Η συζήτηση για το πλασάρισμα της Ελλάδας στον χάρτη της πυρηνικής ενέργειας ανοίγει όλο και περισσότερο.
Τα σενάρια που εξετάζονται σ’ αυτή τη φάση είναι δύο, βρίσκονται καιρό τώρα στο τραπέζι και αφορούν αμφότερα ενδεχόμενη μελλοντική συνεργασία με τη γειτονική Βουλγαρία, με την κουβέντα γύρω από τυχόν ανάπτυξη αντιδραστήρα SMR να είναι ακόμη εντελώς ανώριμη.
Το έθεσε όσο πιο ξεκάθαρα γινόταν στο χθεσινό workshop της Athlos Energy για τις προοπτικές της Ελλάδας στην πυρηνική ενέργεια ο ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, Νίκος Τσάφος.
Στην παρούσα συγκυρία, το ένα σενάριο αφορά μια τυχόν συμφωνία με μία από τις δύο υπό κατασκευή μονάδες του πυρηνικού σταθμού του Κοζλοντούι, δηλαδή ένα μακροχρόνιο διμερές συμβόλαιο (PPA), σε ανταγωνιστικές τιμές, προκειμένου να αγοράζουμε μέρος από την πρόσθετη παραγωγή, την οποία θέλουν να εξάγουν οι Βούλγαροι. Η δεύτερη σκέψη είναι αυτή της ενδεχόμενης εισόδου ελληνικής ενεργειακής επιχείρησης σε μια από τις νέες μονάδες του σταθμού, αποκτώντας μετοχικό ποσοστό.
Τα σενάρια δεν είναι καινούργια, είχαν τεθεί για πρώτη φορά στην καρδιά της ενεργειακής κρίσης, λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και κατά καιρούς επανέρχονται στο προσκήνιο. Το καινούργιο ωστόσο είναι ότι ο σύμβουλος του πρωθυπουργού αναφέρεται σε αυτά για πρώτη φορά δημόσια, μπροστά σε μια πλειάδα ειδικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, και το ακόμη πιο σημαντικό είναι η συχνότητα με την οποία αρχίζει να ανοίγει η συζήτηση, δείγμα των εντεινόμενων ζυμώσεων για την πυρηνική ενέργεια, θέμα-ταμπού όχι μόνο για την κοινωνία αλλά και για μεγάλο μέρος του πολιτικού συστήματος.
Σε λιγότερο από ένα μήνα, διοργανώθηκαν δύο εκδηλώσεις για την πυρηνική ενέργεια, μία του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων και μία χθες, όπου δύο αρμόδια στελέχη έθεσαν το θέμα σε όλες του τις διαστάσεις.
Ο μεν ΓΓ Έρευνας και Καινοτομίας Αν. Γαϊτάνης, που μίλησε ανοικτά για την ανάγκη να εξετάσουμε και στην Ελλάδα την ανάπτυξη των μικρών πυρηνικών μονάδων της επόμενης γενιάς, των γνωστών και ως αντιδραστήρων «τσέπης» SMRs, και χθες ο Ν. Τσάφος, που με πολύ περισσότερο σκεπτικισμό για τη συγκεκριμένη τεχνολογία, εντούτοις έδειξε και εκείνος προς τα πού κατευθύνεται η κουβέντα.
Κοιτάζουμε τις εξελίξεις, ανώριμη η κουβέντα για SMR
Ερωτηθείς αν η Ελλάδα είναι ανοικτή στο ενδεχόμενο να εξετάσει την ανάπτυξη αντιδραστήρων SMRs, ο κ. Τσάφος είπε ότι η κυβέρνηση παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις γύρω από τους αρθρωτούς αντιδραστήρες, αλλά ταυτόχρονα είναι και σκεπτική.
Η συγκεκριμένη τεχνολογία δεν έχει ακόμη ωριμάσει, δεν έχει περάσει καν στο πρώτο στάδιο της κατασκευής τέτοιων αντιδραστήρων, άρα δεν έχουμε απτά δείγματα παρόμοιων επενδύσεων στην ευρύτερη γειτονιά μας, ώστε να δούμε πώς αποτυπώνονται στην πράξη τα μικρότερα κόστη και η μεγαλύτερη ασφάλεια που λέγεται ότι έχει έναντι των αντιδραστήρων της προηγούμενης γενιάς.
