Το τέλος των επιδοτήσεων, η αύξηση των περικοπών, οι περισσότερες ώρες με μηδενικές ή αρνητικές τιμές είναι όλα πολύ καινούργια για μια ενεργειακή αγορά που είχε συνηθίσει αλλιώς, και φυσικά για την πολιτεία που καλείται να λάβει δύσκολες αποφάσεις.
Το νέο, όμως, πλαίσιο που θα διασφαλίζει αφενός επάρκεια για το σύστημα, αφετέρου, καθαρό ορίζοντα στους επενδυτές για τις περικοπές, αλλά και σαφή εικόνα αν θα υπάρξει και πότε νέος ηλεκτρικός χώρος, με βάση νέες επενδύσεις στα δίκτυα, ακόμη τελεί υπό διαμόρφωση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις επενδυτικές αποφάσεις και εντέλει για τους ίδιους τους καταναλωτές.
Τέτοιας κατεύθυνσης μηνύματα έστειλε χθες η αγορά των ΑΠΕ προς την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ κατά το 6o «Renewable & Storage Forum» του Energypress, με τους επενδυτές να ζητούν περισσότερη σαφήνεια, καθαρά σήματα και σταθερό πλαίσιο, σε μια συγκυρία που ούτως ή άλλως είναι γεμάτη από αβεβαιότητες και ρίσκα.
Σε ένα τέτοιο, όμως, περιβάλλον απότομου μετασχηματισμού και ραγδαίων ανατροπών, απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, τόσο σε εθνικό όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ακόμη δεν υπάρχουν, με μόνο βέβαιο ότι το παλιό τοπίο έχει πεθάνει και ότι όσοι νομίζουν πως είναι ακόμη προστατευμένοι θα βρεθούν ενώπιον εκπλήξεων, όπως το μήνυμα που έστειλε από την πλευρά του στην αγορά ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θ. Σκυλακάκης.
«Ερχονται βίαιοι επενδυτικοί κύκλοι στις ΑΠΕ», είπε ο υπουργός, επαναλαμβάνοντας ότι η αγορά θα πρέπει να αναλάβει τα ρίσκα της και θυμίζοντας ότι οι καταναλωτές ακόμη πληρώνουν ένα λογαριασμό κοντά στα 900 εκατ. ευρώ από τις παλαιότερες επιδοτήσεις.
«Σας ακούγεται δημοκρατικό και κοινωνικά δίκαιο, ο μέσος καταναλωτής που είναι μισθωτός με εισόδημα 1.300 ευρώ τον μήνα να πληρώνει επιδοτήσεις σε έναν παραγωγό πράσινης ενέργειας που έχει να επενδύσει 300.000 ευρώ σε φωτοβολταικό;» διερωτήθηκε, λέγοντας ότι η αγορά αυτή χρειάζεται υπομονή και ότι η συμβουλή αυτή την ώρα (προς τους επενδυτές) είναι επιβράδυνση, ώστε να μην καταστραφεί η αξία που έχει μέχρι τώρα δημιουργηθεί.
«Δουλεύουμε από την πλευρά μας ώστε να απαλύνουμε αυτούς τους (βίαιους) κύκλους», είπε ο υπουργός, αναφερόμενος στα νέα μέτρα για την αποθήκευση, τις πολιτικές να γίνει πιο ευέλικτη η ζήτηση (demand response), την προώθηση των διασυνδέσεων και τη σύνδεση των νησιών.
Εκτίμησε, δε, ότι το τέλος των επιδοτήσεων σημαίνει ότι οι επενδύσεις θα επιταχυνθούν στους τομείς που υπάρχει πραγματικά ανάγκη, όπως π.χ. στα αιολικά (εν αντιθέσει με τα φωτοβολταϊκά), τα οποία θεωρούνται μονόδρομος ώστε να πέσουν οι τιμές χονδρικής όλο το 24ωρο, και όχι μόνο τα μεσημέρια.
