωδώς κοινός τόπος συνεννόησης πάνω σε θέματα που αφορούν την άσκηση δικαιωμάτων που προβλέπονται στο Διεθνές Δίκαιο, το ήπιο κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα δοκιμαστεί, και ένα πρώτο κρίσιμο τεστ φαίνεται ότι θα είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου -Ισραήλ.