«Οταν κοιτάζω τον χάρτη της πυρηνικής ενέργειας ανά τον κόσμο δεν βλέπω μεγάλο αριθμό από success stories. Η Κίνα έχει κάνει πολύ σημαντικά βήματα, αλλά εστιάζει στην ανάπτυξη αντιδραστήρων στο εσωτερικό της, η Ρωσία ακολουθεί ένα συγκεκριμένο οδικό χάρτη, αξιοσημείωτα είναι τα βήματα των Εμιράτων στην κατασκευή αντιδραστήρων, ωστόσο κοιτάζοντας την ευρύτερη περιοχή μας, δεν βλέπω παρά συμβατικά προγράμματα με κόστη 3 και 4 φορές πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Σε αυτή τη φάση βρίσκεται σε αδρές γραμμές το θέμα, με την κυβέρνηση να συνεχίζει να ζυγίζει αντιδράσεις, αλλά ταυτόχρονα να αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο πως δεν θα μπορεί να μείνει για καιρό αμέτοχη των εξελίξεων. Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα μπορεί να εναντιώνεται στην πυρηνική ενέργεια, ωστόσο την ίδια στιγμή η χώρα περικλείεται απ’ όλο και περισσότερους γείτονες που αναπτύσσουν πυρηνικά προγράμματα.
Από τον Βορρά (Ρουμανία, Βουλγαρία), τα ανατολικά (Τουρκία) και τα δυτικά μας (Ιταλία), ενώ σκέψεις να ξεκινήσει το δικό της πρόγραμμα κάνει και η Σερβία. Η δήλωση Μητσοτάκη το καλοκαίρι στον Economist ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μονόδρομο για το net zero σενάριο προφανώς και είχε σκοπό να πυροδοτήσει μια τέτοια συζήτηση.
Τα σενάρια
Σύμφωνα με μια ανάγνωση, τα σενάρια που βρίσκονται στο τραπέζι για «πυρηνική» συνεργασία της Ελλάδας με τη Βουλγαρία θα μπορούσαν να αφορούν ένα ενδιάμεσο στάδιο, ώστε αναλόγως των τεχνολογικών και επιχειρηματικών εξελίξεων, αλλά και της στάσης της κοινής γνώμης, να φτάσει κάποια στιγμή η Ελλάδα να συζητήσει την ανάπτυξη ενός δικού της προγράμματος. Είμαστε ακόμη μακριά από αυτό.
Στην πράξη, οι συζητήσεις με τη Βουλγαρία, που κι αυτές έχουν ακόμη δρόμο, αφορούν το ενδιαφέρον της γείτονος που θέλει να εξασφαλίσει μακροχρόνια συμβόλαια με αγοραστές, και την ενδεχόμενη επισημοποίηση της κουβέντας με την Ελλάδα για μια μακροπρόθεσμη συμφωνία, που μάλλον δείχνει πιο πιθανή αυτή τη στιγμή απ’ ό,τι μια επένδυση ελληνικής επιχείρησης στο Κοζλοντούι.
Στην ουσία θα πρόκειται για συνέχεια της συζήτησης που είχε ανοίξει ενάμιση χρόνο πριν, τον Ιούλιο του 2023, όταν μετά τη συνάντηση που είχαν ο Κυρ. Μητσοτάκης με τον τότε Βούλγαρο πρωθυπουργό Νικολάι Ντένκοφ, ο τελευταίος είχε αποκαλύψει ότι η ελληνική κυβέρνηση ενδιαφέρεται να επενδύσει στους νέους αντιδραστήρες ή να συνάψει μια μακροχρόνια συμφωνία προμήθειας πυρηνικής ενέργειας.