Τι λέει η αγορά
Σε αυτή τη φάση, όπου το πράσινο story ξαναγράφεται, το παλιό μοντέλο έχει φτάσει στα όριά του και που η αναντιστοιχία ανάμεσα στην προμήθεια ενέργειας (supply) και τη ζήτηση (demand) ολοένα μεγαλώνει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους κινδύνους των νέων έργων, βρίσκεται η αγορά των ΑΠΕ, η οποία πάντως ακόμη «ψάχνεται», όπως φάνηκε από τις τοποθετήσεις πληθώρας στελεχών εταιρειών του χώρου.
«Μέχρι τώρα οι επενδυτές αντιμετώπιζαν το ρίσκο της έκθεσης στις τιμές αγοράς. Σε αυτό προστέθηκε το ρίσκο της ποσότητας της ενέργειας που τελικά θα εγχέεται (περικοπές) και τώρα αναφύεται το ρίσκο του πόση από αυτή την ενέργεια τελικά θα αμείβεται (μηδενικές τιμές)», είπε ο Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης στην ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή Μιχάλης Βερροιόπουλος, κάνοντας λόγο για επενδυτική αβεβαιότητα.
«Ποιο είναι το πλαίσιο διαφάνειας με το οποίο θα ενημερωνόμαστε για τις περικοπές, την αποζημίωση;», διερωτήθηκε ο CEO στην Principia και επικεφαλής της SolarPower Europe Αριστοτέλης Χαντάβας.
«Στην Ελλάδα μάς αρέσουν τα διλήμματα, όπως π.χ. φωτοβολταϊκά ή αιολικά. Από ένα σημείο και μετά πρέπει να αφεθεί ελεύθερη η αγορά για να κρίνει την κατεύθυνση. Αν γυρίσουμε πέντε χρόνια πίσω και δείξουμε ποιες είναι οι τιμές φωτοβολταϊκών ή πόσο γρήγορα εξελίχθηκε η αποθήκευση, δεν θα μας πίστευαν», ήταν η θέση του Δ. Βαρλάμη, Διευθυντή Πωλήσεων της JinkoSolar στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και αντιπροέδρου του ΣΕΦ.
«Δεν χρειάζεται ο επενδυτής προστασία. Πρέπει ο καθένας να παίξει τον ρόλο του. Η κυβέρνηση να φροντίσει να υπάρχουν αγορές που λειτουργούν, χωρίς περιορισμούς, με έλεγχο συμπεριφοράς αλλά χωρίς περιορισμούς και οι υπόλοιποι να πάρουμε τα ρίσκα μας», ανέφερε από την πλευρά του ο Βίκτωρ Παπακωνσταντίνου, Διευθύνων Σύμβουλος της Motor Οil Renewable Energy (MORE) και Πρόεδρος του ΕΣΑΗ.
Το οξύμωρο και ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»
Στον αντίποδα βέβαια, παρατηρείται το οξύμωρο από τη μια οι επενδυτές να φωνάζουν για τις περικοπές και από την άλλη, η ροή νέων αιτημάτων για όρους σύνδεσης να μην έχει σταματημό με όλο και περισσότερα έργα να θέλουν να μπουν στο δίκτυο, όπως παρατήρησαν τόσο ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μ. Μανουσάκης, όσο και ο ειδικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, Νίκος Τσάφος.
Είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο», τα 30 και πλέον GW ΑΠΕ, εν λειτουργία και με όρους σύνδεσης, που μεταφράζονται σε παραγωγή 67 TWh, όταν η εκτίμηση της ζήτησης για το 2030 τοποθετείται από το ΕΣΕΚ στις 61 TWh.
Ακόμη δηλαδή και αν καταστεί εφικτή η αύξηση της ζήτησης λόγω του σταδιακού εξηλεκτρισμού της χώρας, περισσεύουν σημαντικές ποσότητες πράσινης παραγωγής. Και σημειωτέον ότι η χθες η ζήτηση κυμαινόταν στα 5,5 GW, όταν τα εν λειτουργία φωτοβολταϊκά αθροίζουν 7 GW και ενώ η μέγιστη αιχμή του φορτίου δεν ξεπερνά τα 11 GW και αυτό για λίγες ώρες τον χρόνο.