Σημειωτέον ότι η Ελλάδα εισάγει ήδη μεγάλες ποσότητες από τη γείτονα, που το 2023 έφτασαν τις 4,15 TWh ηλεκτρικής ενέργειας, μέρος της οποίας παράγεται από τον σταθμό του Κοζλοντούι.
Οι ΗΠΑ και οι big tech
Σε πλειάδα πάντως χωρών, ακόμη και σε «δύσκολες» πολιτείες όπως η Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, αρχίζει και καταγράφεται μεταστροφή του κλίματος στην κοινή γνώμη, όπως ανέφερε στο χθεσινό work shop ο Μαρκ Νέλσον της συμβουλευτικής εταιρείας Radiant Energy Group, κάνοντας ταυτόχρονα ειδική μνεία στους «big tech», οι οποίοι ποντάρουν πολύ στην πυρηνική ενέργεια.
Η τροφοδοσία των data centers απαιτεί τεράστιους όγκους φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας και κολοσσοί όπως Microsoft, Amazon, Google συνάπτουν συμφωνίες μέσω PPAs για όλο και μεγαλύτερα πακέτα πυρηνικής ενέργειας από προμηθευτές στις ΗΠΑ για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Χαρακτηριστική η συμφωνία που έκλεισε πρόσφατα η Google με τη νεοφυή εταιρεία Kairos Power, που αναπτύσσει αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες και θα τροφοδοτεί τα κέντρα δεδομένων του κολοσσού με πυρηνική ενέργεια.
«Project Phoenix»
Ενα θέμα που επίσης παρακολουθούν αρμοδίως στην κυβέρνηση είναι και οι εξελίξεις γύρω από το λεγόμενο «Project Phoenix». Είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου των ΗΠΑ, που στοχεύει στην αντικατάσταση των ρυπογόνων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη με SMR αμερικανικής κατασκευής. Τον Σεπτέμβριο, η Σλοβακία και η Πολωνία επελέγησαν για να λάβουν μέρος στο συγκεκριμένο project, όπως είχαν ανακοινώσει οι ΗΠΑ.
«Κοιτάμε τα πάντα, ωστόσο θεωρούμε ότι δεν υπάρχουν τόσες πολλές συνέργειες του συγκεκριμένου σχεδίου με πρώην λιγνιτικές εκτάσεις», απαντούν αρμόδιες πηγές. Και εξηγούν ότι η σύνδεση των μελλοντικών SMR με εκτάσεις στη ΝΑ Ευρώπη που φιλοξενούσαν μονάδες άνθρακα, έχει περισσότερο τη λογική να συνεχιστεί η απασχόληση στις συγκεκριμένες περιοχές, παρά με τεχνολογικές συνέργειες.
Το Project Phoenix είχε ανακοινωθεί το 2022 στη σύνοδο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα COP27 από τον Τζον Κέρι, τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ για την κλιματική αλλαγή.
Στο ερώτημα γιατί σε οικονομικό επίπεδο, τα πυρηνικά εργοστάσια παραμένουν ακόμη μια πολύ ακριβή τεχνολογία, η απάντηση των ειδικών είναι γιατί ειδικά στη Δύση δεν γίνονται πολλές μονάδες, κάτι που σημαίνει ότι μόνο με την τυποποίηση θα πέσουν τα κόστη.
Η τελευταία μονάδα που έχει γίνει στις ΗΠΑ (Τζόρτζια) πήρε 25 χρόνια για να κατασκευαστεί, ενώ μια ματιά στα στατιστικά του τελευταίου World Nuclear Industry Status Report, δείχνει ότι ο μέσος χρόνος μιας μονάδας από την έναρξη της κατασκευής μέχρι να συνδεθεί στο δίκτυο κινείται στα 10 χρόνια.
Σε ταχύτητα κερδίζουν οι Κινέζοι, που έχουν καταφέρει να ρίξουν τους χρόνους ακόμη και στα 7 χρόνια, ενώ τα Εμιράτα κινούνται στα 8 χρόνια, η Ινδία και η Ν. Κορέα στα 10 χρόνια, η Φινλανδία στα 17 και η Σλοβακία έχει φτάσει και τα 38 χρόνια (Mochovce-3).