Οι όγκοι αυτοί είναι τόσο μεγάλοι που καμία αποθήκευση δεν μπορεί να διασώσει, αφού για να απορροφηθούν, έστω και ετεροχρονισμένα, πρέπει να υπάρχει η ανάλογη ζήτηση. «Υπάρχουν όρια στην αποθήκευση και τις εξαγωγές», αναγνώρισε και ο ΓΓ του ΥΠΕΝ Αρ. Αϊβαλιώτης, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να δώσει εντολή στον ΑΔΜΗΕ να σταματήσει να δέχεται αιτήματα για όρους σύνδεσης (στην «ουρά» του είναι μαζεμένα κοντά στα 48 GW).
Γιατί οι φθηνές ΑΠΕ δεν «περνούν» στις τιμές
Στο θέμα των τιμών, ενδιαφέρον έχει η παραδοχή του κ. Τσάφου ότι η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ δεν αποτυπώνεται στα τιμολόγια και στις τιμές χονδρικής (θέμα που είχε θέσει και ο Πρωθυπουργός στη Γενική Συνέλευση του ΣΕΒ), καθώς συνεχίζουμε να έχουμε από τις πιο ακριβές αγορές στην Ευρώπη, αναδεικνύοντας ξανά, πέρα από το πλουσιότερο ενεργειακό μείγμα άλλων κρατών, τους περιορισμούς που βάζουν χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης στη μεταφορική ικανότητα των διασυνοριακών διασυνδέσεων, αξιοποιώντας την πολύ κάτω των αντικειμενικών τους δυνατοτήτων, όπως έχει γράψει το Euro2day.gr. Ενα θέμα για το οποίο η Ελλάδα, καθώς και άλλες χώρες των Βαλκανίων (Ρουμανία, Βουλγαρία), βρίσκονται σε μια συνεχή συζήτηση με την Κομισιόν.
Το ερώτημα γιατί οι φθηνές ΑΠΕ δεν μεταφράζονται σε χαμηλότερες τιμές ρεύματος ανέδειξε και ο πρόεδρος του ΣΠΕΦ, Στ. Λουμάκης, λέγοντας ότι στοιχίζουν στον καταναλωτή 9,7 λεπτά/κιλοβατώρα στην περίπτωση των αιολικών-φωτοβολταϊκών, ενώ αν συνυπολογίσουμε και τις πιο ακριβές τεχνολογίες (ΣΗΘΥΑ, βιομάζα, οικιακά φ/β), τότε φτάνουν τα 10,7 λεπτά.
Αλλά, όπως είπε, ο καταναλωτής φτάνει να πληρώνει στη λιανική τιμές γύρω στα 15 λεπτά, ενώ συνυπολογίζοντας και τη χρέωση για το ΕΤΜΕΑΡ, συγκεντρώνεται ένα ποσό 17,4 λεπτών, παρότι το πραγματικό κόστος των ΑΠΕ είναι πολύ χαμηλότερο.
Επί της ουσίας, αυτά τα 17,4 λεπτά ανά κιλοβατώρα που «στέλνει» ο καταναλωτής για το ρεύμα των ΑΠΕ, όταν αυτές χρειάζονται μόνο περί τα 10,7 λεπτά, παραμένουν ως κέρδος στην προμήθεια, ενώ την ίδια ώρα ο ΕΛΑΠΕ έχει στρεβλό έλλειμμα. «Η στρέβλωση αυτή, να παραμένουν δηλαδή τα χρήματα των καταναλωτών για τις ΑΠΕ στην προμήθεια ως υπερβάλλον κέρδος πηγάζει από τις πολύ χαμηλές χονδρεμπορικές τιμές που δημιουργούν οι ΑΠΕ», ανέφερε ο κ. Λουμάκης. Εξηγώντας ότι κατ' αυτό τον τρόπο, το ρεύμα τους αγοράζεται σε πολύ χαμηλές χονδρεμπορικές τιμές από τους προμηθευτές και τη διαφορά από το χαμηλό ούτως ή άλλως κόστος τους, των 10,7 ευρώ/kwh, καλείται να το καλύψει το ΕΤΜΕΑΡ, το οποίο ωστόσο δεν αυξάνεται, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει ένα στρεβλό έλλειμμα.